Страницы

19.09.2013

Françesko Petrarka - Xələflərə məktub

Əgər mənim barəmdə nə isə eşitmiş olsan-hərçənd mənim əhəmiyyətsiz və qaramat adımın məkan və zamandan keçməklə bir elə uzağa getməsi şübhəlidir-ola bilsin, mənim necə insan olduğumu və xüsusən haqlarındakı dedi-qodu, yaxud heç olmasa zəif şaiyə sənə gəlib çatmış əsərlərimin taleyini öyrənmək istəyərsən.Adamların barəmdəki mühakiməsi müxtəlif olacaq,çünki demək olar, hər kəs həqiqətin deyil, istəyinin təlqin etdiyi kimi danışır və nə tərifin, nə də təhqirin ölçüsü yoxdur.Mən də sizin sürüdən olub, nə bir elə yüksək, nə də alçaq mənşəli olmayan yazıq,öləri insan idim. Mənim nəslim (kesar Avqustun özü haqda dediyi kimi) qədimdir. Təbiətim etibarilə qəlbim nə səmimilik, nə də sadəlikdən xali deyildi, bəlkə də yoluxucu vərdiş onu korladı. Yeniyetməlik məni aldatdı, gənclik yayındırdı, amma qocalığım məni islah etdi və xeyli əvvəl oxuduğumun həqiqiliyinə təcrübə ilə inandırdı ki
, gənclik və ehtiras boş şeydir; daha doğrusu,bunu mənə bəzən zavallı ölərilərin boşuna qürurundan dolayı,gec də olsa, öz günahlarını başa düşüb özlərini  dərk etməsi üçün yolundan azmasına yol verən bütün yaş və zamanların Yaradanı öyrədib. Mənim cismim gənclikdə o qədər də güclü olmasa belə, hədsiz zirək idi, xarici görkəmim gözəlliyi ilə seçilməzdi, amma çiçəklənmə illərində xoşa gələ bilərdi; sifətimin rəngi təzətər, ağ ilə əsmər arasında, gözlər canlı,görmə uzun zaman ərzində qeyri - adi dərəcədə iti idi, amma altmış yaşdan sonra gözlənilənin əksinə olaraq, o qədər zəiflədi ki, ikrahla da olsa, gözlüyün köməyinə müraciət etməli oldum.Qocalıq bütün həyatım boyu tamamilə sağlam bədənimə üstün gəldi və onu tanış nasazlıqlar ordusu ilə mühasirəyə aldı.
Mən var-dövlətə  onu arzulamamaq üçün deyil,onun ayrılmaz yoldaşları olan zəhmət və qayğılara ikrah etdiymə görə  həmişə dərindən nifrət etmişəm. Sərvət hesabına təmtəraqlı yeməklər imkanı qazanmağa çalışmamışam, kasıb qida və sadə yeməklə qidalanaraq Apitsinin nəfis naharlı bütün ardıcıllarından daha şən yaşamışam.Necə deyərlər, xudmani məclislər (mahiyyətcə isə sadəliyə və xoş niyyətə düşmən olan içki məclisləri) mənə heç vaxt xoş gəlməyib; bu məqsədlə başqalarını çağırmaq,bir o qədər də özümün dəvətləri qəbul etməyim mənə məşəqqətli və faydasız görünüb.Amma yeməyi dostlarla birlikdə yemək elə xoş idi ki, heç bir şey onların gözlənilməz gəlişi qədər mənə məmnunluq gətirmirdi və heç vaxt yeməyi həmsüfrəsiz həvəslə yeməmişəm.Təmtərağa hər şeydən artıq nifrət etmişəm, yalnız ona görə yox ki, o,iyrəncdir və itaətin əleyhinədir,həm də ona görə ki, sıxıntılı və rahatlığa düşməndir.Həm özlüyündə ziyanlı olduğu və sadəliklə uyuşmadığından, həm də ahəngli və rahat  həyata düşmən olduğundan hər növ şirnikmədən uzaq dayanmışam.
Gənclikdə yaxıcı, lakin yeganə və ədəbli məhəbbətdən əzab çəkmişəm və amansız, lakin faydalı ölüm artıq sönən alovu söndürməsəydi, buna davam edəcəkdim.Mən cismani ehtiraslara tamamilə yad olduğumu demək hüququna malik olmaq istəyərdim, amma belə deməklə yalan danışardım;amma əminliklə deyirəm ki, gənclik və temperament alovu məni bu rəzalətə sürükləsə də,qəlbən onu həmişə lənətləmişəm.Bununla belə tezliklə,qırx yaşına yaxınlaşarkən məndə istilik və güc hələ kifayət qədər olarkən mən nəinki həmin çirkin işdən,həm də onun barəsində hər cür xatiratdan,heç vaxt qadına baxmamış kimi tamamilə üz döndərdim,bunu,bəlkə də, ən böyük xoşbəxtliyim sayıram və Allaha minnətdaram ki, hələ sağlamlıq və qüvvəsinin çiçəklənməsindəykən məni mənfur və həmişə nifrət etdiyim köləlikdən xilas etdi.
Amma başqa şeylərə keçirəm.Mən qüruru yalnız başqalarında görmüşəm, özümdə yox; nə qədər kiçik olsam da, özümü daha aşağı sanmışam. Mənim hirsim heç vaxt başqalarına deyil,çox tez-tez özümə ziyan vurub.Cəsarətlə deyə bilərəm-çünki həqiqəti dediyimi bilirəm- təbiətimin hədsiz tündməcazlığına baxmayaraq, incikliyi tez unutmuşam və xeyirxahlığı yadda möhkəm saxlamışam.Nəcib dostluğa münasibətdə yüksək səviyyədə xəsis olmuşam və onu böyük sədaqətlə əzizləmişəm.Amma qarıyanların kədərli qisməti belədir ki, onlar tez-tez dostlarının ölümünə göz yaşı tökməlidirlər.Knyaz və kralların iltifatı və əsilzadələrin dostluğu ilə o dərəcədə şərəfləndirildim ki, bu,hətta qibtə yaratdı.Amma  çox sevdiyim belələrinin çoxundan uzaqlaşdım; azadlığa  fitri məhəbbətim o qədər güclü idi ki, mən hətta təkcə adı həmin azadlığa əks görünənlərdən bütün qüvvəmlə kənar gəzirdim.Zəmanəmin böyük tacidarları bir-birilə yaışmaqla məni sevir və hörmət edirdilər, niyə-bilmirəm: özləri də bilmirdilər; yalnız onu bilirəm ki, onlardan bəziləri diqqətimi, mənim onlarınkını qiymətləndirdiyimdən daha artıq dəyərləndirirdilər, nəticədə onların yüksək mənsəbi mənə,azca da olsun,tənglik deyil, yalnız xeyli rahatlıq gətirirdi.Mənə hər cür xoş və nicatlı bilikləri mənimsəməyə qabil, amma əsasən əxlaqi fəlsəfəyə və poeziyaya meyilli, bəsirətdən artıq rəvan ağıl bəxş edilmişdi.Zaman keçdikcə poeziyadan soyudum, vaxtilə etina etmədiyim, indi gizli şirinliyini duyduğum müqəddəs elmə aludə olaraq, poeziya mənim üçün ziynət vasitəsi kimi qaldı.Daha böyük şövqlə qədimliyi öyrənməyə qapıldım, çünki yaşadığım zaman heç vaxt o qədər ürəyimdən olmayıb ki, sevdiklərimə  bağlılığım əngəl olmasaydı,istənilən digər əsrdə doğulmağı arzulayardım və indikini  unutmaqdan ötrü daim qəlbimlə başqa əsrlərdə yaşamağa çalışardım. Odur ki, fikir müxtəliflikləri məni xeyli karıxdırsa da,tarixçiləri həvəslə oxudum;şübhəli hallarda ya faktların inandırıcılığını,ya da nəql edənin nüfuzunu rəhbər tuturdum.Mənim nitqim,bəzilərinin təsdiq etdiyinə görə,aydın,güclü,mənəsə elə gəlir ki, zəif və anlaşılmaz idi.Dost və tanışlarla adi söhbətdə heç vaxt  natiqliyin qayğısına qalmırdım, ona görə də səmimi olaraq təəccüblənirəm ki, kesar Avqust bu qayğını üzərinə götürmüşdü.Amma mənə elə görünürdü ki,işin, məkanın,yaxud dinləyicinin başqa şeyi tələb etdiyi yerdə mən çatdırmaqdan ötrü müəyyən səy göstərirdim;qoy bu barədə qarşılarında danışdığım kəslər mühakimə yürütsünlər.Həyatı yaxşı yaşamaq vacibdir, amma necə danışdığıma az əhəmiyyət verirdim:sözün parlaqlığı ilə əldə olunmuş şöhrət əbəsdir.
Mən hörmətli, az varlı, yaxud həqiqət deyilərsə, kasıb, əslən florensiyalı, lakin vətəndən qovulmuş valideyinlərdən-Aretsoda, sürgündə,Xristin doğumilə başlamış axırıncı eranın 1704-cü ilində, bazar ertəsi, 20 iyulda dan yeri ağararkən doğulmuşam.
Beləcə qismən tale, qismən də mənim iradəm sonrakı həyatımı təsnif etdi.Həyatımın ilk ilini, onu da bütünlüklə yox, təbiətin məni dünyaya gətirdiyi Aretsoda, sonrakı altı ili Antsizdə- atamın malikanəsində,Florensiyanın on dörd min addımlığında keçirmişəm.Anamın sürgündən qayıtmasından sonra, səkkizinci ili Pizada,doqquzuncu və sonrakıları Alplararxası Qalliyada-Ronanın sol sahilində keçirmişəm;Romanın baş keşişinin Xrist kilsəsini uzun müddət rüsvayçı sürgündə saxladığı bu şəhərin adı Avinyondur.Doğrudur, bir neçə il əvvəl V Urban kilsəni sanki öz qanuni yerinə qaytarmışdı. Amma bu iş, məlum olduğu kimi, heç nə ilə bitdi-məni xüsusən ağrıdan o oldu ki, papa hələ sağlığında bu xeyirxah işə tövbə etmişdi.Bir qədər çox yaşasaydı, o, şübhəsiz, mənim məzəmmətimi eşidərdi, çünki mən qələmi əlimə almışdım ki, o,gözlənilmədən öz şərəfli məqsədini həyatı ilə bərabər tərk etdi.Bədbəxt öz evində, Pyotrun mehrabı  qarşısında necə də xoşbəxt  ölə bilərdi! Çünki ikisindən biri idi: ya onun ardıcılları Romada qalacaqdı, onda xeyixah işin təşəbbüsü ona məxsus olacaqdı, ya da onlar oradan gedərdilər-onda onların günahı nə qədər təsirli olsaydı, onun xidməti daha görkəmli olardı. 
Amma bu şikayət hədsiz genişdir və burada yersizdir. Beləliklə burada, küləklərin həyəcana gətirdiyi çayın sahilində valideynlərimin nəzarəti altında uşaqlığımı, sonra bütün gəncliyimi bihudəliyimin hakimiyyətində keçirdim. Həm də uzun müddətli yayınmalarla, belə kı, bu müddətdə mən tam dörd il Karpantrada, kiçik və şərqdən Avinyona  ən yaxin şəhərcikdə  xidmət etdim və bu iki şəhərdə qrammatika, dialektika və ritorikanın ibtidasını  yaşımın imkan verdiyi, yaxud, daha dəqiqi, adətən məktəbdə keçilən qədər mənimsədim -bu da, əziz oxucu, başa düşdüyün kimi, azdır. Qanunları öyrənmək üçün digər dördilliyi keçirdiyim Monpelyeyə, sonra üç il ərzində mülki hüququn tam kursunu dinlədiyim Bolonyaya köçdüm. Çoxları düşünürdü ki, başladığımı davam etdirsəydim, bu işdə böyük nailiyyətlərə çatardım. Amma mən valideynlərimin qəyyumluğundan azad olan kimi bu məşğuliyyəti tamamilə atdım, ona görə yox ki, qanunların hakimiyyəti  ürəyimdən deyildi-zira, onların əhəmiyyəti, şübhəsiz olduqca böyükdür  və  onlar mənim valeh olduğum Roma qədimliyi ilə doymuşdur -ona görə ki, onların tətbiqi insan vicdansızlığı ilə təhrif olunur. Şərəfsizliklə istifadə olunanın öyrənilməsinin dərinliyinə getmək məni çiyrindirirdi, vicdanla isə, istəsəydim də,  bacarmazdım məramımın təmizliyi isə zəruri olaraq bilməzliyimə istinad edilərdi.
Beləliklə, iyirmi iki yaşımda evə, daha doğrusu uşaqlığımın sonundan yaşadığım Avinyon sürgününə qayıtdım. Orada artıq məşhurluq qazanmağa başlamışdım və tanınmış adamlar mənimlə tanışlıq axtarırdılar-niyə, etiraf edirəm, indi bilmirəm və buna təəccüb edirəm, amma o vaxt buna heyrət etmirdim, belə ki, gənclik qaydası ilə özümü hər cür ehtirama tamamilə layiq sayırdım. Məni tez-tez ziyarət edən, yaxşısı budur, belə deyim, öz gəlişi ilə Roma kuriyasını bəzəyən şanlı və tanınmış Kolonna ailəsi tərəfindən xüsusilə mükafatlandırılırdım, onlar məni əzizləyir və şərəfləndirirdilər ki, buna indi bəlkə  layiqəm, onda isə, şübhəsiz, layiq deyildim. O zaman Lombez yepiskopu, bərabəri olan insanı, çətin ki, gördüyüm və görəcəyim məşhur və misilsiz Cakomo Kolonna, məni Qaskona apardı. Burada, Pireneylərin ətəklərində               sahibin və onun yaxınlarının füsunkar mühitində mən, demək olar, səmavi bir yay keçirdim, belə ki, indi də o zamanı köks ötürmədən xatırlaya bilmirəm. Ordan qayıtdıqdan sora mən uzun illər onun qardaşı kardinal Covanni Kolonnanın, sahibin deyil, sanki atanın, yanında yaşadım, hətta, daha artıq, zərif sevgili qardaşla, həqiqi, öz şəxsi evimdə özümlə yaşadığım kimi yaşadım. Bu zaman məni Fransa və Almaniyanı gəzib-dolanmaq kimi yeniyetməlik ehtirası bürüdü. Yola çıxmağıma bəraət qazandırmaq üçün himayəçilərim  qarşısında səbəblər gətirsəm də, əsas səbəb çox  şey görmək  kimi  ehtiraslı  istək  idi.  Bu səyahətdə mən  ilk dəfə Parisi gördüm və bu şəhər barədə gəzən hekayətlərdən nəyin doğru və nəyin yalan olduğunu tədqiq etmək mənə maraqlı idi. Oradan qayıdaraq görməyi coşqu ilə arzuladığım Romaya yola düşdüm və burada həmin ailənin böyük qəlbli başçısı Stefano Kolonnanı çox sevdim, ona o qədər əziz idim ki, sanki mənimlə onun istənilən oğlu arasında heç bir fərq yoxdur. əla insanın mənə münasibətdə məhəbbət və rəğbəti onun son günlərinə qədər dəyişmədi, mənim ona məhəbbətim isə hələ də yaşayır və mən özüm sönməyincə sönməyəcək. Oradan qayıtdıqdan sonra əzəldən qəlbimə xas olan hər şeyə, xüsusən mənfur Avinyona ikrah və nifrətə tab gətirmək gücündə olmadığımdan mən  hər hansı sığınacaq, necə deyərlər, dayanacaq axtarmağa başladım və Avinyonun on beş min addımlığında, bütün bulaqların çariçəsi Sorqanın başlandığı yerdə Bağlı adlanan xırdaca, lakin xəlvət və rahat vadi tapdım. Bu yerin gözəlliyinə valeh olaraq, otuz dörd yaşımın keçdiyi bir vaxtda öz əziz kitablarımla birlikdə ora köçdüm.
Orada bir çox illər ərzində nə etdiyimi anlatsaydım, hekayətim hədsiz uzanardı. Qısa desəm, mənim nəşr etdirdiyim, demək olar, bütün əsərlər orada ya yazılmış, ya başlanmış, ya da düşünülmüşdü- onlar isə o qədər çoxdur ki, bəziləri hələ də məni məşğul və narahat edir. Çünki mənim ruhum cismim kimi gücdən  ziyadə  bacarıqla seçilib, odur ki, fikirdə yüngül görünən, amma icrada çətin alınan bir çox işləri boşlamışam. Burada ərazinin öz xarakteri çobanı məzmunlu “Bukolik nəğmə”ni, eləcədə o vaxt kiçik Kavalyon yepiskopu olan, indi isə yüksək Sabin kardinal yepiskopu vəzifəsini tutan, həmişə böyük insan olan Filippə həsr olunmuş xəlvət həyat barədə iki kitabı yazmaq fikrini mənə təlqin edib. O, mənim köhnə dostlarımdan  yeganə həyatda  olanıdır və  məni Amvrosi Avqust kimi  yepiskop borcu ilə  deyil,  qardaşcasına  sevib və  sevir.  Bir dəfə,  Müqəddəs  həftənin cümə günü həmin  dağlarda gəzişərkən  anlaşılmaz səbəblə  lap uşaqlıqdan adı mənə  əziz olan  böyük  Afrikalı  Stsipion  barədə  qəhrəmanlıq üslubunda poema yazmağın  yenilməz istəyi  məni ağuşuna  aldı. Elə  o vaxt  böyük həvəslə  bu  işə  başlayaraq, başqa qayğılarla yayındırılmaqla, tezliklə  onu bir  kənara  qoydum;  buna baxmayaraq,  predmetinə  uyğun olaraq  “Afrika” adlandırdığım poema  məşhur olana qədər  çoxları  tərəfindən  sevildi.  Bilmirəm bunu mənim,  yoxsa onun bəxtəvərliyinə  yazmaq lazımdır. Bu  yerlərdə  təmkinlə  yaşadığım  zamanda  bir gündə  qəribə şəkildə  Roma senatı  və  Paris  universiteti  kanslerindən  iki məktub  aldım - onlar bir-birini üstələyərək, məni  dəfnə cələngi ilə  təltif etməkdən  ötrü  biri  Romaya, digəri Parisə dəvət edildi.  Gənclik şöhrətpərəstliyi ilə  şadlanmaqla, öz xidmətlərimi  deyil, özgə dəlillərini  ölçüb-biçərək,  bu qədər  məşhur  insanların  layiq  gördüklərinə özümü layiq bilib,  yalnız kimə üstünlük  vermək  barədə qısa müddət  tərəddüd  etdim. Bu  barədə məktub vasitəsilə  yuxarıda  xatırlanan  kardinal  Covanni  Kolonnadan  məsləhət istədim, çünki o elə  yaxında  yaşayırdı ki,  axşamdan  keçmiş  ona  yazaraq, növbəti  gün  günorta  üçə  cavabını  ala  bilərdim. Onun  məsləhətinə  əməl  edərək,  mən Romanın  nüfuzunu  hər hansı  digərindən üstün  tutmaq qərarına  gəldim, onun  məsləhətilə  razılaşdığım  iki məktubum  indi də  saxlanılır.  Beləliklə, mən  yola düşdüm  və,  baxmayaraq ki, öz əsərlərimi  gənclik  adəti ilə  təkəbbürlə mülahizə  edirdim, amma  barəmdə  özümün, yaxud məni  dəvət edənlərin  dəlillərinə istinad  etməyə  utanırdım, belə ki,  onlar məni  təklif olunan  şərəfə layiq  bilməsəydilər,  şübhəsiz,  həmin  dəlilləri  gətirməzdilər.  Odur ki,  mən əvvəlcə  Neapola  getməyi  qərara aldım  və  idarəçiliyi qədər  şanlı  elmi  olan  böyük kral  və  filosof  Robertin yanına  gəldim ki,  əsrimizin  hökmdarları  arasında  elmlərin  və xeyrin  yeganə  dostu  adlandırıla  biləcək  şəxs  kimi  barəmdə  öz fikrini  desin.  Mənə verdiyi  bunca  yüksək  qiymət və  səmimi  qəbula  indiyədək  təəccüb  edirəm və sən  də,  oxucu,  düşünürəm ki,  bilsəydin heyrətlənərdin.  Mənim  gəlişimin  məqsədini  öyrənərək o,  qeyri-adi  dərəcədə  sevindi, qismən gənc şəxsin etibarından  zövq alaraq,  qismən də, ola bilsin, can atdığım  şərəfin  onun  şöhrətinə  zərrə  qədər  əlavə  gətirəcəyi  haqq- hesabı  ilə sevindi, belə ki,  mən bütün ölərilərdən  bircə onu  layiqli  hakim  seçmişdim.  Bir sözlə,  müxtəlif  şeylər barədə  çoxsaylı söhbətlərdən  və vəcdə gəlib  böyük  hədiyyə  olaraq  özünə  ithaf  olunmasını  xahiş  etdiyi,  imtina  edə bilmədiyim  və  istəmədiyim “Afrika”mı  ona  göstərməyimdən  sonra,  nəhayət,  xatiri  üçün  gəldiyim işə  görə  müəyyən  gün  təyin  etdi. Həmin gün o məni  günortadan axşamadək  saxladı;  amma  sınaq  dairəsi getdikcə  genişləndiyindən  və vaxt  qalmadığından, bunu  daha sonrakı iki gündə  davam etdirdi. Beləcə, üç gün  mənim nadanlığımı  təhqiq etdi və üçüncü  gün dəfnə çələnginə layiq bildi.  O,  çələngi  mənə Neapolda  təklif  etdi və  bir çox  təkliflərlə  mənim razılığımı  almağa  çalışdı. Amma  mənim  Romaya  olan  məhəbbətim böyük  kralın  tərifli  israrları qarşısında  üstünlük  qazandı. Beləliklə mənim sarsılmaz qətiyyətimi  görüb,  Roma senatına  məktub və müşayiətçilər verdi,  onların vasitəsilə barəmdəki fikrini böyük lütfkarlıqla izhar etdi.  Bu cür  hökmdar qiyməti o zaman  çoxlarının  və xüsusən özümün  qiymətimizlə üst-üstə  düşürdü; indi isə  nə onun, nə özümün,  nə də belə  fikirləşənlərin  mülahizələrimizi  bəyənmirəm;  ona  həqiqətə riayət  etmək  deyil,  daha çox  mənə  məhəbbəti və gəncliyimə iltifatı rəhbərlik edirdi. Hər halda mən  Romaya  yola düşdüm və orada,  layiq olmasam da, lakin nüfuzlu qiymətə  əsaslanaraq, hələ səriştəsiz şagird olaraq,  həmin təntənəli məclisdə  iştirak etmək  nəsib olmuş romalıların  böyük  şadyanalığı altında  dəfnə çələngini qəbul  etdim. Bu  hadisə barəsində  həm şeirdə, həm də  nəsrdə məktublarım da var.  Dəfnə  çələngi  mənə heç bir  bilgi  vermədi,  amma  çoxlarının  qibtəsini doğurdu; amma  bu barədəki  hekayə də  burda yerin  imkan  verdiyindən  daha uzun  ola bilərdi.  Beləliklə, mən  oradan  öz aralarında  dolanmayan, amma mənə yüksək dərəcəli  xeyirxahlıq və  iltifatla  yanaşan  imkanlı senyorlar  Korredjoların  yanında bir  müddət  yaşadığım  Parmaya  yola düşdüm. Bu  knyazlıq  onların  hakimiyyəti  altındakı  idarəçiliyə  insanların  yaddaşında  rast  gəlməyib, hesab edirəm ki,  əsrimizdə rast  gəlməyəcək  də. Mən payıma  düşən  şərəfi unutmurdum və  buna layiq  olmadığımı  düşünəcəklərindən  narahat  olurdum.  Bir dəfə  dağlara  qalxaraq  Entsa  çayından  keçməklə  gözlənilmədən  Redjo dairəsindəki  Selvapiana çatdım və  burada  ərazinin qeyri-adi  görünüşünə  valeh olaraq  dayandırdığım  “Afrika”nı davam  etdirməyə  başladım; sanki  sönmüş  ruhi hərarət yenidən  alovlandı;  mən  həmin gün bir  qədər  yazdım,  növbəti  günlərdə  də gündəlik  olaraq az-az  yazdım  və Parmaya  qayıdıb, sonradan  pulla  aldığım  və indi  də mənə məxsus xəlvət və  sakit  ev  taparaq  qısa  müddətdə  böyük  yanğıyla  bu əsəri sona  çatdırdım  ki,  buna indi özüm də  heyrət edirəm.  Oradan  Sorqi  bulağına, Alplararxası  tənhalığa  qayıtdım.
Xeyli zaman keçdikdən sonra,  şöhrətimi ətrafa  yayan  şaiyənin  sayəsində mən nadir  məziyyətli  şəxs, öz  zəmanəsinin  italyan  hökmdarlarından  oxşarı olmayan  kiçik  Cakomo Karraranın  iltifatını  qazandım.  Mən Alp  dağlarının  arxasında  və İtaliyanın  harasında oldu  yaşayarkən o,  səfir və məktublar  göndərməklə  bir çox  illər  ərzində öz arasıkəsilməz  xahiş və  təklifləri  ilə məni  əhatə etməkdən  yorulmurdu və  dünyanın  böyüklərindən  heç nə  gözləməsəm də,  onu yoluxmaq və  belə görkəmli  və mənə  tanış olmayan  insanın  qeyri-adi  israrının  səbəbini bilmək  qərarına gəldim.  Beləliklə,  gec də  olsa,  Parmadan  Veronaya  gedən  yolda  ləngiyib Paduyaya  getdim.  Burada  həmin  şanlı  xatirəsi  olan  şəxs  məni  sadəcə  insani  mehribanlıqla  deyil,  səmalarda  müqəddəs  ruhların  qarşılandığı  kimi  elə  sevinclə, elə  qiymətəgəlməz  məhəbbət  və zərifliklə  qarşıladı ki,  onları sözlə tam  təsvir  etməyə  əmin  olmayaraq, susmaqla  gizlətməyə  məcburam.  Yeri  gəlmişkən, mənim  erkən  gənclikdən  kilsə  həyatına  bağlılığımı   bildiyindən,   yalnız  özü ilə  deyil,  həm də  öz  şəhəri ilə  sıx  bağlamaqdan  ötrü məni  Paduyanın  kanoniki təyin  etməyi tapşırdı.  Əgər onun  həyatı  uzanmalı olsaydı mənim sərsəriliyimə  və səyyahlığıma  son  qoyulardı. Amma  təəssüf!  Ölərilər  arasında  uzunömürlü  heç nə  yoxdur və nə isə şirin  bir şey baş verirsə, o  tezliklə acı sonluqla bitir.  Natamam iki  ildə onu mənə,  vətənə və dünyaya  saxlayaraq, Allah  onu öz yanına  çağırdı, çünki nə mən,  nə vətən, nə də  dünya- bunu  məhəbbətdən kor  olaraq demirəm – ona  layiq  deyildik.  Baxmayaraq ki,  onu  nadir  ağıl  və alicənablığı  olan,  atasının  nümunəsinə əməl edərək, mənə sevgi və  ehtiram göstərən  oğlu  əvəz etdi,  amma mən  yaşların  eyniliyilə  xüsusən  yaxınlaşdıran şəxsi  itirməklə bir yerdə  qala  bilməyərək, min dəfə  gördüyümü  yenidən  görmək  istəməyərək, xəstələr kimi  yer  dəyişməklə  öz  kədərimi  təskin  etməkdən  ötrü  yenidən  Fransaya  qayıtdım.


Ruscadan tərcümə: Məhəmməd Salur

Комментариев нет:

Отправить комментарий