Муфтий Иерусалима Мухаммад Амин аль-Хусейни в компании немецких и боснийских членов СС

 Муфтий был ярым сторонником нацисткой Германии, встречался с Гитлером и другими фашисткими лидерами, помог сформировать эсэсовскую дивизию из югославских мусульман-боснийцев.
http://waralbum.ru/

Mən necə Polat Alemdar oldum?

Ayxan Eyvaz

(Romandan parça)

I
Güzgünün qabağında durmuşdum. Özümə baxanda dedim, gör necə də Polat Alemdara oxşayıram.

Nənəm demiş, elə bil bir almanın yarısıydıq. Həqiqətən də elə görünürdü.

Onunla mənim aramda elə də böyük bir fərq yoxdu. Boylarımız eyni, bədənimizin quruluşu eyni, üzümüzün forması eyni. Allah bir baxıb iki yaradıb. Daha nə olmalıdı ki?

Yalnız kiçik bir fərq vardı, o da ki, mənim tapançamın olmamasıydı. Düzdü, bundan bir il əvvəl mənim də naqanım vardı, təbii ki, oyuncaq naqandan söhbət gedir.

Ancaq bu oyuncaq silaha görə az qala məhəllənin bütün uşaqları mənə düşmən kəsiləcəkdi.

Səbəb isə bu idi ki, guya onları vurub yaralamışam. Düzdü, həyətdə uşaqların üstünə bir-iki dəfə şarik atmışdım. 

Onda bu cür xırda-mırda şeyə görə onların vayma-şüvənlik açacaqları heç ağlıma belə gəlməmişdi.

Mənim vurub “yaraladıq”larımın hamısı qaçıb anama şikayətə gəlmişdi, yalandan bədənlərinin bir yerini tutub ufuldayır, bunula anamı indandırmağa çalışırdılar ki, doğurdan da onlara nəsə olub.

Qonşu arvadlar da bir qıraqda durub kinli-kinli mənə baxırdılar, guya onların uşağını doğrudan da qana bulamışdım.

Anamı da qızışdırmağa nə var, bir dəqiqənin içində alovlandı, az qala məni elə oradaca tapaşdayacaqdı, amma qolum onun əlinə keçəndə

gözləri gülən Zərifə xala ona and verdi ki, məni döyməsin. Anamın əli eləcə havada donub qaldı, amma qurşağıma keçirdiyim tapançanı çəkib aldı, hikkə ilə eyvana keçib tapançamı yeddinci mərtəbədən çölə fırıldatdı.

Silah yerə düşən kimi qırılıb parça-parça oldu. Həyətdəki balaca cırtdanlar o saat tapançanın qırıqlarını qapıb aradan çıxdılar.

Anam isə evdə hələ də deyinməyində idi. O, tapança ilə  uşaqları qorxudub onların bağrını yarmağımı atama deyəcəyi ilə məni hədələyir, öz-özünə uşaqları sarıdan bəxtinin gətirmədiyindən gileylənirdi.

Arada böyük qardaşım da mənə sataşırdı. Guya xalqın balalarından fərqli olaraq biz avara uşaqlardıq, dərs oxumaq yerinə sarsaq-sarsaq işlərlə məşğul olurmuşuq.

Arvad susan kimi ilana ağı verən bacım araya keçir, bizim məktəbdəki işdəklərimizi anama çuğullayıb  onu daha da qızışdırırdı. Məqsədi məni döydürmək idi.

Amma anam and içdiyi üçün mənə əl qaldırmadı. Telefon çalanacan eləcə donquldandı.

***

Tapança almağımın tarixi beləydi ki, məhəllədə Niyaz adlı bir  oğlan  həyətdə məni bir qırağa çəkib belindəki silahı çıxardıb  göstərdi, dedi ki, gəl, sən də bundan bir dənə al, biz də “Kurtlar Vadisi”ndəki kimi özümüzə dəstə quraq. 

Əvvəlcə  onun zarafat elədiyini zənn edib güldüm.  Ancaq o ciddi olduğunu deyəndə təəccübləndim və diqqətlə ona qulaq asdım.

Niyaz dedi  ki, sən Polata çox oxşayırsan, mən də Mematiyə. Bu nə danışır? Məni yenə gülmək tutdu.

Niyaz dedi ki, bu işdə gülmək olmaz, ya razı ol, ya da ki, adam kimi denən ki, istəmirəm.  Mən onun bu sözünü eşidəndə artıq söhbətin həqiqətən də ciddi olduğunu anladım.

Özünü Memati adlandıran Niyaz dedi ki, əgər sən razı olsan, biz bu işə böyükləri də cəlb edəcəyik.

Əlavə elədi ki, əgər razılığın olsa, bu gündən bir-birimizə öz adımızla yox, kinodakı adla müraciət edəcəyik. Sonda Niyaz—Memati nə eləməli olduğumuzu uzun-uzadı izah elədi.

Mən  onu diqqətlə  dinləyəndən sonra Mematiyə dedim ki, bu işə mənim də adımı yaz. 

Niyaz elə bil ağzımdan çıxan bu iki kəlməni gözləyirmiş kimi cəld əlimi sıxdı və  dedi ki, sabah mütləq tapança alım. 

Mən əvvəlcə həqiqi silah zənn etsəm də Memati dedi ki, yox bu şarikli tapançadır, yaxınlıqdakı dükanda satılır.  O, sabah tezdən durmağımı tapşırdı və yolun o tərəfini keçdi.

Xoşbəxtlikdən o gün məktəbdə kökə almaq üçün verilən pulu xərcləməmişdim.

Həm də Polat Alemdar olmaq mənə  çox cazibəli görünürdü. Güllü, Abdulhey-filan olmaq təklif olunsa yəqin bunu o saat rədd edərdim.

Yaxınlıqdakı dükana cumub məni Polata çevirəcək tapançanı, şarikli güllələri aldım. Tapançanı qurşağıma keçirən kimi hiss elədim ki, artıq Polatam. 

Elə o dəqiqə də silahı sınamaq qərarına gəldim. Həyətdə oynayan cırtdanların bir-ikisinə sıxdım, onlar güllə dəyən yeri tutub ufuldadılar, qorxaq uşaqlardan bəziləri isə hətta ağladı da.

Cəsarətlənib qardaşımın oturub-durduğu yeniyetmələri də nişan alıb atdım. Onlar mənə bozarsalar da hərəkətimə qardaşımın xətrinə görə dözüb bir şey demədiklərini, əgər bir də belə hərəkət etsəm məni döyəcəklərini dedilər.
Polat işim pis başlamamışdı.

Artıq Polat kimi “kabadayı” ədasıynan yeriyirdim. Memati mənə demişdi ki, mütləq “baronluk” üzüyün olmalıdır, o olmasa sən Polat Alemdar ola bilməzsən.

Mən bu sözləri yadıma saldım. Evə gələndə atama dedim ki, mənə üzük alsın.

O, bu üzüyün nəyə lazım olduğunu soruşsa da heç nə demədim. Atam üzüyün neçəyə olduğunu soruşdu. 

Düzü qiyməti bilmirdim, amma iki manatdan artıq olmaz ki? —deyə düşündüm.

Atam əlini cibinə salanda göz eləyib anamı göstərdim ki, pulu onun yanında verməsin. Anam dəhlizə çıxıb qonşularla söhbət eləyəndə atam pulu ovcuma basdı.

Bir azdan dükandan bir manata aldığım dəmir “baronluq” üzüyü artıq barmağımdaydı. Nə isə, Polat olmaq üçün Mematinin dediyi  nə vardısa elə
o axşamdan alıb bir tərəfə yığdım.

Səhər tezdən durub silahımın maqazinini şariklə doldurdum və Mematinin yanına getdim. 

Memati əvvəlcə mənə nişan almağı öyrətdi. İlk olaraq plastik butulkalara nişan alıb vururduq. 

Mematinin atdığı hər güllə hədəfə dəyirdi. Ancaq mənim atdığım bütün güllələr boşa gedirdi.

Sonra Mematiyə: ”Ulan, — dedim, — sen bu işin uzmanı diyilsin ki? Bana Aslan amca gibi biri gerekiyor”.

Biz oturub uzun-uzadı Aslan Akbey olacaq yaşlı birisinin kim ola biləcəyini götür-qoy elədik. Qonşuluqdakı dəllək heç  bu işə yaramırdı. Qarpız satan da oğraşın biri idi, işi-gücü bizə içi kal qarpızları dürtüşdürməkdi.

Mematiyə: “Bu Nuru əfəndini cezalandırmalıyız, — dedim, — bu herif millete kal, gübreli karpuz yediriyor. Bir operosyona ihtiyac var.” O: ”Öylədir, usta, — dedi, — bu herifin kafasına sıkmakdan kendimi güçlə tutuyorum”.

Elə oradanca qalxıb qarpız satan Nurunun yanına gəldik. O saçı xınalı bir arvada qarpız seçirdi.

Silahlarımızı çəkib iki tərəfdən də Nuruya güllələr yağdırdıq. O, əvvəlcə qulağını cücü sancdığını zənn edib, qaldırdığı yekə qarpızı yerinə qoyub, əli ilə milçək qovurmuş kimi peysərini sığalladı.

Kənarda dayanmış bayaqkı saçı xınalı xalanın üzümüzə qışqırması ilə Nurunun da bizi görməsi bir oldu. O əlindəki qarpızı yerə qoyub: ”Ə, köpək uşağı” — deyib bizə sarı tərpənmək istəyəndə, mən “koş Memati” dedim. Biz dabana tüpürüb aradan çıxdıq. Nuru da bizi axıracan qovmaq fikirindən çəkinib geri döndü.

Sonra binanın kölgəsinə çəkilib “operasyonun” niyə pis alındığını araşdırıq.
Memati: ”Usta, — dedi, — biz iyi plan yapmadık, ama bir dahaki sefere işimizi iyi tutmalıyız.”

Mən onunla razılaşdım.

Münasib  vaxtsa  Nurunun maşından qarpız boşaltdığı vaxtdı. O vaxt  oğraş işini yarımçıq buraxıb bizi təqib edə bilməz.

Bunun üçünsə birinə ehtiyac var. O hər gün Nurunu izləməli, qarpız maşını gələndə bunu bizə xəbər verməlidi. O adam da yağlı əppək kimi göyə çəkilib.

Tapmaq mümkün deyil. Buna görə də qarpızsatan Nuru kişinin başına “güllə vurmaqdan” əl çəkdik.

Sonra təzədən şüşələri nişan alıb atmağa başladıq. Çarə nə idi? Bu boyda şəhərdə bir Aslan Akbeyi haradan tapasan?

Biz bir-neçə gün elə bu qaydada məşq etdik. Artıq  hədəfləri vura bilirdim, o qədər ustalaşdım ki, hətta balaca bir şüşəni belə gözündən vururdum. 

Məşqlərimiz bitəndən sonra da biz boş dayanmır, hər gün bir-birimizlə atışırdıq.

Bizim bir-birimizlə “çatışdığımızı” görən uşaqlar əvvəlcə bizə gülsələr də sonradan mənlə Mematinin hərəkətlərinə heyran qalır, həm də çəkinirdilər. Çoxu da çalışırdı ki, bizdən aralı dursun.

Bir neçə həftə belə keçəndən sonra Memati məndən soruşdu ki, sən “Kurtlar Vadisi”nə axıra qədər baxıbsan? Mən dedim ki, yarımçıq baxmışam.

Bu sözü eşidən kimi Memati elə hirsləndi ki, qurşağına keçirdiyi silahı çıxarıb alnıma dirədi. 

O, mənə dedi ki, əgər bu saat gedib o kinonu gətirib, hamısına baxmasan sənin başını deşəcəm. Mən bunun zarafat olduğunu bilsəm də yaxamı qurtarmaq üçün razılıq əlaməti olaraq başımı yellədim və gedib “prakat”dan filmin disklərini alıb həmin gündən başlayaraq “Kurtlar Vadisi”nə baxmağa başladım.

Bu seriala mən əvvəllər heç düz-əməlli baxmamışdım. Serial çıxan vaxtı hamı ondan danışdığından mən demək olardı ki, ordakı hadisələri az-maz bilirdim.

Sən demə, bu kino əla imiş! Və uşaqların, ümumiyyətlə, bütün məhəllə sakinlərinin dediyinə dəyərmiş.

Mən filmə axıra qədər baxandan sonra Mematinin yanına getdim, o, seriala baxmağıma sevindi və biz bu kino haqda mübahisə etməyə başladıq.

Ordakı hərəkətləri təkrarladıq, orda deyilən cümlələri işlətdik. Yanımızdan keçənlər bizə tamaşa edəndə, gülməkləri gələndə Memati belindən tapançasını çıxarıb onlara tuşqunlayırdı.

Uşaqlar da tapançanı görəndə hay-küylə qaçışırdılar. Elə bil ki, onlara həqiqi silahdan vuracaqdılar. Memati dabana tüpürənlərin hamısını elə dəqiqliklə vururdu ki, onlar dovşan kimi tullana-tullana qaçırdılar.

Uşaqlar bizdən aralananda Memati dedi ki, gedək Nazlı xalanın yanına onunla işim var.  Mən razılıq əlaməti olaraq başımı tərpətdim.

Bu Nazlı xala kök, qarayanız bir arvad idi.  Arvadın məhəllədə tanımadığı adam, eşitmədiyi, görmədiyi bir hadisə yox idi. 

Məhəllədə nə baş verirdi bütün camaat onun başına yığışar, tam təfərrüatı ilə hadisəni bilmədən ordan ayrılmazdılar.

Qiybət qırmaqda da Nazlı xalanın əlinə su tökən olmazdı. Hətta digər qonşu arvadların dediyinə görə, Nazlı xala məhəllədə ən çox seriala baxan sakinlərdən idi. 

Əsas da Türkiyənin seriallarını daha çox sevərdi və hər gün bu seriaların bölümlərini qonşu arvadlara danışardı.  Baxmadığı serial demək olar ki, yox idi.

Biz ora çatanda Nazlı xala həmişə olduğu kimi dəhlizin başında oturub nəsə toxuyurdu. Memati ona yaxınlaşıb dedi:

—Nazlı xala, deyirlər, “Kurtlar Vadisi”nin təzə seriyaları çıxacaq.

—Doğurdan bala, nə vaxt olacaq? Başdayanda mənə xəbər ver ha...  Neçə vaxtdı təzə dizi çıxmırdı. —Nazlı xalanın gözləri işıldadı.

—Anam dedi ki, tamatı varsa bir qab versin, sonra qaytararam. —Memati Nazlı xalaya gəlişinin səbəbini dedi

—Hə bu saat — deyib Nazlı xala evə girdi, bir az sonra yarısı tamatla dolu qabla gəldi — Şeydi..., qabı tez gətir ha...  Sonra yadınızdan çıxar...
Biz onun xassiyyətinə bələd idik. Nazlı xala məhəllədə həm də ən xəsis arvad idi. Nəsə almağa gələnləri qapısından geri yollayar, deyərdi ki, qurtarıb.  Halbuki məhəllənin ən varlısı da elə o hesab olunurdu.
Həyətə düşəndə Memati dedi ki, artıq evə gedək.  Biz sağollaşıb evə yollandıq.

Sabahısı gün Memati bir də gördüm ki,  dörd adamla mənim yanıma gəlir.  Uzun söz-söhbətdən sonra məlum oldu ki, bu dörd igid oğlan da bizə qoşulmaq istəyir.

Onlardan biri çox zarafatcıl olduğundan onun Güllü olmasını, o birisinin kürd olduğundan ona Abdulhey, digər ikisinə də müvafiq olaraq Nevzat və Gürmüz adını qoyduq.  Artıq altı nəfər idik.

Biz Halonu, yəni, Halil İbrahim Kaparı nə qədər axtarsaq da onun kim olacağını tapa bilmədik.  Ancaq məhəllədə bir kişi ona çox oxşayırdı.
Biz bir dəfə onun yanına getdik. 

Kişinin adı Murad idi. Məhəllədə onu “Alkaş” deyə çağırardılar.  Onun yanına çatan kimi Memati dedi ki “Alkaş, gəl, bizə qoşul, sən də Halo ol”. Bunu eşidəndə Alkaş elə hirsləndi ki, gəl görəsən.

Böyründəki boş araq şüşəsinə əl atması ilə onu bizə sarı fırıldatmağı bir oldu. Biz tez yan tərəfə çəkildik. Araq şüşəsi onun evinin aboysuz divarlarına dəyib cilik-cilik oldu. 

Mən dedim ki, “Memati, bu şerefsiz, sık kafasına, gidelim”. Memati bu sözümə bəndmiş kimi tapançanı çıxarıb güllələri ona yağdırdı. 

Alkaş güllə üstünə yağanda daha da hirsləndi, bizi hədələməyə başladı. Elə bağırırdı ki, elə bil yarasına duz basmışdıq. Onun səsindən qulaqlarımız batdı, o, ikinci şüşəyə əl atanda tez dabana tüpürüb ordan əkildik.

***
Biz dəstəyə yeni qoşulanlara silah almalarının vacib olduğunu söylədik.  Həmin gün Abdulhey, Güllü, Nevzat və Gürmüz hərəsi bir tapança alıb qurşaqlarına keçirdilər.

Demək olar ki, artıq tam Polat Alemdarın dəstəsi kimi olmuşduq.  Artıq hər şey hazır idi. Ancaq bizim dəstədəkilər kinodan fərqli olaraq  məhəllədə pencək-şalvarla dolaşmırdı.  Ancaq hamımız qara paltar geyinirdik.

Səhərisi gün dəstənin bütün adamları məhəlləmizin qarşısındakı ağaclıqda mənə taxta parçalarından məkan düzəltdilər. İçəridə hər şey vardı: kreslo, yazı stolu, — bir sözlə, kinoda nə vardısa bunun oxşarı eynən yan-yana düzülmüşdü.

Mən Mematiyə:

—Nerden buldunuz, bu şeyleri? — deyəndə o, gülümsünüb dedi ki, “düşmənlərimizdən aldıq”.  Mənim gülümsədiyimi görəndə o biri uşaqlar da dedilər ki, abi, hepisinin kafasına sıkdık. Bu dəfə də özümü saxlaya bilmədim. Gülməyimi görəndə Memati tərs-tərs mənə baxdı. Tez özümü ələ aldım və ciddi bir tərzdə Anadolu ləhçəsiynən soruşdum:

—Bir ziyanımız yok, ya?

—Ne ola bilir ki, abi? — Abdulhey o tərəfdən dilləndi.

—Gitdik bir tufan döndük, bir boran, usta — Memati tam ciddi halda dedi.  “Usta” sözünü kinodan götürmüşdü, ikidə-bir, yeri gəldi-gəlmədi tutuquşu kimi bu sözü təkrarlayardı.

—Eyvallah, Memati! — dedim. — Peki, Memati Çakır nerde?

—Usta, bilmiyormusun, Halit şerefsizi onu bir yıl önce öldürmüşdü—Memati serialın irəlidəki bölümlərində baş verən əhvalatı yadıma saldı.

—Şerefsizler!! — Abdulheylə Güllü eyni anda dilləndilər.
Onların bu sözlərindən sonra mən otaqda xeyli var-gəl edə-edə uzun bir nitq söylədim:

—Çakır şerefiyle öldü. Şerefsizlik en kötü şeydir. Aramızda kim eyer başka bir örgüte çalışıyorsa şimdi desin. Yok, eyer ben yakalarsam, onu nasıl bir işgence ile öldüreceyimi biliyorsunuz. — Tapançamı stolun üstünə qoydum və təzədən: — Şerefsiz bir insan vatana ancak zarar getire bilir. — dedim.
— Bu vatanın sizin gibi kahramanlara ihtiyacı var. Şunu hiç unutmayın, abisine ihanet eden, vatanına da ihanet eder. Ben size güveniyorum. Ama mutlaka bizim aramızda şu an bulunmayanlardan bazıları hain ola bilirler. Bizim işimiz bu hainleri tutub cezalandrmakla bitmez, biz o şerefsizleri öldürmeden önce iyce bir sorqulamalıyız ki, bakalım, bu işde başkalarının eli varmı? Onun içinde bana sormadan bir de kimsenin öldürülmesini istemiyorum. Ne zaman ben emir veririm, o zaman siz yaparsınız.
—Usta, sana bi şey söylüyücem, sen bir kız bulmalısın — Memati bu sözüylə mənə Polatın Elif adlı sevdiyi olduğunu xatırlatmaq istəyirdi. Sanki ortada bir qızın olmaması Polat Alemdar üçün yarımçıqlıq yaradır və bizi tam “Kurtlar Vadisi”dəki kimi olmaqdan çıxardırdı.

Mən yarızarafatla dedim:

—Memati, benim kalbimde yalnız Elif olucak. Onun yerini kimse tutamaz, anladınmı beni?

—Ama, usta, o artık yok.

—Elif daima var, Memati — İş zarafatdan çıxmışdı. Artıq Memati mənimlə açıqca dilləşirdi. Mən bu söhbətin artıq mənasızlığını başa düşdüm və Mematiyə dedim:

— Bu meseleni bağlayalım, şimdi siz çıkın, benim Abdulheyle ko-nuşulucak şeylerim var.
Hamı otaqdan çıxdı. Biz təbii ki, Abdulheylə  kekebe haqda danışacaqdıq.  Ancaq burda bir şey var idi ki, hamı lap qabaqcadan kinonun məzmunundan mənim və Abdulheyin kekebedə işlədiyimizi bilirdilər. Biz söhbətə başladıq.

Abdulhey:

—Doğu bəy seninle konuşmak istiyor—dedi.

—Kim, Doğu bəy?

—Bizim mahalledeki Nazim dayı yokmu, o işde.

—Ne imiş konuşucağı şeyler?

—Seninle Kıbrıs, Karabağmı-nemi bilemedim, ben anlayamıyorum siyaseti, ne ise, işde o meseleden konuşucakmış. Senin Polat Alemdar olduğunu Mematidən öyrenmiş ve o da bize katılmak istiyor.

Nazim dayını tanıyırdım, uşaq fikirlərimə hörmət bəsləyəcəyini, bizə doğrunu öyrədəcəkini bilirdim.  Nazim dayını bu işə cəlb edənin Memati olduğu ürəyimə dammışdı. Tez tapançamı qurşağıma keçirib yola düzəldim.
Həyətə düşəndə gördüm ki, Doğu bəy — Nazim dayı öz daxmasının içərisində oturub, damağına bir siqaret qoyub tüstülədir.

”Doğu bəy” məhəllənin ən qoca sakini idi.  O, bizə həmişə keçmişdə olmuş hadisələrindən danışar, maraqlı söhbətlər edərdi.

Məhəllənin hər yerini əlinin içi kimi tanıyırdı.  Görüb-götürmüş adamdı.  Yaşlı olmasına baxmayaraq bütün günü qəzetlər əlindən düşməzdi. Siyasətdən, tarixdən yaxşı başı çıxardı.

Əvvəllər hansısa partiyanın üzvü olmuşdu. Sonra nə səbəbəsə üzvlükdən çıxmışdı. İndi isə maşın dayanacağının qaravulçusu idi. Gecə yarıya qədər maşınları qoruyar, əvəzində çox az maaş alardı.

Onun həmişə kefi kök olardı. Düzdür, arabir uşaqlar maşınların yanında futbol oynayanda onların üzünə təpinər, gedib bir az aralıda oynamalarını istəyərdi.

Doğu bəy hirslənsə də həmişə uşaqların futbol oynamasına icazə verər, sadəcə diqqətli olmalarını, topu maşına vurmamalarını tapşırardı.

Deyilənə görə, Doğu bəy Qarabağ muharibəsində olmuşdu. Onu deyirdi ki, atası Böyük Vətən müharibəsində vuruşub. Ancaq atası müharibədə həlak olmamış, qəflətən infarkdan keçinmişdi.

Doğu bəy bir gün bizə rəhmətlik atasının söylədiyi əhvalatı nağıl eləmişdi. Onun dediyinə görə, ruslarla azərbaycanlılar almanlara hücum edərkən almanlar üç nəfəri əsir götürübmüş.

Doğu bəyin atası da o əsirlərdən biriymiş.  Hava qaralanana qədər bunlar yol gediblərmiş.  Nəhayət, onlar bir meşəliyə çatanda Doğu bəyin atası faşistin belindəki naqanı ona hiss etdirmədən almış və cəld atəş açıb üçünü də öldürmüşdü.

Doğu bəy bu hadisəni bizə o qədər danışmışdı ki, uşaqların çoxu bunu əla qiymət aldığı dərs kimi əzbər bilirdi.

Özü də Doğu bəy hadisəni elə nağıl edirdi ki, elə bil bu hadisə atasının yox, özünün başına gəlmişdi.

Doğu bəyin  silahı da vardı. Həmişə onu gödəkçəsinin altından asardı. Bu silah bizimki kimi oyuncaq deyildi, həqiqi bir tapança idi. 

Dediyinə görə, onu əsir aldıqları bir erməninin belindən açıb yadigar olaraq saxlayıbmış. Doğu bəy müharibədən dönəndə niyyət edibmiş ki, bu silahı bir gün oğlu olarsa ona versin. Ancaq çox təəssüf ki, Allah ona oğul yerinə iki qız vermişdi və indi onun qızları yanından uçub getmiş, hərəsi başqa bir oğlanla evlənərək yurd-yuva sahibi olmuşdular.

Doğu bəyin nəvələrinin olub-olmaması haqqında heç nə bilmirdik. O, özü də bu barədə danışmazdı. Oğlunun olmamasını ürəyinə salmaz, üzdə özünü tox tutar, bizə “siz hamınız mənim oğlumsunuz” — deyərdi.

Doğu bəy çox vaxt uşaqları başına yığar, onları dərslə bağlı sual-cavaba tutardı. Əsas da tarixdən sual verərdi. 

Çünki tarixi əla bilərdi.  Dərs kitablarındakı kimi tarixi eləcə üzdən yox, dərindən bilməsi bizi heyrətlən-dirərdi.

Hansı hökmdar barədə soruşsaq onun haqqında uzun-uzadı danışar, kitablarda olmayan bir çox mətləblərdən bizi halı eləyərdi. Ən sevdiyi dövlət adamları əsasən türk sultanları və xaqanları idi. Atillanın, Çingiz xanın, Əmir Teymurun, Alparslanın adı dilindən düşməzdi. Ən çox da Osmanlılara heyrandı.

O, hökmdarların şəcərəsini, o dövrdəki hadisələri çox yaxşı bilər və hər hökmdar haqda rəvayətlər, əhvalatlar, lətifələr söyləyərdi.  Doğu bəy tez-tez uşaqlara:

—Müəllimələrin səhfini tutun, qorxmayın.  Ağıllı insanın qabağını heç nə kəsə bilməz. — deməyi sevərdi.

Doğu bəy çox millətçi idi.  Tarixdə olmuş millətçilərin hamısının adını tanıyırdı. Ərinmədən uşaqlara onlardan uzun-uzadı danışar, həyatlarından maraqlı əhvalatlar nəql edərdi.

Uşaqlara həmin şəxslərin adlarını yadda saxlamağı, böyüyəndə onlarla yaxından maraqlanmağı tapşırardı. 

Ancaq Doğu bəyin bu cür söhbətləri uşaqların hamısının marağına səbəb olmaz, buna görə də onun yanına gəlməkdən qaçardılar. Çünki dərslərini güc-bəla ilə oxuduqlarından belə dərin söhbətlərə heç biri hazır deyildi.
Doğu bəy həmişə onlardan soruşardı ki:

—Millətiniz nədi?

Uşaqlar bir ağızdan:

—Azərbaycanlı. — deyərdi.

Bunu eşidəndə Doğu bəy hirslənərdi.  Onun hirslənməsi nadir hallarda olurdu və əsasən də belə şeylərdən əsəbləşərdi.

—Ə, it uşağı, it, niyə millətinizi danırsız? Neçə dəfə demək olar ki, siz türksüz? Babalarımız da — Əmir Teymur, Fatih Sultan Mehmet, Şah İsmayıl Xətai, Altun, Qızıl Arslan, Eldəniz, Atilla, Mete — bir sözlə, türklərdir. Bizim damarlarımızda onların qanı axır.  Düşüncəmiz də onlarınkı kimi olmalıdır.  Türk milləti böyük tarixə malikdir. Böyük bir əraziyə yayılıb. Həmişə at belində, qılınc əllərində döyüşmüş, hər millətə qismət olmayan neçə-neçə dövlətlər yaratmışlar. Türk ancaq döyüşdə ölməlidi.  Ancaq indi siz səy-səy danışırsız ki, azərbaycanlıyıq. Uşaqlar, bunu beyninizin bir yerinə yazın, bizim millətimiz türkdür. Vətənimiz, ölkəmiz Azərbaycandır. Azərbaycan deyilən millət yoxdur. Sizdən soruşsalar ki, haralısan, onda deyin ki, Azərbaycanlıyam. Ancaq soruşanda ki, millətiniz nədi, onda deyin türk. Heç kimdən də qorxmayın. Milliyyətini, tarixi bilməyən, bu gününü, sabahını da bilməz. Bu biabırçılıqdı.

—Nazim dayı, bunu bizə müəlimələrimiz öyrədib axı. — Uşaqlardan biri belə deyəndə Doğu bəy yenə hirslənərdi:

—Məlilmləriniz də sarsaqdı. Savadsızdılar.  Onlar hamısı bilir, nə millətidilər, amma yuxarılar onlara deyiblər ki, uşaqlara öyrədin ki, kim millətini soruşanda desinlər, biz azərbaycanlıyıq. Yaltaqlar! Milləti həmişə kütləşdirillər. Televizora baxırsız, bütün kanallarda əksik-üksük adamlar çıxıb dalını oynadır. Budu millət?!Qəsdən belələrini irəli salıblar ki, sizi küttəşdirə, beyininizin inkişafına mane olalar. O sarsaq, ağıla bir şey verməyən musiqilərə də qulaq asmayın. Ondansa gedin kitab oxuyun.
Doğu bəyin bu sözündən sonra uşaqlar həmişə ordan yavaş-yavaş uzaqlaşardılar.

Mən Doğu bəyin daxmasının qapısını aralayıb dedim:

—Salam Nazim dayı, e bağışdayın, Doğu bəy.

—Salam, bala, salam.

İçəri keçməyimnən Doğu bəyin danışmağı bir oldu. Uzun-uzadı düz bir saat siyasətdən danışdı, bir çox şeylərdən gileyləndi, söhbəti hərləyib-fırlayıb Qarabağın üstünə gətirdi.

—Sülh-zad yaramaz, dua ilə donuz darıdan çıxmaz, gərək müharibə ola. Başqa yolu yoxdu.  Qarabağın açarı dənizə atılıb, onu çıxartmaq isə asan deyil. Ancaq mümkünsüz də deyil. Mütləq alacağıq, nə olur-olsun, Qarabağ bizimdi və bizdən başqa heç kimin də olmayacaq. Türkiyə bizə kömək etməlidi. Ancaq onların da başı qarışıb. Bir tərəfədən Amerika, bir tərəfdən Fransa deyir ki, ermənilərə guya türklər soyqırım törədib. . .
Nə isə, Doğu bəyin ağzı qızışdıqca bütün dünya problemlərini bir-birinə qatdı. Siyasətdən qurtaran kimi şou-biznesə keçdi. Bu onun söyər yeriydi. Televizorda göstərilənlərin cəmdəyinə döşədi. 

Hava qaralanda mən Doğu bəydən icazə alıb evə getdim.

***

O gündən başlayaraq artıq hər gün mən beləcə Doğu bəyin yanına gedir, o da mənə siyasətdən danışardı.  Hər dəfə mən daxmadan çıxanda üzümə diqqətlə baxar, “Ə, nə təhər Polata oxşuyursan”, — sonra da əlini sinəsinə vurub “eyvallah” — deyərdi. 

Mən də ordan çıxandan sonra ya Mematinin yanına gedər, ya da məkandakı kreslomda oturub fikirə dalardım. Memati də hər dəfə bir-iki uşaq gətirər:

—Usta, bunlar şerefsiz, ses salıp konşuları rahatsız ediyorlar. — deyərdi.  Mən həmişə bu sözdən sonra bilirdim ki, Memati deyəcək ki, “Sıkımmı, kafasına, usta?”.

Bunu bildiyimdən həmişə Mematini başımdan eləmək üçün o fikrini tamamlamamış: “Sık kafasına” – deyərdim. Memati də dediyimi tez yerinə yetirər, uşaqların başına silahı dirəyib tətiyi çəkərdi. Tapança şarikli olsa da uşaqlar elə bağırardılar ki, elə bil, Memati həqiqi tapança ilə onları vurur. Memati onların bağırdığını görüb yenə Anadolu ləhçəsi ilə:

—Ulan, şerefsizler, şerefsizlik yaparken bunu hiç düşünüyormu-dunuz? Karı gibi ne bağırıyorsunuz?— deyər, uşaqların qolundan tutub bir-bir bayıra tullayardı və hər dəfə də uşaqlar gedib bizi analarına ispiyonlayardılar.

***
O biri məhəllənin uşaqlarının da bir dəstə qurduğunu eşitdik.  Həmişə onlar da bizim kimi qurşaqlarına silah keçirib gəzir, öz məhəllə uşaqlarını vurardılar.

Mən “örgüt” yaratdığını eşidən kimi Mematiyə dedim ki, bunlar bizim düşmənlərimizdir, onlar yazıq uşaqları vururlar, özü də bizim kimi yalandan yox, doğrudan.

Mənim bu sözümdən sonra Memati başını aşağı salladı və cavab vermədi. Biz o gündən qonşu məhəllənin  uşaqları ilə düşmən kəsildik, bir-birimizi harda görsək qurşağımızdakı tapançaları çıxarıb “atışırdıq”.
Onlardan birini bir gün döyüş zamanı tutmuşduq.  Həmin uşağa necə var işgəncə verdik. Təbii ki, yalandan. Ancaq əllərini, ayaqlarını bağlamışdıq və kinodakı kimi hərdən bir də Memati ona sillə vururdu. Biz onu bir az əsir saxlayandan sonra uşağı buraxdıq.

Sabahsı gün eşitdim ki, məhəlləmizin bir dəstə uşağı yığışıb özlərinə “kuruq” düzəldiblər. 

Onların dəstəsi kinodakı “örgüt” kimi bir şey idi.  Ancaq bizim kimi elə-belə yox, həqiqətən pis işlərlə məşğul olurdılar. Onlar üstlərində bıçaq gəzdirir, qonşu məhəllənin uşaqları ilə əməlli-başlı döyüşürdülər. Çox vaxt bizə sataşar, deyərdilər ki:

—Ə, qaqalar, çaşmayın, bu saat sizi şoşkalıyarıq.

Onlardan yaşça kiçik olduğumuza görə biz heç nə demir, susurduq. Həmin uşaqlar bizim oyuncaq tapança ilə oynadığımıza lağ edir, hərdən silahlarımızı əlimizdən alıb bizi vurar, şit-şit zarafatlar edərdilər.

Onlara qoşulmaq istəsək də sonra öyrəndik ki, bu dəstəyə qoşulmaq üçün gərək siqaret çəkəsən. Bizim heç birimiz isə bu vaxda qədər siqaretin nə olduğunu bilmir, nə də bilmək istəmirdik.

Ona görə də onlara qoşulmaq fikrindən bir dəfəlik əl çəkdik.

***

Yay qurtaranda bizim dəstədəki uşaqlar müəllim yanına hazırlığa gedəcəklərini bildirdilər.

Artıq bir yerə yığılmağımız və tapançayla gəzməyimiz mümkünsüz idi.  Buna görə də dəstəni üç aydan sonra dağıtmağa məcbur olduq.

Məkandakı kresloları bərbərə qaytardıq, ancaq silahlarımızı anamız pəncərədən çölə fırıldatmayana qədər atmadıq. Hər kəs tapançalarını evlərində gizlədir, daha onunla bayıra  çıxmırdı. Çünki artıq dərslərin başlanmasına az qalmışdı.

O biri tərəfdən isə qonşu arvadların bizdən şikayəti bitib-tükənmək bilmirdi.  Hər axşam danlanmaqdan və atamız tərəfindən qulağımız çəkilməkdən bezmişdik.

Biz dəstəmizi dağıtsaq da ötən yayın şirin oyununu heç vaxt unutmadıq və bu dəstə artıq olmasa da mən yenə özümü Polat Alemdar kimi hiss edirdim. Fikrimdə hər gün vadidə idim, hər gün hansısa bir əclafdan intiqam alırdım.

Bu vadinin qaranlığı daha məni qorxutmurdu. Hiss edirdim ki, hər şeyi görürəm. 

Bilirdim ki, haradasa bu qaranlığın sonu var. Bu vadidə qurdlar çoxdu, ancaq arabir çaqqallara da rast gəlinirdi. Mən indidən nifrətimi itiləyirdim ki, o heç vaxt kəsərdən düşməsin.

Mən güzgüdə özümə baxıram. Üzüm də, içim də Polat Alemdar. Qarşıdansa yay gəlir.

Dəstəni yenidən toplamaq lazımdı. Qurşaqğımızdakı tapançaları çıxarmaq və vadidəki çaqqallara sıxmağın da artıq vaxtı yetişib.

Oğraşdı yalan deyən…

Etibarlı Mənbə yazır

Sumqayıt bloq təlimləri və təəssüratlarım

Sumqayıtda bloq təlimi keçirdik. Təlimi mən və İlqar Mirzətərəfindən aparılırdı. İyulun 18-19-22 tarixlərində keçirdiyimiz təlimlər haqda qərara gəldim ki, bir yazı yazım. Yadımdadır bundan bir müddət əvvəl Mingəçevirdə 1 günlük təlim keçmişdim və mənə çox maraqlı gəlmişdi. Sumqayıt təlimləri də eynən bu cür oldu.

Bir qədər haşiyəyə çıxaraq qeyd edim ki, Sumqayıtda sonuncu dəfə təxminən 5-6 il bundan qabaq olmuşdum. Bu müddət ərzində şəhərdə bir neçə dəyişikliyin şahidi oldum. Amma ilk gözümə sataşan şəhərin mərkəzində yerləşən binaların damın qırmızı rəngdə ötrülməsi idi. Bu da binaya xüsusi gözəllik verirdi. Təəssüf ki, binaların şəklini həm çəkə həm də şəhəri gəzə bilmədim   Bundan başqa şəhərdə həmçinin yolun kənarında qazıntı işləri də aparılırdı.

IREX İcma Məlumat Mərkəzində təşkil etdiyimiz təlimlər faydalı və maraqlı keçdi yazsam yəqin ki, yanılmaram. Çünki ən azından uşaqlar buna cəhd edirdilər və düşünürəm ki, alınırdı. Uşaqlar arasında əvvəl keçirilmiş təlimlərdə yenidən iştirak edənlərdə var idi. Ona görə də onlar üçün bu təlim yeni deyildi. 3 gün ərzində təlim iştirakçıları bloq haqqında kifayət qədər məlumat aldılar. Uşaqların demək olar ki, hamısı fəal olub, məlumatlanmağa, öyrənməyə çalışırdılar. Təlimdə iştirak etmiş bloqlar və onların müəlliflərini sizə təqdim edirəm. Yazıları oxuyun. Bəyəndinizsə, paylaşmağı unutmayın 

1. ekosumgenc.wordpress.com (Əli Mirzəyev)
2. menveonlar.wordpress.com (Şəbnəm Elçinqızı)
3. rengareng.wordpress.com (Tunzalə Şərifzadə)
4. elvin351.wordpress.com (Elvin Şahsuvarlı)
5. refalemuxtarli.wordpress.com (Rəfalə Muxtarlı)
6. kvartetcapi.woprdpress.com (İlhamiyyə Babazadə, Pərvin Hacıyev)
7. javideas.wordpress.com (Cavid Həsənov)
8. ilkinbloqum.wordpress.com (İlkin Cavadlı)
9. fizzeqedimova.wordpress.com (Fizzə Qədimova)
10. zeytuncu.wordpress.com (Aytən Rzayeva)

Ümid edirəm ki, təlim keçdiyimiz uşaqlar təlim xatirinə təlimdə iştirak etməyiblər və fəaliyyətlərini də bu sahədə bundan sonra da davam etdirəcəklər. Gənc Bloqçular Şəbəkəsiadından təlimlərdə iştirak etmiş hər bir bloqçuya təşəkkür edib, uğurlar arzulayıram.

P.S. Dostlar, Facebook da Gənc Bloqçular qrupuna qoşulub, yazılarınızı paylaşa bilərsiniz.

http://yasharhuseyn.com/

Türkiyədən Azərbaycana daha bir zərbə

Gənc blogger Gülnar Musayeva yazır

Düzü fikir söyləmək üçün bu mahnıya elə girişdə stop etmək kifayətdir.Yenə bizi əsəbləşdirəcək plagiatlıq bütün pis müanslar burda.Guya Türkiyə bilmirki “Sarı gəlin” mahnısının məxsus olduğu xalq haradır???Çox gözəldə bilirlər.Başa düşmək olmurki bu nə deməkdir…Bəlkə bir millət iki dövlət termini budur?Bəlkə sadəcə problem məndədir mən bu termini belə başa düşmək istəmirəm.Görəsən olmazdımı ki öz mahnımızı adını artıq kiçik ada layiq bildiyim ferhad azəri qızı ilə oxuyaydı?Mənə nədənsə çox qaranlıq qalır.Çox mahnılarımizi özəlləşdirməyə cəhd edən erməniyə bizim qardaş dediyimiz Türkiyə dəstək olur və bilirki,bu mahnı üstündə 2 ölkə arasında çoxlu problemlər yaşanıb.Görəsən oğru millətə nəyi başa salsan başa düşəcək.O onsuzda öz işində.Qanmıyan millətlə işim yoxdur.Bəs Türklər.Bəs qardaşlıq…Həmin ermənilərdir ki,Aşıq Qəribin,bir neçə muğamlarımızı,Brilliyant Dadaşovanın “Vokaliz”,bir neçə xalq mahnılarımızı içində “Sarı gəlin”mahnısı olmaqla bizimdir deyə cəhdlər etmişlər.Əlbətdəki adlarına yaraşan kimi oğurlamaq yolu ilə.Necə ki,işğal olunmuş torpaqlarimızdakı məbədləri elə deyirlər o cümlədən mahnılarımızı da elə.Onları başa düşmək olar ki,düşmən xalq qisas almaq istiyirlər.Bəs Türklərə nə ad qoyaq.Qardaşlığın uğurumu???Tapa bilmirəme nəsə.Çünki düşünməsi belə adamı dəli edir.Hamı çox gözəl bilir ki,bu yaxınlarda Eurovison 2011 qalibi Azərbaycan oldu.Və birliy qardaşlıq xatirinə ölkəmiz səhnəyə Türkiyə bayrağı ilə çıxdı.Türkiyədə qarşılığın çox gözəl qaytardı.Əslində bizimkilər Türkiyə bayrağı ilə çıxanda mənə pis təsir etmişdi ama tam olaraq əsaslandıra bilmirdim.Baxın indi bu da əsas.Çünki mən özlüyümdə çox gözəl bilirəmki Türklər elə bir millətdirki özlərini hamıdan çox sevirlər.Dəfələrlə televiziyalarda şahidi olmuşam ki,bizim kanallarda Türkiyənin bayraqları ama onlardasa biri belə olmuyan və biz də kardeşiz deyən Türkiyəmiz.Bayraqlarımızı zibil qutusuna atan,1neçə il bundan əvvəl Türkiyədə fəaliyyət göstərən erməni əsirli jurnalistin ölümünə etiraz edərək taksin meydanında Sarı gəlin mahnısınl erməni dilində oxuyan türk və erməni qardaşlığı…Hansını deyim görən.Guya Türklər bilmirmi ki bu mahni kimə məxsusdur.Niyə bizim mahnıları anonim olaraq oxuyurlar.Bu da Azərbaycana daha bir işarə.Ama Azərbaycan hələdə qardaşıq deyə yoluna davam etsin.Yaxşı sonluq da görünür.Siyasətdə boş-boş danışmaqla guya Azərbaycana görə erməniləri Türkiyədən qovuruq deməklə deyilə.Elə hər şey mədəniyyətdən başlayır.Mədəniyyətdə özünü göstərən qardaş ölkəmiz inanın ki,həmişə bizə dəstək olacaq.Bizim millətsə hələ də Fərhad köçər kimilər gələndə canlarından keçib baha baha bilet alsınlar,konsertdə aglansınlar,özlərini necə deyerlər axırıncı yola qoysunlar və qarşılıq olaraq bu da nəticə göz qabağında.Ardıcıl olaraq davamlı şəkildə gəlir və gələcək.Buna inanın.Dünya gözəli sayılan erməni qızımız və ferhad köçərimiz Azərbaycana daha bir zərbə vurdu.Sonda onu deyecem ki,əcəb edib,neçə deyərlər əlinin içindən gəlir.Bacarana can qurban.Edir Azərbaycanda etsin.Ama edir sadəcə sehv mövqedə.Qısası Azərbaycana bu da azdır….Davamını gözlüyürük…

Gülnar Musayeva              

"Məsələni şəxsi köynəkdən çıxarıb baxmaq lazımdır”

Şair Səlim Babullağlu: “Şeir ali nitq hadisəsidir”
Dünya Ədəbiyyatı jurnalının baş redaktoru, şair Səlim Babullaoğlunun müsahibəsi 

- Bu isti yay günlərində nə işlə məşğulsunuz?

- Bir az oxumaq, bir az yazmaq. Şeir yazmaq xətti proses deyil. Nəfəs açılanda yazırsan. Redaktə işləri ilə məşğul oluram. Tərcümələr edirəm.

- Nəyi tərcümə edirsiniz?

- İki il əvvəl Brodskinin bir kitabı nəşr olunmuşdu mənim tərcüməmdə, o tərcümələri yenidən işləyirəm, bundan əlavə, yarımçıq tərcümələr var, işləyirəm. Esselərini də. Daha böyük kitab hazıralyıram.

- Sizin Brodskidən olan tərcümələri Mahir Qarayev tənqid etmişdi...

- Brodskidən yox, Pasternakdan etdiyim tərcümələri. O yazmışdı, mən də cavab vermişdim.

- O necə tərcüməçidir, sizcə?

- Onun Rilkedən elədiyi tərcümələr xoşuma gəlir.

- Şeir tərcüməsi çətindir?

- Bu şairdən asılıdır. Elə şair var ki, onu tərcümə etmək asandır. Eləsi var ki, onun yazdığı şeir tipi Azərbaycanda populyar deyil. Müxtəlif baxışlar var…. Mən orijinala sədaqət prinsipiylə işləyirəm. Autentik metodla. Bacardıqca kənar qafiyələrin saxlanmağını istəyirəm… Amma hər bir dilin öz spesifikası var. Bəzən şeiri götürüb çevirirlər, Azərbaycan şeiri edirlər. Bunu etmək çox asandır. Bu təqlid və sanki təbdil demək olur. Belə tərcümələr çoxdur, bu yolu sevmirəm.

- İkinci dildən olan tərcümələrə necə baxırsınız?

- İkinci dildən olan tərcümələr qeyri-peşəkar hesab olunur. Şeirdə də, nəsrdə də. Amma tərcümənin heç olmamasındansa, informasiya daşıyıcısı kimi də olsa, ikinci dildən tərcüməyə normal baxıram.

- Siz ikinci dildən tərcümə edirsinizmi?

- Etmişəm. Məsələn, Ximenesin şeirlərini, Geleskulun ruscaya tərcüməsi əsasında tərcümə etmişəm.

- Tərcüməni niyə edirsiniz? Bu, kommersiya məqsədidir, yoxsa imzanız qalsın deyə bu işi görürsünüz? Bəlkə, bu Azərbaycan ədəbiyyatına sadəcə, xidmət etmədir?

- Məndə ədəbiyyata, xalqa xidmət etmək kimi bir düşüncə yoxdur, bu düşüncəyə populizm kimi baxıram…Bu xalqa və sənətə minnət qoymağa oxşayır. Uzun danışmaq olar. Mən şeiri oxuyuram, xoşuma gəlir. İstəyirəm ki, bu mənim dilimdə səslənsin. İzaholunmaz bir sevgi var.

- Atanız da şair olub…

- Şair olmayıb, şeir yazıb. Özünə heç vaxt şair deməyib. Kitabı da var: “Xiyabandan gələn səslər”. Çox səmimi şeirlər yazıb. Amma şairliyə iddiası olmayıb.

- Şeir yazanla şair arasında nə fərq var? Kim şeir yazandı, kim şairdir?

- Şeir yazanla şairin bir fərqi fərqi budur ki, şeir yazan tez dayanır, şair həmişə yazır, o nitqin adi halıyla uzun müddət yaşaya bilmir və bu onun, şairin həyat tərzinə çevrilir.

- Hekayələriniz də var. Şeirlə fərqin necə görürsünüz?

- Şeir tamam başqa hadisədir, ali nitq hadisəsidir.

- Bizdə şeirdən nəsrə gəlmək ənənəsi var.

- Əsl nasirlər yenidən şeirə qayıtmırlar. Hekayə yazmaq, nəsr yazmaq, belə deyək, hobbidir. Nəsr yazanda nasirliyə iddialı deyildim.

- Şeir çox oxuyursunuz, ya nəsr?

- Şeir. Mən hər gün çoxlu şeir oxuyuram.

- Ən çox sevdiyiniz şair kimdir?

- Ən çoxu bilmirəm, amma XX əsrdən danışsaq Appoliner, Nazim Hikmət, Bles Sandrar, Pasternak, Svetayeva, Mandelştam, Axmatova, Eliot, Oden, Ximenes, Miloş, Brodski, Şeymaz Xini, Uolkott… Cavid, Hadi, Müşfiq, Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Əli Kərim, Ramiz Rövşən, Vaqif Səmədoğlu…

- Sizin şeirlərin sanki Azərbaycanda ənənəsi yoxdur.

- Mən yazdığım şeirin bizdə ənənəsi yoxdur. Sərbəst şeir var - nəsrdən şeirədir, şeir var - şeirdən nəsrdir. Azərbaycandakı sərbəst formal keyfiyyətlətlərinə görə əruzun və hecanın metrik dekonstruksiyasıdır, sökülməyidir. Bunun ən gözəl örnəklərini Mikayıl Müşfiq yazıb. Mən hər ikisini yazıram, sizdə və başqalarında o duyğunu yaradan şeirlər nəsrdən şeirə olanlardır. Meditativ şeirlər.

- Müasir şairlərimizdən ən yaxşı 5 şairin adını çəkə bilərsinizmi?

- Beşi-onu bilmirəm, özümdən bir nəsil əvvəlki və sonrakıları desəm, Həmid Herisçi, Elxan Zal, Salam Sarvan, Murad Köhnəqala (erkən dövr yaradıcılığı), Rasim Qaraca (birilərini), Aqşin, Zahir…

- Bizdə şeir daha yaxşıdır, yoxsa nəsr?

- Şeir.

- Nəylə bağlıdır bu?

- Kundera yazır ki, roman Qərb fenomenidir. Mənə elə gəlir ki, poeziya daha çox Şərq hadisəsidir. Səbəbin izah edə bilmirəm… Bəlkə səneyləşmə, kapitalist münasibətlərinin inkişaf etməməsindən irəli gəlir. Bugünkü roman məhz bu münasibətlərin hadisəsidir. Həmin münasibətlər isə bizdə hələ indi-indi formalaşmağa başlayır.

- Azərbaycan nəsrində ən böyük imza kimdir? Müsirlərdən danışmasaq.

- Çətin sualdır. Amma bir neçə ad çəkə bilərəm. Məmməd Səid Ordubadi, Çəmənzəminli, Mirzə İbrahimov, İsa Hüseynov, Anar, Elçin, Əkrəm Əylisli. Amma şeirdə bir nəfərin adın çəkə bilərəm.

- Kimdir o?

- Müşfiq.

- Qələmlə yazırsınız, yoxsa bilgisayarda?

- Şeiri qələmlə yazıram. Sonra bilgisayara köçürürəm.

- Niyə qələmlə yazırsınız?

- Kafkanın bir sözü var: “Hər bir cadugərin öz ayinləri var”. Vərdiş, bəlkə kağız və qələm kultu var…

- Siz AYB-də daha çox qruplaşmalara, qarşıdurmalara girməyən bir adam imici yaratmısınız.

- Qarşıdurmalara nə ehtiyac var. Problemləri çay süfrəsində də həll etmək olar. Şəxsi konteksdə bəzən məsələlər sərt şəkildə həll olunur. Bir dəfə Berqman jurnalistə şillə vurur. Məhkəmə 100 kron cərimə yazır. Berqman 200 kron verir, hakimə də bir şillə vurub çıxıb gedir. Bacardıqca konfliktdən qaçmaq lazımdır.

- AYB-nin qurulyatında qurumun problemləri həll olunacaqmı, sizcə?

- Bilmirəm. Şəxsən mən bu məsələləri qaldırmayacağam. Çünki mənim səlahiyyətimdə olan şey deyil. Mən idarə heyətinin üzvüyəm. Eyni zamanda “Dünya ədəbiyyatı” dərgisinin baş redaktoruyam. Bu jurnal da 2 ildir ki, çıxmır.

- AYB dəstək olmurmu jurnalın çıxmasına?

- Mən ildə iki dəfə bu məsələni qaldırıram. Amma hələ nəticəsi yoxdur. Təşəbbüslə, kənardan maliyyə tapmaqla bəzən kitablar çap edirik. Mən narazılıq etmirəm. AYB-nin damı altında bəzi işləri görmək olur. Mən dəfələrlə Anara, Çingiz Abdullayevə - o jurnalın kuratorudur, - demişəm ki, jurnalın büdcə məsələsi birdəfəlik həll olunmalıdır.

- Sizcə, bu münasibət nədən qaynaqlanır?

- Bilmirəm. 2004-cü ildə dərgimiz çıxanda heç bir tərcümə jurnalı çıxmırdı. Tərcümə qəzet künclərində daldalanırdı. Biz sanki təkan verdik tərcümə prosesinə. İlk kitab seriyasını yaradıb həmin seriyadan 19 kitab buraxmışıq. İngilis, polyak, rus, gürcü, özbək, fransız, fars dillərinə Azərbaycan ədəbiyyatının tərcüməsinə və nəşrinə nail olmuşuq. “525 kitab” seriyasından 27 kitba nəşr etmişik, yəni gördüyümüz işlər az deyil.

- O biri jurnalların fəaliyyətindən razısınızmı?

- Ümumilikdə, yox. Qismətin Kulis-dəki müsahibəsində jurnallar haqda dediklərində böyük həqiqətlər var idi. Amma o tonu düzgün seçməmişdi, o tonda olmazdı. Elçin Hüseynbəyli isə müdafiə olunmaq məcburiyyətində qalmışdı və haqlı olaraq demişdi ki, bir nömrəni onlar özləri buraxdılar və keyfiyyət fərqi olmadı. Demək, məsələni şəxsi köynəkdən çıxarıb baxmaq lazımdır. Bir qəzetin və ya jurnalın tənqidi şəxsin tənqidi deyil, işin tənqididir, bu demək deyil ki, yenini tənqid olunan edə bilməz, yox, edər. Amma necə? Ortada konsepsiya olmalıdır. O isə yoxdur. Şəxsi fikrimi həmişə qəzet və jurnal rəhbərlərinə demişəm. Jurnal həm də əmtəədir. Onu müasir dövrə uyğulaşdırmaq lazımdır. Məsələn, “Alatoran” jurnalında çap olunan mətnlər “Azərbaycan”dakından, “Ulduz”dakından beləmi artıqdır? Deyil. Üstünlük dizaynda, təqdimetmədədir. Üstəgəl, mütəhərrik, gündəmə aid aktual bədii informasiyadadır. Bu çox önəmlidir. Naşir deməməlidir ki, mətn yoxdur. Naşirin borcu mətni tapmaqdır. Mətn yoxdur, bir nömrə fasilə et, ya da tərcümə, məqalə, araşdırma çap elə, dəyirmi masa keçirt.

- Sizcə, mətn doğurdan yoxdur?

- “Azərbaycan” jurnalı həcmində hər ay sayı dolduracaq keyfiyyətli material olmaya bilər. Əgər ədəbi mətn yoxdursa, başqa şeylər vermək olar. Reportaj, müsahibə, informasiya və s. İndi başqa çağdır. İndi başqa dinamika lazımdır.

- Sovet vaxtı jurnallarda bunlar olurdu. Məsələn, romanların müzakirəsi keçirilirdi. Sizcə, indi niyə keçirilmir?

- Sizin üçün sual vermək asandır. Onlar mənim həmkarlarımdır. Onlar haqda danışmaq mənə çətindir. Amma mən belə müzakirələrin keçirilməsi üçün heç bir problem görmürəm.

- AYB-ə üzv qəbulundakı liberallıq nəylə bağlıdır?

- Azərbaycanlılıqla. “Xətirçün xəstə yatmaqla”. Kütləvilik pis şey deyil. Amma bir yerə qədər.

- Qurultayda kimə səs verəcəksiniz?

- Qurultaya hələ çox var... Bilmirəm, ümumiyyətlə səs verəcəyəmmi? İslahata və islaha ehtiyac var.

- Deyirlər, AYO öz missiyasını başa vurub. Siz necə düşünürsünüz?

- Bilmirəm, bu missiya nədir. Həmid Herisçi AYO-dan əvvəl şeir yazırdı. Həmid yenə də şeir yazır. Eləcə də Rasim. AYO müəyyən şeylər etdi. Polemiklik gətirdi. Bunları danmaq olmaz. Missiya kimi hövlanak sözlərə inanmıram. Ümumiyyətlə, ədəbi təşkilatının ədəbiyyata xidmətinə şübhə ilə baxıram, ədəbiyyatı adamlar, fərdlər yazır.

Elmin HƏSƏNLİ                                    kulis.az

Seyid Cəfər Pişəvəri

Seyid Cəfər Pişəvəri, (1892-1947) Azərbaycanlı inqilabçı, jurnalist, yazıçı və Azərbaycan Demokrat Firqəsinin başçısı.

Pişəvəri 1892-ci ildə Xalxal mahalının Zeyvə kəndində yoxsul kəndli ailəsində anadan olmuş və ilk təhsilini həmin kənddə almışdır. 1905-ci ildə Bakı şəhərinə mühacirət etmişdir. Bülbülə kəndində öz təhsilini davam etdirmiş, eyni zamanda əməklə də məşğul olmuşdur. 1913-cü ildən 1917-ci ilə qədər Xırdalan qəsəbəsində müəllimlik etmişdir. Dərin mütaliəsi sayəsində ictimai elmləri öyrənmiş və siyasi fəaliyyətə başlamışdır. Bakıda nəşr olunan "Açıq söz" qəzetində məqalələrlə çıxış edirdi. İran xalqlarının ağır vəziyyəti onu da düşündürür. 1918-ci ildən "Azərbaycan Cüzilayənfəki-İran" qəzetində əməkdaşlıq edir, İran xalqlarının ağır vəziyyətini aradan qaldırmaq üçün mübarizə yollarını göstərən siyasi məqalələr nəşr etdirir.

Pişəvəri özünə daha geniş mübarizə meydanı axtarır. Buna görə 1919-cu ildə İran "Ədalət" Firqəsinin Bakıda açılmış "İttihad" mədrəsəsində müəllim işləyir. Bakıda inqilab rəhbərləri olan N.Nərimanov, Bəhram Ağazadə və başqaları ilə əlaqə yaradır.

İran Ədalət Firqəsi Mərkəzi Komitəsinin orqanı olan "Hürriyyət" qəzetinin redaktoru olur. Bu qəzetdə çürümüş şahlıq üsul-idarəsinin satqınlığını, imperialistlərin müstəmləkəçilik siyasətini kəskin tənqid edir və İran xalqlarını milli mübarizəyə çağırır.

1919-20-ci illərdə "Hürriyyət" qəzetinin redaktoru olmaqla bərabər İran "Ədalət" Firqəsi Mərkəzi Komitəsinin xarici bölməsinin katibi seçilir.

İranda inqilabi hərəkatın güclənməsi ilə əlaqədar 1920-ci ilin may ayında Pişəvəri İrana gedir, Gilan əyalətində baş vermiş Cəngəlilər hərəkatının başçısı Kiçik Xanla görüşür. İyun ayında Gilanda yaranmış inqilabi dövlətin xarici işlər naziri təyin olunur. Sonra İranda inqilabi qüvvələri birləşdirmək üçün İran Kommunist Firqəsinin yaranmasında, firqənin 1920-ci ilin iyun ayında Ənzəli şəhərində keçirilən I qurultayında Mərkəzi Komitənin üzvü və ideoloci işlər üzrə katib seçilir.

1921-ci ildə Pişəvəri İran Həmkarlar İttifaqının orqanı olan "Həqiqət" qəzetinin redaktoru olur. O, yorulmadan bütün varlığını irtica və imperializm əleyhinə mübarizəyə həsr edir. 1923-cü ilə qədər İranın bir çox şəhərlərində nəşr olunan qəzetlərə məqalələr yazır. 1922-ci ildə Tehranda polis təzyiqinin artması ilə əlaqədar "Həqiqət" qəzeti bağlanır. 1923-cü ilə qədər o, İsfahan şəhərində gizli fəaliyyət göstərir.

Rza şahın iş başına gəlməsi ilə polis təqibləri güclənir, qəzet və curnalların çap edilməsi çətinləşir. Bü fəaliyyət ağır şəraitdə 9 il davam edir. 1930-cu ildə Pişəvəri həbs olunur və 11 il həbsdə qalır. Qəsri-Qacar adlanan zindanda bütün vəhşi işgəncələrə baxmayaraq Pişəvəri öz mübarizəsini davam etdirir.

II dünya müharibəsinin başlanması Rza şah diktaturasının yıxılması ilə nəticələnir. Pişəvəri 1941-ci il sentyabr ayında həbsdən buraxılıb Tehrana gəlir. 1941-ci ildə İran Xalq partiyasının yaranmasında fəal iştirak edir, 1943-cü il may ayının 23-də nəşr etdiyi "Acer" qəzetinin ilk nömrəsini İran ictimaiyyətinə təqdim edir. Pişəvəri redaktoru olduğu "Acer" qəzeti vasitəsilə Rza şahı, onunla birlikdə xalq kütlələrini vəhşicəsinə soyan və İranın müstəmləkəyə çevrilməsinə kömək edən irticanı ifşa edir.

1944-cü ildə Pişəvəri Azərbaycandan XIV Şura Məclisinə deputat seçilmiş olsa da İran irticası onun deputatlığını rədd edir. Pişəvəri İranda nəşr olunan 44 mütərəqqi qəzeti birləşdirib "Cəbheyi-azadi" (Azadlıq cəbhəsi) yaratmışdır.

Bu qəzetlər vasitəsilə Pişəvəri İran xalqlarının irtica və imperializm əleyhinə mübarizəsinə, ölkənin inqilabi qüvvələrini birləşdirməyə çalışmışdır.

Alman faşizminin məğlub olması ilə əlaqədar bütün dünyada inqilabi hərəkat güclənmiş, istiqlal və azadlıq uğrunda xalqların mübarizəsi artmışdı. Belə bir şəraitdə Azərbaycan xalqının mübarizəsinə rəhbərlik edə biləcək, Azərbaycanda bütün sinif və təbəqələri birləşdirə biləcək bir təşkilat - Azərbaycan Demokrat Firqəsi 1945-ci il Sentyabr ayının 3-də yarandı. Azərbaycan Demokrat Firqəsinin qarşısında duran xətti-hərəkət 12 Şəhrivər müraciətnaməsi adı ilə elan olundu.

S.C.Pişəvəri Azərbaycanda yaranmış inqilabi şəraiti dərk edərək Azərbaycan Demokrat Firqəsini yaratmışdır. Pişəvərinin təşkilatçılıq fəaliyyəti, rəhbərlik istedadı və geniş dünyagörüşü sayəsində Azərbaycan Demokrat Firqəsi qısa müddət ərzində Azərbaycanın bütün zəhmətkeş təbəqələrini və milli qüvvələrini öz bayrağı altında birləşdirib tarixi xalq hərəkatını yarada bilmişdir. 1945-ci ilin oktyabr ayında keçirilən ADF-nin I qurultayı Pişəvərini Mərkəzi Komitənni sədri seçmişdir. ADF-nin orqanı olan "Azərbaycan" qəzeti vasitəsilə Azərbaycan xalqı qarşısında duran vəzifələr və 21 Azər hərəkatının hazırlanması taktikası Pişəvərinin rəhbərliyi altında həyata keçirilir.

1945-ci il Dekabr ayının 12-də 21 Azər hərəkatının qələbəsi ilə əlaqədar fəaliyyətə başlamış Azərbaycan Milli Məclisinin qərarı ilə Pişəvəri Azərbaycan Milli Hökumətinin Baş naziri təyin edilmişdir. Məhz həmin hökumətin İranın daxilində Azərbaycanın milli muxtariyyət hüququnu bərpa edərək azərbaycanlıların öz ana dilində danışmaları, yazıb-oxumaları üçün şərait yaratdı. Məktəblərdə ana dilində dərslərin keçirilməsini təmin etdi. Savadsızlığın kökünü kəsmək üçün qəti addımlar atdı. Fəhlələr üçün iş qanunu, qadınlar üçün kişilərlə bərabər hüquqlar, bütün ölkədə əhəmiyyəti olan torpaq islahatı həyata keçirildi. Ölkədə misli görünməmiş əmin-amanlıq və abadlıq işlərinə başlandı. Güney Azərbaycanda görülən demokratik tədbirləri hətta düşmənlər belə etiraf edirdilər. Qərbin irticaçı idarələrinə mənsub olan mətbuat dəfələrlə yazmışdır ki, Pişəvərinin rəhbərlik etdiyi Milli hökumət il ərzində sanki Güney Azərbaycanda yarım əsrlik fəaliyyət göstərmişdir. Bu tədbirlər inkaredilməzdir.

Azərbaycanda bu demokratik islahatlar nəinki İran irticasını, həm də İranın zəngin sərvətlərinə sahib olan İngiltərə və Amerika imperializmini qorxuya salmışdı. Onlar birləşərək Azərbaycan milli hökumətini qan dəryasında boğdular.

1946-cı ilin dekabr ayından mühacirət etmiş Azərbaycan inqilabçılarının bir hissəsi Sovet Azərbaycanına gəldi. Azərbaycannın 34 rayon və şəhərində onların yerləşdirilməsinə şəxsən Pişəvəri özü rəhbərlik etmişdir. Elə bu işlə əlaqədar 1947-ci il iyul ayının 11-də Gəncə şəhərindən qayıdarkən Yevlax yaxınlığında Pişəvəri müəmmalı şəkildə maşın qəzasına düşmüş və həlak olmuşdur. Pişəvərinin məzarı Bakı şəhərində Fəxri Xiyabandadır.

Pişəvərini yaxşı öyrənmək, onun ictimai, siyasi və fəlsəfi görüşlərinə bələd olmaq, onu ictimai, dövlət xadimi kimi tanımaq üçün 1945-46-cı illərdə Təbriz şəhərində nəşr olunan "Azərbaycan", "Azad millət", "Yeni Şərq" qəzetlərini, 1944-cü ildə Tehranda nəşr olunan "Acer" qəzetini, 1946-cı ildə Təbrizdə nəşr olunan "Qızıl səhifələr", "12 Şəhrivər", 60-cı illərdə mühacirətdə nəşr olunan "21 Azər" və "Seçilmiş əsərləri"ni oxuyub öyrənmək lazımdır.

S.C.Pişəvəri Azərbaycan xalqının XX əsrdə yetirdiyi böyük inqilabçı, ictimai, dövlət xadimi, yüksək səviyyəli publisist və jurnalisti olmuşdur.

Onun ölməz siması

O dövrdə elə bir bəstəkar tapılmazdı ki, yazdığı mahnını ilk növbədə Şövkət xanıma təqdim etməsin. Şövkət xanım da ustad təcrübəsindən istifadə edərək həmişə bu əsərləri yaşatmağa çalışardı və istəyinə də nail olardı. O zaman yazılan bir çox mahnıların uzun ömürlü olması və bu gün də xalqın ürəyinə yol axtaran müğənnilərimizin Azərbaycan bəstəkarlarının keçən əsrin 40-60-cı illərində dünyaya gələn mahnılarını sevə-sevə öz repertuarlarına daxil etməsi buna sübutdur. 

Azərbaycan muğamlarını və Azərbaycan bəstəkarlarının mahnılarını yaşatmaq Şövkət Ələkbərovanın sənətdə qarşısına qoyduğu əsas məqsəd idi və o, bu məqsədə nail oldu. Şövkət xanımın vallara və kino lentlərinə yazdırdığı mahnılar müğənninin daima yaddaşlarda qalmasına kömək edir və bu mahnıların tarixdə yaşamasına imkan yaradır.

Şövkət Ələkbərova bir çox tanınmış bəstəkarlarımızın yaradıcılığında mühüm rol oynamışdı. Misal kimi təkcə Tofiq Quliyev yaradıcılığını gətirmək kifayətdir. Tofiq müəllimin özü bu barədə belə deyirdi: «Şövkət Ələkbərova Azərbaycan sovet musiqisinin ən görkəmli sənətkarlarından biridir. Təbiət Şövkət Ələkbərovaya gözəl, çox məlahətli səs, istedad bağışlayıb. Bəstəkarların əksəriyyəti çalışır ki, onların yeni mahnılarının ifaçısı Şövkət xanım olsun. Cəsarətlə demək olar ki, bəstəkarlarımızın çoxunu xalqımıza o tanıtdırıbdır. Mən də özümü xoşbəxt hesab edirəm ki, mahnılarımın ilk ifaçısı Şövkət xanım olub. Mən həmişə çalışmışam ki, mahnılarımı Şövkət xanım oxusun5».

Şövkət xanım Tofiq Quliyevin bir çox mahnıları ilə yanaşı, bəstəkarın kinofilmlər («Bəxtiyar», «Görüş», «Onu bağışlamaq olarmı» və b.) və teatr tamaşaları üçün yazdığı mahnılarının («Qızılaxtaranlar» operettasından «Ilk bahar» mahnısı) da təkrarolunmaz ifaçısı olmuşdur.

Şövkət xanımın gördüyü ən mühüm işlərdən biri də gənc nəslin musiqi tərbiyəsi ilə məşğul olmasıydı. Məhz bu iş Şövkət Ələkbərova yaradıcılığının dördüncü dövrünə təsadüf edir. Azərbaycan muğamlarına dərin hörmət bəsləyən və onları qəlbən sevən müğənni bu ehtiram və məhəbbəti gənc nəslə də aşılaya bilmişdi.

Böyük müğənni yaradıcı gənc nəslin nümayəndələrində öz gəncliyini görərək, onların sənət və həyat himayəsinə böyük ehtiyac duyduqlarını çox gözəl bilərək, doğma balaları kimi sevdiyi tələbələrilə 50 illik sənət yolunda qazandığı təcrübəsini böyük səxavətlə paylaşırdı.

Şövkət xanımın şagirdlərinin böyük müğənni haqqında xatirələri də dediklərimizin əyani sübutudur. Bu nəcib xanımın simasında böyüklükdə təkrarı olmayan «ana» və «müəllim» məfhumları cəmləşmişdi. Bu isə çətin olduğu qədər şərəfli idi.

Sevimli müəlliminin xatirəsini əziz tutan tələbəsi Aybəniz Haşımova Şövkət xanımla bağlı verdiyi müsahibələrdə dəfələrlə Şövkət xanımın internat yetirmələrinə ana nəvazişiylə yanaşdığını, uşağlara yanlarında valideynlərinin olmamasını hiss etdirmədiyini, bayramlarda onları evinə çağırıb, süfrə açdığını və öz əliylə uşağlar üçün plov dəmlədiyini qeyd edib. Bununla yanaşı, minnətdar tələbə olan Aybəniz xanım Şövkət xanımın bir müəllim kimi çox tələbkar olduğunu, onun baxışlarından belə qorxduqlarını, amma buna baxmayaraq, tələbələrin müəllimlərini çox sevdiklərini vurğulayıb.

Şövkət xanımın sənətdə gördüyü işlərin, xalqına verdiyi mənəvi qidanın müqabilində, yaşadığı dövrün imkanlarına uyğun olaraq o, SSRI xalq artisti fəxri adına da layiq görülməliydi, SSRI Ali Sovetinin deputatı da seçilməliydi, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının muğam sinfində dərs də deməliydi... Bəli, bunlar hamısı olmalıydı, lakin... heç biri olmadı. Əvəzində isə böyük sənətkarın sənət yoluna çəpərlər düzüldü, süni çətinliklər yarandı... Niyə? Bəlkə də ona görə ki, Şövkət xanımın təbiətində olan qürur onu ayrı-ayrı vəzifə sahiblərinin qarşısında baş əyməyə qoymadı. Şövkət xanım elə bir qürurlu el qızı idi ki, başını ancaq tamaşaçılarının, dinləyicilərinin, bir sözlə desək millətin, xalqın qarşısında əyərdi. O, sözünü həmişə düşünüb, dik deyənlərdən idi, amma heç bir zaman ona ehtiyac duyan insanların xətrinə dəyməzdi, könül sındırmazdı.

Şövkət xanım sənətdə və həyatda paxıllığın və qısqanclığın əleyhinə olardı. Hesab edirdi ki, insana ali bir nemət olan istedadı Allah verir və kiminsə ayağından çəkməklə başqa bir sənətçinin istedadı arta bilməz. Şövkət xanım heç bir vaxt sənət yoldaşları haqqında xoşa gəlməyən söz danışmazdı. Buna sübut kimi, müğənniyə qız əvəzi olan gəlini Gülnarə xanım da həmişə xüsusi olaraq qeyd edir: «Şövkət xanımla on il bir mənzildə yaşadıq, amma mən onun bir dəfə də olsun kiminsə haqqında mənfi fikir söylədiyini eşitmədim». Şübhəsiz ki, bu da Şövkət xanımın şəxsiyyətini, simasını müsbət xarakterizə edir.

Şövkət xanımı səciyyələndirən cəhət onun sözünün arxasında dura bilməsidir. Balalarıyla da, əqidə yoldaşlarıyla da, seçiciləriylə də... Həmişə lətafətli və nəzakətliydi bu xanım.

Şövkət xanım çox nikbin bir insan idi. Ona baxanlar elə bilərdilər ki, heç vaxt heç nədən narazı qalmır. Amma əslində o, sadəcə olaraq, qarşısında duranların könlünə dəymək istəməzdi, hamını şirin dillə dindirərdi. Geniş ürəyə malik bir insan idi. Bunu təsdiq edən misallar sonsuzdur. Elə götürək onun öz qardaşlarının balalarına göstərdiyi münasibəti. «Bibi»lik nümunəsi olan Şövkət xanım Böyük Vətən Müharibəsində həlak olan qardaşı Ələkbərin qızı Validəni səkkiz aylığından öz yanına götürüb, ona ana olmuşdu. O biri qardaşı Şəfinin qızı Sevdanı, oğlu Eldarı da bibi böyütmüşdü. Onların hamısına savad verib, ailə qurmaqda göməklik göstərmişdi. Daima qohum-əqrəbanın, dost-tanışın dadına çatan bir insan idi Şövkət xanım.

Şövkət xanım təbiətcə həddən artıq sadə və təvazökar idi. Onun xasiyyətinə məxsus bu xüsusiyyətlər insanlarla ünsiyyətində özünü çox qabarıq şəkildə biruzə verirdi.

Haşiyə: Yadımdadır, 70-ci illərdə Zuğulbadakı pansionatda dincələrkən Şovkət xanımla tez-tez görüşürdük və hər dəfə onunla ünsiyyətdə olduqda hiss edirdim ki, bu insanın bizim ailəmizə böyük sevgi və ehtiramı var. O, anam - Xavər xanımla görüşəndə şirin-şirin söhbət edərdi, keçmişi xatırlayardı, atam - Şıx-Əli Qurbanovun onun özünə və mərhum həyat yoldaşı istedadlı kinorejissor Lətif Səfərova olan diqqət və nəvazişindən ağızdolusu danışardı. Mən də bu söhbətlərin şahidi olduğum üçün özümü xoşbəxt bilirdim, çünki Şövkət xanıma uşaqlıqdan böyük ehtiram və məhəbbətlə yanaşırdım, axı o, hər şeydən əvvəl atamın sözlərinə yazılan «Şəki» (Şəfiqə Axundovanın Şıx-Əli Qurbanovun sözlərinə yazdığı «Şəki» mahnısı özündə lirizmlə yanaşı vətənpərvərlik ruhunu da yaşadır. Şövkət xanım həmişə olduğu kimi bu mahnıya da doğmalıqla yanaşmışdı. Qırx ildən artıq səslənən bu mahnı Şəki sakinləri tərəfindən doğma şəhərlərinin himni kimi qəbul edilmişdir) və «Bayram şamları» (Cahangir Cahangirov bu mahnının musiqisini Şıx-Əli Qurbanovun Novruz bayramına həsr etdiyi eyni adlı şerinə yazmışdı) mahnılarının təkrarsız ifaçısı idi.

Şövkət xanımın nadir xüsusiyyətlərindən biri o idi ki, əsl xanım olan bu insan böyüklə-böyük, uşaqla – uşaq olmağı bacarırdı. Buna sübut - Şövkət xanımın mənimlə də (o zaman çox gənc olduğuma baxmayaraq) görüşəndə münasib mövzu tapıb danışmağı idi, müəyyən məsələlərə aid mənim fikrimi öyrənməsi idi. Indi, aradan illər keçdikdə, başa düşürəm ki, yaşıma baxmayaraq, Şövkət xanım məni şəxsiyyət kimi qəbul edirdi.
                                                                            azeribalasi.com            Gülnar Qurbanova

Qızmar günəş altında

Kəndə qısa ezamiyyətə gəlmiş filmin qəhrəmanı özünün həkimlik borcunu burada, sadə insanların arasında qalmaqda görür.

Azərbaycanfilm 1957
Rejissor: Lətif Səfərov.
Ssenari: Həsən Seyidbəyli
Operator: Arif Nərimanbəyov
Rəssam: Cəbrayıl Əzimov
Bəstəkar: Tofiq Quliyev


ROLLARDA:
Aydın - A.Fərzəliyev
Eldar - Əfrasiyab Məmmədov
Sərdarov - Ağasadıq Gəraybəyli
Gülpəri - Sürəyya Qasımova
Nərminə - T.Ələsgərova
Gülnaz - S.Manafova
Fatma - Z.Gəraybəyova
Xəlil - Lütfi Məmmədbəyov
Əmir dayı - Məmmədrza Şeyxzamanov
Mürsəl - Cabbar Əliyev
Nadirov - İsmayıl Əfəndiyev
Professor - Ağadadaş Qurbanov
Piri oğlu - Ağahüseyn Cavadov
Gülbahar - Münəvvər Kələntərli
Cəlal - Faiq Mustafayev