- Bir az uşaqlığından və gəncliyindən danışardın…
- O illərlə bağlı zəngin xatirələrim yoxdur. Uşaqlıq və gənclik dövrümlə bağlı ən yaddan qalan – maddi cəhətdən dəhşətli dərəcədə ailə sıxıntıları keçirməyimizdir. Uşaqlığımla bağlı ümumiyyətlə, yaxşılığa və pisliyə heç nə xatırlamıram. Sıradan, adi bir cocuqluğum olub.
Orta məktəbi qurtaranda ən böyük arzum jurnalist olmaqdı. Amma atam tarix ixtisasını seçməyimi istəyirdi. Tarixi çox yaxşı oxuyurdum orta məktəbdə. Atam jurnalistikanı seçməyimi ona görə istəmirdi ki, o vaxtlar mətbuatın çox basqı altında olduğu vaxtlar idi.
Az qala hər gün jurnalistlər döyülürdülər. Mənsə çox arıq, sısqa idim, bir çırtmalıq canım yox idi. İnad edirdim, deyirdim ki, hansı təhsili almağımdan asılı olmayaraq onsuz da gedib jurnalist olacam. Sonra elə oldu ki, mən Gəncə Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinə daxil oldum. Yəni nə atam istəyən oldu, nə də mən, bir sözlə, it də getdi, ip də…
- O zaman Qazaxda qəzet oxuya bilirdin?
- Əlbəttə, oxuya bilirdik. Maraqlı bir şey də deyim. Mən o vaxtlar “Yeni Müsavat” qəzetinin bölgə əlavəsinin çıxmasına köməklik edirdim.
- İlk yazılarını orda yazmısan?
- Mənim mətbuatda ilk yazılarım şeirlər olub. Baxmayaraq ki, o şeirlərə görə bir az utanıram. Gənclik səhvləri idi o şeirlər. Bakıya gələndən sonra isə müxtəlif qəzetlərlə ədəbiyyat, mədəniyyət yazıları ilə bağlı əməkdaşlıq etmişəm.
Belə deyək, ilk dəfə jurnalistikanın, qəzetçiliyin dadını-duzunu “Milli yol” qəzetində hiss etmişəm. Çünki orada artıq redaktor kimi də məsuliyyətim vardı.
Nə vaxtsa AYB üzvü olduğuma görə çox utanıram
- Azərbaycan Yazıçılar Birliyininə necə oldu ki, üzv oldun?
- O vaxtlar gənclərdən iki-üç nəfərin AYB-yə növbədənkənar qəbul olunması haqqda göstəriş var idi. Onlardan birinin Aqşin olduğunu xatırlayıram.
Özümə gəlincə… Bütün sənədləşmələri-zadı özləri həll etdilər. Mən sadəcə üzvlüklə bağlı ərizə yazdım. Bir neçə gün sonra mənə üzvlük vəsiqəsini verdilər. Amma Aqşini nəyə görəsə qəbul etmədilər, ancaq Anar Rzayevin onun israrla AYB-çi olmasını istədiyi yaxşı yadımdadır.
AYB üzvlüyüm il yarım davam etdi. Necə deyərlər, Cəbhə-Müsavat hakimiyyəti qədər… Sonrası da məlumdur – digər iki dostla birlikdə istefa verdik.
- İndi peşmançılıq hissi keçirirsən?
- Nə vaxtsa AYB üzvü olduğuma görə əlbəttə çox utanıram. İt peşmanıyam. Həyatımda utandığım iki hadisə var. Bunun biri AYB-nin üzvü olmağımdı. Çünki o prosesdə bəraət yeri yoxdur. Yazıçılar Birliyinin keçmişini bilirsən, bu gününü bilirsən, keçmişinin və bu gününün nə qədər murdar hadisələrlə zəngin olduğundan xəbərdarsan və ona üzv olmağa razılaşırsan – bu mənim üçün utancverici bir hadisədir.
Biri var məsələn, yaradıldığı ilk gündən sən də orda iştirak edəsən, sonra o təşkilat yolunu aza, şərəfsiz bir ünvana çevrilə və sən oranı tərk edəsən… Burada bəraət yeri var.
Amma Yazıçılar Birliyi ilə bağlı belə bir lüksüm olmadığının fərqindəyəm. Bir şey idə deyim, o zaman bizim uşaqların bir çoxunda belə bir əhval-ruhiyyə var idi ki, biz AYB-də olsaq, çox ciddi dəyişikliklər edə bilərik.
Burada təbii ki, gənclik sadəlövhlüyü və inamı var idi. Fikirləşirdik ki, AYB-nin daxilində çox ciddi bir inqilab edə bilərik. AYB-də ola-ola Anarın, təşkilatın ünvanına ağır tənqidlər səsləndirirdik. Sonra getdikcə prosesin iyrəncləşməyə başladığını gördük.
Qərara gəldik ki, ata biləcəyimiz son güllə - buradan istefa verməkdir. Və AYB-də nə hoqqabazlıqların baş verdiyini ictimaiyyətə çatdırmaq üçün, ictimai diqqəti bura yönəltmək üçün oradan getdik. İkinci utandığım hadisə ictimai məsələ olmadığına görə o haqda danışmıram.
Təbii, digər səhvlərim də var. Tutaq ki, Fazil Mustafa ilə birlikdə Böyük Quruluş Partiyasında olmaq. Mən bunu böyük bir səhv hesab etmirəm. Çünki o zaman BQP yaradılanda hansı mövqedə idimsə, indi də o mövqedəyəm.
O mövqedə olan adamlar, eyni zamanda partiyanın özü mövqeyini dəyişibsə buna görə mən məsuliyyət daşımıram. Tutaq ki, o vaxt yazıçı Şərif Ağayarlar birlikdə istefa verdik AYB-dən. Sonra Şərif AYB-ə qayıtdısa, mən buna görə hansı məsuliyyət daşıya bilərəm?
Mənim əlimdən gələn başından bəri tutduğum mövqeni müdafiə etməkdir, qorumaqdır, sapmamaqdır.
- Bir zamanlar xalqın tənqidi ilə bağlı kəskin yazılar yazılırdı... Sən də yazırdın.
- Bu, fikrimcə, mənim və dostlarımın abartdığımız, çox irəli getdiyimiz məsələlərdən biri olub. Amma buna ehtiyac da olub və etiraf etmək lazımdır ki, nəticəsiz də qalmayıb.
İndi isə görürəm ki, hakimiyyətdəkilər də eyni mövqedən çıxış etməyə başlayıb. Belə çıxır ki, biz bir müddət bunların çörəklərinə yağ sürtməklə məşğul olmuşuq. Mən həmişə belə fikirləşmişəm ki, kimisə, nəyisə tənqid edəndə burada niyyət çox önəmlidir.
Tutaq ki, mən yazılarımda Qərbi, ABŞ-ı tez-tez tənqid edirəm. Amma İlham Əliyev də edir, onun mirzəsi Bəxtiyar Sadıqov da… Bu, mənim onlarla eyni dyüşüncəni bölüşməyim anlamına gələ bilməz ki.
Onların məqsədi korporativ maraqlarıdır, mənsə tutaq ki, ölkədə demokratik idealları həlledici situasiyalarda ayağa verdiyinə görə qınayıram Amerikanı. Xalqın tənqidi ilə bağlı mənzərə də eynidir.
Bizim tənqidlərimiz yanğıdan irəli gəlirdi. Bunlar isə öz rüşvətxor, saxtakar mahiyyətlərini malalamaq üçün suçu xalqın üzərinə atırlar. Mən yenə də müəyyən situasiyalarda xalqı tənqid edə bilərəm.
Hesab edirəm ki, mən və dostlarım bunu türklər demiş, hak etmişik. Mən tutaq ki, müxalifəti də tənqid edə bilərəm. Müxalifətçi yazarlar içərisində İsa Qəmbəri ən çox tənqid edənlərdən biri olmuşam. Həmişə də fikirləşmişəm ki, mənim buna haqqım var. Çünki ən ağır vəziyyətlərdə İsa Qəmbəri müdaifə edəcək, ona dəstək olacaq yazılar yazmışam. Mən heç vaxt onu İlham Əliyevin ayağına vermərəm.
- Haqlarında sərt şeylər yazdığın insanlar üzbəüz gəlirsən...
- Gəlirəm və bu çox dəhşətli bir şeydir.
- Peşmançılıq hissləri keçirmisən həmin an?
- Peşimançılıq hissi olmayıb. Ümumiyyətlə, yazdığım heç nəyə görə peşman deyiləm. Sualına gəlincə, bir dəfə başıma çox əcaib hadisə gəldi. Bir gündə eyni yazıda həm Sabir Rüstəmxanlı həm də Aqil Abbas haqqında çox ağır şeylər yazmışdım.
Həmin yazı çıxan həftə AYO kitabla bağlı bir tədbir keçirirdi. Mən oturmuşdum, sağımda da, solumda da stullar boş idi. Sağdakı stulda Aqil Abbas, on dəqiqə sonra soldakı stulda Sabir Rüstəmxanlı oturdu. Mənzərəni özünüz təsəvvür edin! Mən orada yarım saat oturdum. O yarım saatda itin zülmünü çəkdim. O situasiyaya düşməyi heç kimə arzulamıram.
Səhər qəzeti açanda gördüm ki...
- Çox adam deyir ki, Elnur həddindən artıq aqressivdir, aqressivliyinin dozası çoxdur...
- Mən çox nadir hallarda yazıda ipin ucunu qaçırdığımı görürəm. Ümumiyyətlə, tənqidin dozasını müəyyənləşdirmək hər kəsin tənqidə münasibətinin dozasından asılıdır.
Baxır ki, kim tənqid deyəndə nəyi başa düşür? Ona qalsa, Azərbaycanda bəzi adamlar hesab edirlər ki, hakimiyyətin xarici siyasətini dəstəkləyib, daxili siyasətdə müəyyən nöqasanlar görmək ciddi bir tənqiddir.
Mənsə bunu tərifin iyrənc bir forması sayıram. Tutaq ki, kimsə hesab edir ki, “istedadsız” sözü yazmaq təhqirdir. Mənsə burada hətta ciddi tənqid belə görmürəm. Bir dəfə “Azadlıq” qəzetində belə bir şey olmuşdu.
Mən “Yaltaqların ilk onluğu”nu yazmışdım. Səhər qəzeti açanda gördüm, redaktorlar bunu “Məddahların ilk onluğu” kimi təqdim ediblər. Halbuki məncə, “məddah” yazmaq “yaltaq” yazmaqdan daha ağırdır. Məsələn, mən biri haqqında yazıram ki, azərbaycanca cümlə qura bilmir.
Sonra eşidirəm ki, həmin adam çox qəzəblənib. Amma mən başa düşmürəm ki, burada təhqir elementi nədir. Elə olub ki, bir adam haqqında kəskin ittihamlarla dolu bir yazı yazmışam, sabah o adam zəng edib yazının elə bir yumşaq hissəsinə qəzəbini bildirib, məəttəl qalmışam.
Yenə deyirəm, ipin ucunu qaçırdığım yazılar da olur. Bu da daha çox onunla bağlıdır ki, mən yazılarımı hər hansı hadisəyə və ya fikrə ilkin reaksiya yazıram. Sonra dönüb ona əl gəzdirmirəm.
Ola bilsin, mənim bu qədər aqressiv görünməyimdə də həlledici rolu məhz bu məqam oynayır. Ancaq haqqımdakı heç bir təəssüratdan narahat deyiləm, hətta səmimi deyim, bəzən bu, xoşuma da gəlir.
- Olurmu ki, sonradan yazdıqlarını oxuduqda qorxu, həyəcan hissləri keçirəsən. “Gərək belə yazmazdım”- deyəsən...
- Yox, yox… Əksinə, mən yazılarımı qəzetdə oxuyandan sonra çox sakitləşirəm. Bir az narahatçılıq yazını yazıb qəzetə göndərəndən sonra olur. Fikirləşirəm ki, filan yerdə ağ elədim, səsi sonra pis çıxa bilər.
Amma səhərisi gün yazını qəzetdə görəndə sakitləşirəm. Bu bir az da ona görədir ki, artıq qatar gedib, iş işdən keçib, həyəcanlanmağın heç bir mənası yoxdur. Yəni vəziyyətlə barışırsan, razılaşırsan.
- Təzyiqlər çox olur yazdıqlarına görə? Həm fiziki, həm mənəvi təzyiqləri nəzərdə tuturam.
- Mənəvi təzyiq həmişə olur, - dostlardan, qohumlardan, tanış-bilişdən… Amma artıq onlar da bilirlər ki, bildiyimi dədəmə də verən deyiləm. Bir şeyi yazmaq istədim, fələk qarnını yerə qoysa da xeyri yoxdur – yazacam.
Son bir ildə təzyiqlərlə bağlı iki hadisə xatırlayıram. Biri - izlənildiyimlə bağlı idi. Həmin vaxt bunu Azər Əhmədovla da bölüşmüşdüm, o da istədi ki, məsələni ictimailəşdirək. Əhəmiyyətsiz hesab edirdim deyə razılaşmadım. Hadisə isə belə olmuşdu: Bir ağ “Cip” var idi, iki gün ərzində mən onu getdiyim hər yerdə görürdüm. Bir də iki cavan oğlan hər yerdə yanımda idilər.
Metroda, avtobusda… Sonra peyda olduqları kimi də yox oldular. Başqa bir hadisə isə təxminən 5-6 ay bundan qabaq baş verdi, bir nəfərlə bağlı ağır şeylər yazmışdım. Zəng etdi, yazıya görə görüşmək istədi. Yer və vaxt təyin etdik.
Deyilən vaxtda orada idim, amma adam gəlməmişdi. Telefon açdım, dedim ki, gözləyirəm. O da qayıtdı ki, mən ora gəlsəm sənin ağzını, burnunu qıraram, ən yaxşısı gəlməyim.
Mənasız kitab redaktələrindən bezmişəm
- Qəzetçilik bədii yaradıcılığa mane olur?
- Köşə yazıları mane olmur. Tam əksinə, adamın ruhunu diri, qələmini iti saxlayır. Azərbaycanda Allaha şükür, axmaq hadisələr və axmaq adamlar çoxdur. Axmaq müsahibələr, axmaq hərəkətlər... Mövzu boldur.
Yazını yazmaq uzaqbaşı 1 saata yaxın vaxt alır. Mən ən çox kitab redaktələrindən gileyliyəm. Yaxın bir nəşriyyat var, onlar üçün kitablar redaktə edirəm. Elmi kitablar da, bədii kitablar da… Onlara çox vaxtım və enerjim gedir.
Üstəlik də nəzərə alsaq ki, həmin kitabların çoxu ya mənasızdır, ya da mənim üçün maraqsızdır, mənim maraq dairəmə daxil olmayan kitablardır, vəziyyəti özün təsəvvür edə bilərsən. Gün ərzində 12-13 saat kompüterin arxasında oluram.
Gözüm yorulur, barmaqlarım yorulur, beynim yorulur, əsəb-filan da öz yerində... Kitab redaktəsi işi ona oxşayır ki, sənə maraqlı olmayan bir adamla 12-13 saat bir yerdə oturub söhbət edirsən. Məsələn, Mübariz Qurbanlı ilə… Bu, terrordur! «Hizbullah»-zad qələt eləyir onun yanında… Amma nə etməli, yaşamaq üçün məcbursan.
- Bəz öz kitabın nə vaxt çıxacaq?
- Kitabımı artıq ayın axırında mətbəəyə verəcəm.
- Şeirlər kitabıdır?
- Bəli, şeirlər.
- Qəzet yazılarını saxlayırsan?
- Şəxsi kompüterim olmadığına görə yazıları saxlaya bilmirəm. Amma elə yazılar var ki, onları qeyd-şərtsiz saxlayıram. Mən qəzetdən, kitabdan aldığım enerjini heç nədən ala bilmirəm.
İstəyir köşə yazısı olsun, hekayə olsun, hətta balaca bir şeir olsun, mən onu qəzetdən, kitabdan oxuyarkən aldığım həzzi, zövqü kompüterdən ala bilmirəm.
Azərbaycanda publisistikaya ögey münasibət var
- Köşə yazılarını kitab kimi çıxarmağa necə baxırsan?
- Çox yaxşı. Hətta mən hazırladığım kitabı şeirlər və publisistikadan ibarət bir toplu kimi düşünmüşdüm. Amma dostlar dedilər ki, “malı mala qatmayım”. Kitab üçün 30-a yaxın köşə yazısı seçmişdim.
Şeirlərlə bir yerdə buraxılmasını istəyirdim. Uşaqların əksəriyyəti effektsiz olacağını dedilər. Razılaşdım. Ancaq yenə deyirəm, mən buna pis baxmıram. Əgər yazdıqlarında sənin ürəyin döyünür və ruhun çırpınırsa, burada janrın nə mənası qalır ki?
Bir də anlamadığım bir şey odur ki, bizdə hələ də, publisistkaya ögey münasibət var. Bilmirəm, ona niyə Azərbaycanda üçüncü dərəcəli bir iş kimi baxırlar? Bu bəlkə də Azərbaycanda qələmə sarılan istənilən adamın (istisnalar əlbəttə, var, amma bu qaydlanı dəyişmir!) özünü əbədiyyətə, gələcəyə hesablamasından irəli gəlir.
Guya şeir, roman uzunömürlüdür, amma publisistika yalnız bu günlə bağlıdır. Çox axmaq və ürəkbulandırıcı yanaşmadır bu. Bəzən çoxbilmişin biri qayıdır ki, filankəs istedadını qəzet səhifələrində tükətməklə məşğuldur. Səfehliyin dərəcəsini görürsənmi? Onun məntiqinə görə, qəzet səhifələri istedadsızlar üçündür. Artıq belə ipləmə söhbətlərin başını yığmaq lazımdır.
- Bütün yazılarını istisnasız oxuduğub publisistlər kimlərdir? Təkcə Azərbaycan mətbuatından da söhbət getmir...
-Türkiyə mətbuatında mən ən çox Bekir Coşkunun yazılarını oxuyurdum. Baxmayarq ki, onun öldürücü sarkazmı bəzən adamı məhv edir. Artıq o “Cumhuriyyət”də yazır, bu qəzet isə köşə yazılarını internetdə yerləşdirmədiyindən xeyli vaxtdır oxuya bilmirəm.
Hıncal Uluç, Ahmet Hakan da var oxuduqlarımın sırasında. Və əlbəttə ki, Ertuğrul Özkök. Azərbaycandakı köşə yazarlarına gəldikdə…
“Azadlıq”da istisnasız hər bir yazını oxuyuram. Ümumiyyətlə, köşə yazarlığı bizdə çox da geniş yayılmadığına görə, yalnız iki qəzetin müəlliflərindən danışmaq mümkündür - “Azadlıq” və “Yeni Müsavat”ın. “Yeni Müsavat”ı artıq 1 ilə yaxındır özüm üçün boykot etmişəm.
İndi sadəcə, bu qəzetin internet səhifəsindən Zamin Hacının və Murad Köhnəqalanın yazılarını oxuyuram. Son vaxtlar «Demokrat»ın qayıdışı ilə Əli Əkbəri, Elmir Mirzoyevi, Çingiz Sultansoyu oxumaq şansı yaranıb.
«Reytinq»də Seymur Baycanı, ayrı-ayrı saytlarda Aqşin Yeniseyi siyahıya əlavə etsək, məncə, Azərbaycanda köşə yazarlığının coğrafiyası kifayət qədər aydın olar.
- Qeyd-şərtsiz ilk səbəb hakimiyyətin anti-demokratik siyasətidir, azad medianı diz çökdürmək üçün illərcə göstərdiyi cəhdlərdir. Bu hər kəsə aydındır deyə, üzərində çox durmağa ehtiyac yoxdur.
Amma başqa bir məsələ də var - Azərbaycan qəzetləri yaxşı idarə olunmur. Bu birmənalı şəkildə belədir. Lap mənim köşə yazarı olduğum “Azadlıq” qəzetini götürək. «Azadlıq»ın belə doğru yönəldilmədiyini düşünürəm.
Siyasi kurs öz yerində, buna kimsənin sözü yoxdur. Amma zaman göstərir ki, siyasi kursun düzgün seçilməsi bir qəzetin uğuru üçün yetərli deyil. Məsələn, mən nəyə görə tutaq ki, «Azadlıq»ın yaxşı idarə olunmadığını düşünürəm?
Ölkədə gündəlik tənqidçi qəzet adına tək tribuna olduğu halda o hələ də arzuolunan tirajı yaxalamayıb. İddia edirəm – bu günün şərtləri «Azadlıq»ın ən azı 15-20 min tirajla satılmasını diqtə edir. Bu mümkün olmayıbsa, ortada bir problem var deməkdir.
Bəlkə də bir yox, bir neçə problem. Məsələn, “Azadlıq” qəzetinin birmənalı olaraq bir siyasi firqə ilə bağlılığını müəyyən qədər azaltmaq lazımdır. Onu daha miqyaslı və daha masştablı etmək haqqında düşünmək lazımdır.
Mənə elə gəlir ki, bir partiyaya çox yaxınlığı “Azadlıq” qəzetinin daha geniş auditoriyanı qucaqlamasına mane olan amillərdən biridir. «Azadlıq»ın kəskin siyasi tənqidləri davam etməlidir, güclənməlidir, amma eyni zamanda bu tənqidləri başqa təbəqələrə oxutmağın yollarını da tapmaq lazımdır.
Mən inanıram ki, Azərbaycanda böyük bir çoxluq “Azadlıq” qəzetinin bu gün ölkənin bir nömrəli tənqidçi qəzeti olduğundan xəbərsizdirlər. Çünki onlar ümumiyyətlə, “Azadlıq” qəzetini oxumurlar. Onlara “Azadlıq” qəzetini oxutmağın yollarını tapılmalıdır. Məsələn, qeyri-siyasi auditoriyanın problemlərinə açılmaqla…
Onlar öz sahələrinin problemləri ilə bağlı bu qəzeti almalı, oxumalı, sonar qəzetin digər səhifələrinə göz atdıqda görməlidir ki, vay-vay, daha ağır söhbətlər varmış ki…
Bilirsən, bu dədə-bala hakimiyyətinin mətbuata etdiyi ən böyük pislik ondan ibarət oldu ki, bunlar mətbuatı yalan maşınına çevirdilər. Nəzərələ alsaq ki, Azrbaycanda yazılı və elektron medianın 90 faizindən çoxuna bu gün hakimiyyət nəzarət edir və bu qədər böyük bir faiz ancaq yalan istehsal etmək məşğuldur, əlbəttə, mətbuata ictimai güvən, etimad azalmalıdır, qurunun oduna yaş da yanmalıdır, «Yeni Azərbaycan»ın güdazına «Azadlıq» da getməlidir.
Amma mən düşünürəm ki, bir mübarizənin gücü çarəsizlikdən belə çarə ürətə bilməkdir, biz bunu bacarmağa borcluyuq. Heydərizmin pislikləri heç vaxt təəccüb doğurmur, çünki bu onun mahiyyətidir, məzmunudur. Amma biz də həmin pislikləri bəhanə edib tənbəlləşiriksə, əlimizdə-ovcumuzda qalanlardan təsəlli tapmağa davam ediriksə, böyük səhv edirik.
- İnsanlar televiziyalara da inanmırlar.
- Əlbəttə, inanmırlar… Bu hakimiyyət bütövlükdə medianı yalan sözünün sinoniminə çevrildi, problem bundadır. Digər tərəfdən, mətbuat güc kimi sıradan çıxarıdı. Vaxt vardı adamlar mətbuata problemlərinin həlli yeri kimi baxırdılar.
Fikirləşirdirlər ki, problemimiz haqqında yazılsa, kimsə hökumətdən çıxıb buna bir əncam çəkəcək. Heç olmasa, maraqlanacaqlar. Ən azı məmurlarda Sovetdən qalma bir «jurnalist xofu» vardı. Bunun hamısı tarixə gömüldü. Təəccüblü də deyil, allahdan belə qorxmayanların mətbuatdan qorxması gülməli olardı.
Təkcə mətbuatı, azad sözü bugünki vəziyyətə gətirdiyinə görə ata və oğul Əliyevin tarixin lənətindən qurtulması qeyri-mümkündür. Bir ölkənin prezidenti, öz ölkəsinin jurnalistinə müsahibə vermirsə, bir ölkənin prezidenti məmurlara “Məni qəzetlərdə sizdən də çox tənqid edirlər, amma mən onlara əhəmiyyət vermirəm, siz də əhəmiyyət verməyin» deyirsə, işlər əlbəttə bu yerə gəlib çıxmalı idi.
Bu ölkədə bütün qəzet köşklərində qəzeti stolun altından çıxarıb verirlər adama. Amma saqqız istəyirsən, vitrindən götürüb verir. Azərbaycanda qəzet köşkləri özü belə artıq qəzet satmaqdan utanırsa, çəkinirsə, vəziyyətin nə qədər dəhşətli olduğunu demək artıqdır.
Yadınızdadırsa, bir dəfə Heydər Əliyev metrodakı hansısa qəzet köşkünə yaxınlaşıb satıcıya dedi ki, hanı “Azərbaycan” qəzeti, onu niyə görkəmli yerə qoymaısan. Bu əslində çox dəhşətli bir şey idi. Bir ölkədə prezident olan şəxs gedib hətta qəzet köşkündə hansı qəzetin vitrində hara qoyulacağını da müəyyən edirsə, biz hansı haqla və hansı üzlə mətbuatın inkişafından danışa bilərik?
Bəli, Azərbaycanda mətbuat üzərində Əliyevlərin hegemonluğu o yerə qədər gəldi çatdı ki, nəyi necə yazmağı özləri müəyyən etməkləri azmış çıxıb köşkdə qəzetləri də özləri düzməklə məşğul oldular. Belə bir vəziyyətdə bu gün beş-üç nəfər də olsa tənqidçi yazarın qalmasına möcüzə kimi baxmaq lazımdır.
- Amma hökümət müxftəlif layihələr adı altında mətbuata pul ayırır və bunu qayğı hesab edir...
- Bu birdəfəlik yardımlar və KİV Fondundan qrantlar çox əxlaqsız bir tendensiyadan xəbər verir. Çox təəssüf ki, bizim hörmətli “Azadlıq” qəzeti də daxil olmaqla, ölkədə az-çox özünü qoruyub saxlamış qəzetlər də həmin prosesin iştirakçısına çevrilib.
Niyə əxlaqsız tendensiya deyirəm? Baxın, faktiki olaraq, indi bir fonddan «Azadlıq»a pul verib yazı yazdırırlar. Mövzu müəyyənləşdirirlər, sonra pul verirlər ki, gedin bu mövzuda yazı yazın. Hələ ki, tar-kamança mövzusunda yazdırırlar, amma təminam varmı ki, sabah həmin mövzular siyasiləşməyəcək və rejimin maraqlarına tamamən uyğunlaşdırılmayacaq?
Düzdür, kimsə əks-arqument irəli sürə bilər ki, hökumətdən Azərbaycan xalçası haqqında yazı hazırlamağa pul alıb, onun böyründə də rejimi ifşa edirik… Amma məncə, bu çox çalınmış havadır, biz dünənədək hakimiyyətin siyasətini tənqid edib, ancaq muğama diqqətini tərifləyən nə qədər müxalifətçi görmüşük, indi rejimin ağuşunda ağnamaqla məşğuldurlar.
Yenə deyirəm, tendensiyanın özü iyrəncdir. Bunu «Azadlıq»da da bilirlər, ona görə də KİV-ə Dəstək Fondunun adını qrant xətti ilə çap olunan yazıların yuxarısından qara fonun içərisində, kiçik şriftlərlə verirlər ki, oxucunun gözünə girib onun ürəyini bulandırmasın, onu küsdürməsin. Amma sən özünə bu əziyyəti verincə, olmazmı tamamən tüpürəsən o Fonda da, onun puluna da? Axı sən «Azadlıq»san, sənə yaraşan budur axı!
- Vəziyyətin çox ağır olduğundan danışırsan. Getdikcə də pisləşir deyirsən. Səncə, bu Azərbaycandakı siyasi rejimin də sona doğru getməsi demək deyilmi? Müxalifətin, azad mətbuatın bütün təzyiqlərə baxmayaraq hələ də ayaqda qalmasını avtoritarizmin çox zəif olduğunun göstəricisi və tezliklə çökəcəyinin siqnalı saymaq olarmı?
- Tunis hadisələri sübut etdi ki, müxalifətsiz də inqilab mümkündür. Yəni İlham Əliyev «Azərbaycanda müxalifət yoxdur» deyib rahatlaşmasın, sevinməsin. Rejimin rədd olub getmək məsələsini mən başqalarından fərqli olaraq, müxalifətin güclü və ya zəif, tənqidçi qəzetlərin tirajının yüksək yoxsa aşağı olması ilə ölçmürəm.
Tunis hadisələri göstərdi ki, bıçaq sümüyə dirənəndə, ac qılınca çapanda dəyişiklik üçün ən əsas sayılan institutlar belə seyrçi rolunda qalırlar. 1917-ci ilin Fevral inqilabında da belə olmuşdu. Amma təbii ki, çevrənin daralması və bu daralmanın davam etməsi, ölkədə azadlıqlar adına nə qalıbsa dibindən qaşınıb atılması hakimiyyətin birmənalı şəkildə çökməyə doğru getdiyinin göstəricisidir.
Tarixin təcrübəsi də bunu göstərir – kim ki, daha çox qorxur, o qədər əzir. Qorxu artıqca qəddarlıq da artır. Ümumiyyətlə isə, Azərbaycandakı siyasi rejimin çöküb çökməyəcəyi haqqında yalnız kütbeyinlər mübahisə aça bilərlər. Adam nə qədər «debil» olmalıdır ki, belə bir mübahisə aparsın. Bu sistemin çökməmək kimi bir lüksü yoxdur.
Sadəcə, zaman məsələsi var və bu zamanı müəyyənləşdirməyi də yersiz sayıram. Düşünün ki, sabah biri gəldi bizə dedi ki, 2016-cı il fevral ayının 15-dən 16-na keçən gecə bu hakimiyyət çökəcək. İşin nə dadı-duzu qalar o zaman? Avtoritarizmlə mübarizənin ən gözəl tərəfi – onun gözlənilməzliklərlə dolu olmasıdır.
Əsas odur ki, tarixi, fəlfsəfi, psixoloji, sosialoji olaraq heç bir dünyagörüş və heç bir təcrübə Azərbaycandakı bu mutant sistemin uzun müddət var ola biləcəyinə zərrəcə inam yeri qoymur, təminat vermir. Bəziləri bir də görürsən deyir ki, əşşi, onsuz da müxalifət də hakimiyyətə işləyir, dəyişiklik-zad boş şeydir.
Bəli, müxalifət liderlərinin hamısı satqın, yaxud qorxaq ola bilər. Köşə yazarlarının hamısı istedadsız adamlar ola bilər. Amma heç nə Azərbaycandakı rejimin iyrənc və çirkin bir rejim olduğuna kölgə salmır, heç nə bu iyrənc və çirkin rejimin əlində vasitəyə, alətə çevrilməyə əsas yaratmır, ən vacibi isə – heç nə bu iyrənc və çirkin rejimin yerinin tarixin kirli, üfunətli arxivləri olduğuna inamı sarsıtmır.
Elmin Həsənli
Комментариев нет:
Отправить комментарий