Tarif Şurasının xərsiz olduğu dörd bahalaşma qərarı…
Misir Mərdanov təhsil haqlarını özbaşına artırır
Kadr hazırlaya bilməyən ali məktəblərdə oxumaq da əhali üçün əlçatmaz olur
2010-2011-ci ilin dünyanın ən yaxşı 100 universitetinin siyahısı açıqlananda orada ABŞ, Böyük Britaniya, Yaponiya, Sinqapur, Çin, Avstraliya, Fransa və sair dövlətlərin ali təhsil oacaqlarının adları vardı. Qonşu ölkələrdən yalnız Rusiyanın Lomonosov adına Moskva Dövlət Universiteti 93-cü pillədə qərarlaşıb. Azərbaycanın ali məktəblərinin isə dünyanın, nəinki yüz, heç min ən yaxşı unievrsiteti sırasında görünməməsi təəssüf doğurur.
Afrikanın geridə qalmış ölkələri ilə Qoşa addımlayan Azərbaycan universitetlərində isə təhsil haqları növbəti dəfə artırılacaq.
Təhsil Nazirliyi hansı keyfiyyətə əsaslanıb, hansı göstəricini əlində «bayraq» edib bu addımı atması təəccüb doğurur. Çünki Azərbaycanda əhalinin gəlirlərinə nisbətdə təhsil haqları kifayət qədər yüksəkdir.
Fakultələr tələbəsiz qalıb
Dünyanın tanınmış universitetləri aşağıdakı meyarlara görə reytinq qazanır: tədrisin keyfiyyəti, praktikliyi, oranı bitirən məzuların iş tapma imkanları, diplomun digər ölkələprdə tanınması və sair.
Azərbaycanın dövlət universititetlərin diplomunun heç ölkə daxilində nüfuzu yoxdur, o ki qaldı xarici ölkələrdə. Türkiyəli tələbələr deyir ki, ölkələrində kompaniyalar Azərbaycan ali məktəblərinin diplomuna ironik nəzərlə baxıb, adi kağız parçası hesab edirlər. Ölkənin bir nömrəli ali məktəbi- Bakı Dövlət Universiteti və Prezident yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının məzunlarının diplomu sandıqlarda yatır. Hətta ölkədə elə bir vəziyyət yaranıb ki, bəzi universitetlər-Azərbaycan Texniki Universitetinin, Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin əksər fakültələri (məsələn, sənətşünaslıq, teatrşünaslıq, rejissorluq və sair), İdarəçilik Akademiyasının, Dövlət Aqrar Universitetinin məzunlarına tələbat sıfır səviyyəsinə düşüb.
Məhz bu səbəbdən xaricdə təhsil almağa meyllər artıb. Çünki xaricdə təhsil alan tələbələrin işlə təminatında heç bir problem yoxdur. Yerli təhsil ocaqlarının məzunları müsahiqə, sonra 1 aylıq sınaq müddətli verməklə işə qəbul edirlərsə, xaricdə oxumuş məzunlar üçün bütün qapılar birbaşa açıqdır. Çünki bazar iqtsiadiyyatında hər bir şirkət bacarıqlı, perspektivli və bilikli kadrla işləməyə üstünlük verir. Hətta xaricdə oxuyan tələbələr dövlət müəssisələrində işləmək üçün dövlət qulluğuna imthandanda da azaddırlar. Deməli, hökumətin özü belə yetişdiriyi kadrların bacarığına güvənmir.
Əgər məzunun biliyi və bacarı çox aşağı səviyyədədirsə, o zaman nəyə əsaslanıb, dövlət universitetlərində həm ödənişliyi yerlərin sayı, həm də təhsil haqları artırılır?
Gələn tədris ilində təhsil haqları bahalaşır
Təhsil naziri Misir Mərdanov dünən jurnalistlərə açıqlamasında bildirib ki, 2011-2012-ci il tədris ili üzrə ali məktəblərin dövlət sifarişli ixtisasları üzrə təhsil haqlarının artırılacağı gözlənilir. Nazir hesab edir ki, dövlət sifarişli ixtisaslar üzrə təhsil haqları ödənişli əsaslarla olan ixtisaslar üzrə təhsil haqqından az olmamalıdır. Halbuki, dünyanın 100 reytinqli universitetlərinin hamısında dövlət sifarişli ixtisaslarda təhsil pulsuzdur. Görünür, nazirlik ali məktəblərdə təhsil haqlarının aşağı olduğunu düşünür. O zaman təhsilin yüksək inkişaf etdiyi ölkələrdə təhsilə görə ödənişləri və əhalinin gəlirlərini müqayisə edək.
Ali məktəblərin «qiymətləri»
Minimum əməkhaqqı 85, orta yalıq əmək haqqı 340 manat hesab olunan Azərbaycanda təhsil ödənişlərinə görə ən bahalı dövlətin ali məktəbləri Azərbaycan Dillər Universiteti və Bakı Dövlət Universiteti hesab edilir.
Belə ki, Azərbaycan Dillər Univeriteti - tərcümə (Azərbaycan - ingilis), beynəlxalq münasibətlər fakültəsi 2500 manat;
Azərbaycan Dövlət Konservatoriyası- «solo oxuma» ixtisası 2500 manat;
Bakı Düvlət Universitetində Hüquqşünaslıq 2100 manat;
Turizm İnsitutunda nəqliyyat servisi fakültəsi, menecment, turizm və otelçilik ixtisasların qiyməti 2000 manat;
Milli Aviasiya Akademiyasında dünya iqtisadiyyatı ixtisasına yiyələnmək üçün illik 2000 manatından keçməlisən.
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetində dünya iqtisadiyyatı, beynəlxalq münasibətlər fakültəsində oxumaq üçün illik 1500 manat büdcəyə sahib olmalısan.
Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində menecment, kitabşünaslıq, beynəlxalq münasibətlər, sənətşünaslıq, solo oxuma, instrumental ifaçılıq, musiqişünaslıq, xareoqrafiya sənəti üzrə ixtisasların illik ödəmə qiyməti isə 1500 manatdır.
Dövlət Bədən Tərbiyəsi və İdman Akademiyası isə ən ucuz ali məktəb hesab olunur. Burada təhsil haqqı 200-300 manat arası dəyişir. Görünür, hökumətin prioritet siyasəti insanların biliklərinin deyil, qollarının güclənməsidir.
Azərbaycan Pedoqoji Universiteti və Müəllimlər İnsitutunda da təhsil haqları nisbətən aşağı- 550-800 manat arasındadır.
Ayaqqabısını geyinsək də yerişini yeriyə bilmədiyimiz Rusiya
Orta aylıq əməkhaqqı 800 dollar civarında olan qonşu Rusiyanın dünya reytinqində 93-cü pillədə qərarlaşan Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetində isə tariflər belə nəzərdə tutulub.
İqtisadiyyat fakültəsi 1,2 və 3-cü kurslar üzrə 6400 dollar, 4-cü kursda 5100 dollar;
«Menecment» 5100 dollar;
Psixologiya ilk 6400 dollar;
Hüquqşünaslıqda (digərlərindən fərqli olaraq, burada fakültə üzrə təhsil müddəti 5 ililkdir) ilk dörd kursda 6400 dollar, 5-ci kursda 5100 dollar;
Yerli özünüidarət etmə üzrə ixtisas 5000 dollar;
«Sosiologiya 5000 dollardır.
Bu universitetdə ikinci təhsil seçən adamlar üçün təhsil haqqı yarıbayarı azalır. Belə ki, ikinci təhsil kimi hüquqşünaslıq fakültəsində oxumaq istəyənlər ildə 2000 dollar ödəməlidirlər.
Qeyd edək ki, Azərbaycan hökuməti ali təhsil müəssisələrində haqların formalaşmasında məhz bu ölkənin təcrübəsindən istifadə edir.
Biz və dünya…
Ortay aylıq əməkhaqqı 310 dollar olan Gürcüstanda isə dövlət sifarişli yerlərdə təhsil haqqı maksimum 1800 dollardır.
Əcnəbi ölkələrdə təhsil müəyyən proqramlar üzrə qiymətləndirilir. Məsələn, dünyanın ən reytinqli universitetlərində məşhur proqramlardan biri sayılan «Lisans» proqramı üzrə təhsil haqları müxtəlifdir.
«Oxford», «Kembric» kimi ali məktəbləri ilə hegemonluq edən, əhalinin orta aylıq əməkhaqqı 4000 funt sterliq olan İngiltərədə minimum təhsil haqqı 5500, maksimum 23 min funt sterlinqdir.
Orta aylıq əməkhaqqı 3800 dollar olan ABŞ-da təhsil haqları minimum 6500 dollardan, maksimum 40 min dollara;
Yeni Zenlandiyada 10 min dollardan 39 min dollara qədərdir.
Bolqarıstana isə təhsil haqları 3000 avrodan başlayır.
Türkiyənin ən məşhur dövlət universitetlərində təhsil haqlarında 5 min-15 min dollar arası dəyişir.
Ukraynada isə 210 avrodan 6500 avroya qədər qiymətlər müəyyən olunub.
Almaniyalının Berlin Texniki Universitetində bütün ixtisaslar üzrə bir semestr üçün təhsil haqqı cəmi 250 avrodur (illik 500 avro).
Fransa, Çexiya, Norveç, Finlandiya, İsveçrə kimi ölkələrdə dövlət universitetləri tam pulsuzdur.
Adıçəkilən əcnəbi universitetlərinin məzunlarının 75-80 faizi təhsilini başa vuran kimi öz ixtisasları üzrə işə cəlb olunur və onların illik qazancları bir illik təhsil haqlarını azı bir neçə dəfə üstələyir.
Təhsil haqları Tarif Şurasız 4 dəfə necə artırılıb?
Maraq kəsb edən digər məsələ təhsil haqlarının necə formalaşmasıdır. Özəl universitetlərlə bağlı müxtəlfi fikirlər yürütmək olar: müəssisənin xərci, müəllimlərin maaşı, cari təmir və sair amillər. Ona görə, Azərbaycanda özəl ali məktəblərdə təhsil haqlarının az qala ABŞ universitetlərinin səviyyəsinə qalxmasına müəyyən qədər haqq qazandırmaq olar (hərçənd təhsilin keyfiyyətinə görə eyni tərəzəyə qoymaq qətiyyən olmaz). Amma dövlətə məxsus tədris müəssisələrində ödənişlərin fantastik qiymətdə olması anlaşılan deyil. Yuxarıda müqayisə etdiyimiz ölkələrin təcrübəsindən daha bir misal gətirək; buradakı təhsil müəssisələrinin dölvət sifarişli yerlərində oxumaq pulsuzdur. Digər yerlər üçün tarfilər isə Tarif Şurasının qərarına əsasən hesablanır. Azərbaycanda isə ixtisasların qiymətinin kim tərəfindən və necə hesablanması qeyri-müəyyəndir.
Təhsil ekspertlərinin fikrincə, bu gün dövlət müəssisələrində təhsil haqlarının formalaşmasında xaos hökm sürür. Halbuki, «Tənzimlənən qiymətlər haqqında» Qanuna əsasən, Nazirlər Kabinetinin Qiymətləri dövlət tərəfindən tənzimlənən malların siyahısının 15-ci sırasında da bu məsələ əks olunub. Qüvvədə olan normativ-hüquqi aktlar aşkarca deyir ki, dövlətin pullu təhsil xidmətləri üzrə ödəniş haqlarını Tarif Şurası müəyyənləşdirməlidir. Amma 2004-cü ildən 2010-cu ilədək ödənişlər 5 dəfə qalmasına baxmayaraq, şuranın qəbul etdiyi qərarlar arasında təhsil haqlarının müəyyən olunması ilə bağlı hər hansı sənəd yoxdur. Qiymətlərin qalxdığını yalnız təhsil naziri bəyan etməsi ilə baş verir.
Vüsalə RÜSTƏMOVA "Bizim yol"
Комментариев нет:
Отправить комментарий