ƏSL QÜDS - BAKIDIR

 Qədim mənbələrdəki Qüds – İsraildəki Yerusəlim deyildir, qədeş torpağı adlanan bizim Bakıdır. Yerusəlimə sonradan müqəddəslik statusu verildi və Qüds adlandırıldı. Nəhəng apokaliptik ənənə mövcuddur ki, diqqəti faktiki və real şəhərin yerinə səmavi və ilahiləşdirilmiş Qüdsə yönəldir- bu qatmaqarışıqlıqda bilinmir söhbət hansı Qüdsdən gedir. Ruhani xadimlər tarixi sənədlərə və arxeoloji qazıntılara yox, dini kitablardakı simvol və metaforalara söykənirlər. Mənbələrdəki Qüdsün dəniz sahilində olduğu bildirilir, Yerusəlimdə isə dəniz yoxdur, quru yerdədir. Yerusəlimdəki köhnə şəhərin indi ən əsas dini məkanı sayılan Məbəd Dağı Bizans dövründə səcdəgah olmayıb, onun divarları dibinə şəhərin zir-zibili tökülürdü. Həmin dövrdə Məbəd Dağı xristian ənənəçiliyində heç bir əhəmiyyət daşımırdı və bura ziyarətə gələn də yox idi. Yeni məbədin tikildiyi yerdə olan əvvəlki dağıdılmış tikilinin də nəsə müqəddəs səcdəgah sayılması barədə həmin dövr müəlliflərinin heç bir qeydinə rast gəlinmir. Arxeoloqlar yerində tapılan keramika-mozaika qırıntılarından, sikkələrdən və daşlardan təxmin edirlər ki, burda qədimdə kilsə ola bilərdi. Əl-Aksa Məscidinin binası əvvəl daşdan yox, taxtadan olmuşdur. Bu bina 5 dəfə sökülüb yenidən tikilmişdir. Səlib yürüşləri dövründə Əl-Aksa Məscidi Solomun Məbədi idi. Məscidin müasir dövrə gəlib çatmış daş binası 1035-ci ildə tikilmişdir. Məbəd Dağının indiki hündür divarları isə Osmanlı sultanı 1-ci Süleymanın dövründə tikilmişdir.
 Qədim müqəddəs kitablarda Bakının qədim adı Xunsar çəkilir- Qinosar şəklində, bu isə Xorasan və Xersonla eyni addır. Bakı Xorasan-Xunsar-Xerson xəttini birləşdirən Böyük İpək yolunun 3 əsas nöqtələrindən biri olmuşdur. Bu yol Kraşen sivilizasiyasının ana damarı idi. Bu yol Hindistandakı krişnalardan Rusiyadakı kraşenlərə kimi uzanırdı. Bu yoldan qüreyşilər gəlib keçirdilər və Bakıda dinclik tapırdılar. Qəbimlərdə Böyük İpək Yolu ilə səfərə çıxan tacir və zəvvarlar 3 məbəddə səcdə edib keçirdilər: Xorasan, Xunsar və Xerson məbədləri.
 Bakı özü bir səcdəgahdır. Qədim dinlərdə Qüds-Bakı məbəd tipi, səcdəgah alleqoriyası kimi interpretasiya olunur. Bakı – Yer üzündəki bütün məbədgahların canlı təcəssümüdür. Müsəlman hədislərində Bakının müqəddəslər yaşayan şəhər olduğu göstərilir. Hədislərə görə, Məhəmməd peyğəmbər deyib ki, Allahın mələkləri Bakı üzərində qanadlarını pərvazlandırırlar. Digər hədisə görə, Əl-Qüdsdə bircə qarış da yer yoxdur ki, orda peyğəmbərlər dua etməsin və mələklər dayanmasın. Qədim kitablarda göstərilir ki, dünyanın 10 gözəlliyinin 9-u Bakıdadır. Göstərilir ki, Bakı- dünyanın işığıdır. Bütün bunlar Bakının Kərbəla və Truskavets kimi klimatik stansiya- müalicəvi kosmogenetik zona olması səbəbindəndir.
 Klassik antik dövrlərdə Qüds- Tanrının məskunlaşdığı dünyanın mərkəzi sayılırdı. Orta əsr xristianları da Qüdsü dünyanın mərkəzi hesab etmişlər. Birinci minilliyin ortalarında Bakı dünya inanclılarının qibləsi sayılırmışdır; dua edəndə onun istiqamətində səcdəyə dayanırdılar. Orta əsrlərdə şimaldakı slavyanlar məhz Qafqaz istiqamətinə Bakı ərazisinə ziyarətə gələrdilər, Krım müharibəsindən sonra isə istiqamət dəyişdi, Fələstinə getməyə başladılar. Mənbələrdən aydın olur ki, 10-cu əsrdə Bizans, Çin, İraq, Suriya, Genuya, Venesiya, İran, Hindistan ilə yanaşı Slavyan ellərindən də Bakıya gəlib gedirdilər. 15-ci əsrin 2-ci yarısında Böyük Moskva knyazlığından Bakıya gəlib gedənlər təkcə ticarətə görə gəlmirdilər.
 Qədim kitablarda göstərilir ki, bu şəhərdən gedənlər daim onu yada saldıqca ağlayacaqlar. Göstərilir ki, kim Bakıya sidqi ürəklə tapınır, kim tam inamla dua edir, həmin adam şöhrət tapır, çünki o şöhrət taxt-taxcı qarşısında dua edir, axı cənnətin qapıları Bakıdadır. Qədim kitablarda deyilir ki, Bakıda bütün dünya xalqlarının nümayəndələri və hakimiyyətləri yığışacaq, Bakı dünyanın mərkəzi olacaq. Bakının kənarları daim var-dövlətlə dolub daşacaq və başqa xalqlar gəlib onu götürəcəklər. Qədim kodun açması göstərir ki, burdan qovulan slavyanlar geri qayırmayınca Bakının müsbət aurası bərpa olmayacaq. Bakının bərəkəti yalnız bu müqəddəs torpağın əzəli sakinləri olan qüreyşilərin-kraşenlərin qayıdışından sonra olacaq.

İbrahim Sel, “Avrasiya tarixi”