Dövlət rəhbərliyinin əhəmiyyətli mövqeləri masonlar tərəfindən ələ keçirilmişdirMasonluq kökü çöldə bir yəhudi təriqətindən başqa bir şey deyil
Masonluğun din əleyhinə fəaliyyətinin diqqətə çarpdığı bir başqa ölkə isə İtaliyadır. İtaliya torpaqları üzərində 1870-ci ilə qədər çox sayda kiçik dövlət vardı. Feodalizm dövrünün qalıqları sayıla biləcək olan bu kiçik dövlətlərin ən əhəmiyyətlilərindən biri isə mərkəzi Romada olan və Orta İtalyanın böyük hissəsini nəzarət edən Papa Dövləti idi. Fransız masonluğunun davamı olaraq qurulan və 19-cu əsrin başından etibarən İtaliyada təsirli olan masonlar isə Papa Dövlətini yıxmaq və İtalyanın daxilində Kilsə nüfuzunu yox etmək istəyirdilər.
"Roma Katolik Kilsəsi və Masonluq" adlı kitabın yazıçısı, ustad mason Alec Mellora görə, "19-cu əsrin ortasından sonra İtalyan siyasətinin bir nömrəli fəaliyyəti olan Papayla mübarizə, doğrudan lojalar tərəfindən idarə olundu". Masonluq İtaliyadakı din əleyhinə mübarizəyə öz idarəsi altında qurulan bir gizli dərnək vasitəsilə başladı. Dərnəyin adı "Karbonari" idi. İlk dəfə 19-cu əsr başında Napolidə fəaliyyətdə olan bu dərnəyin adı "kömür işçiləri"ndən gəlirdi. Dərnək üzvləri əvvəl İtaliyada, ardından da Fransada siyasi bir proqram icra etmək, Kilsə təsirini aradan qaldırmaq, yeni bir rəhbərlik yaratmaq istəyirdilər. Masonluğun Karbonari ilə əlaqəsi açıq-aşkar idi. Masonlar Karbonari dərnəklərinə avtomatik olaraq üzv olur, həm də dərnəyə girdikləri anda "ustad" dərəcəsi qazanırdılar. (Halbuki digər Karbonari üzvlərinin bu dərəcəyə gəlməsi uzun bir müddətdən sonra mümkün olurdu). Necə ki Consalvi and Pacca adlı iki kardinal, 15 Avqust 1814-də nəşr etdikləri Kilsə məlumatıyla, Masonluq və Karbonarini birlikdə hədəf alıb, onları sosial-politik qarışıqlıq və din düşmənliyi təşkil etməklə günahlandırdı. Karbonari üzvlərinin təşkil etdikləri siyasi cinayətlər və silahlı qiyamlar isə bu günahlandırmalara bir sübut idi. 25 İyun 1817-də Macərada bölgəsində çıxan silahlı qiyam Karbonari tərəfindən təşkilatlanmışdı. Amma Papa Dövlətinin təhlükəsizlik gücləri tərəfindən basdırıldı. Karbonari 1820-də İspaniyada və Napolidə, 1821-də isə Piyemontedəki Kilsə və nizam əleyhdarı inqilabçı qiyamların da təşkilatçısıydı.
Karbonarinin masonlar tərəfindən qurulmuş və masonluq paralelində fəaliyyət göstərmiş inqilabçı bir təşkilat olduğu ensiklopedik qaynaqlar tərəfindən də qəbul edilən bir gerçəkdir. Təşkilat Fransada 1830-dakı İyul İnqilabından sonra zəifləmiş və gedərək itmişdir. İtaliyada isə Guiseppe Mazzini adlı bir inqilabçının qurduğu "Gənc İtaliya" təşkilatı ilə birləşmişdir. Mazzini uzun illər boyu Papa Dövlətinə və Kilsəyə qarşı icra etdiyi mübarizə ilə sonunda İtalyan Birliyini quracaq olan yüksək dərəcəli bir masondur. Özünə dəstək olan digər iki məşhur masonla, yəni Guiseppe Garibaldi və Count de Cavourla birlikdə 1870-ci ildə İtalyan Birliyini qurmuş və Papa Dövlətini bu günki Vatikanın sərhədlərinə sıxışdırmışdır. O tarixdən sonra da İtaliya Mussolininin 1920-lərdəki faşist diktəsinə zəmin hazırlayacaq bir "dindən uzaqlaşma" müddətinə girmişdir. Qısacası Mazzini, Garibaldi və Cavourun, Avropadakı din əleyhinə mübarizədə əhəmiyyətli bir vəzifə boynuna götürən üç əhəmiyyətli lider olduğunu söyləyə bilərik. Mazzini yalnız siyasi bir lider olaraq deyil, eyni zamanda bir ideoloq olaraq da din əleyhdarı döyüşdə rol oynamışdır. Ortaya atdığı "hər xalqa bir dövlət" şüarı, Avstriya-Macarıstan və Osmanlı İmperatorluğu kimi çox millətli imperatorluqların yıxılmasına səbəb olacaq azlıq üsyanlarının odlayıcısı olmuşdur. Mazzininin bu şüarı insanları "din qardaşlığı" düşüncəsindən uzaqlaşdıraraq soy səbəbiylə bir-birləriylə qarşıdurmaya itələyən bir çağırışdır. Bu çağırışın sahiblərinin bir mason, həm də çox üst səviyyəli bir mason olması şübhəsiz mənalı bir tablodur. "10 000 Məşhur Mason" adlı loja nəşrində bildirildiyinə görə, Mazzini uzun illər sürən masonik yüksəlişinin ardından 1867-də İtalyan Grand Orient Böyük Ustadı seçilmişdir. 1949-da Romada tikilən Mazzini heykəlinin açılışında iştirak edən 3 000 mason da bu böyük ustadlarını minnətlə anmışdır. Mazzininin sağ qolu olan Garibaldi isə 33-cü dərəcəyə 1863-də İtaliya Süprem Şurasında çatmış, 1864-də isə İtaliya Böyük Ustadı seçilmiş bir masondur. Amerikada da bu böyük ustadın xatirəsinə, New-York "vadi"sinə 542-ci nömrəylə bağlı "Garibaldi" adlı bir loja var.
*** Türkiyədəki masonluğun qaynağı hər nə qədər Ahılığa, biznesmen lojalarına ya da Bektaşiliyə bağlanmağa çalışılsa da, gerçəkdə masonluq kökü çöldə olan bir təşkilatdır. Türkiyədə edilən ciddi işlər və masonik qaynaqlar, masonluq tarixini ümumiyyətlə 3 dövrə ayırmaqdadır.
Türkiyə masonluğun tarix səhnəsinə çıxışı tamamilə xarici qaynaqlı olub. Bu ölkədə masonluq tarixi 3 dövrə ayrılır: 1)Hökumət əvvəli dövr; 2)1909-cu ildən mason lojalarının Atatürk tərəfindən bağlanıldığı 1935-ci ilə qədərki dövr; 3)1948-də lojaların yuxu dövründən çıxaraq yenidən fəaliyyətə keçdiyi dövrdən günümüzə qədər. Bu üç dövrün birincisi, yəni Hökumət əvvəli dövr haqqında kafi sənəd və məlumat mövcud deyil. Bu dövr Osmanlı İmperatorluğunun geriləmə və çöküş dövrünü əhatə edər. Bu tarixlərdə qurulmuş olan lojaların dərhal hamısı doğrudan xarici obediyanslara (yeddi masonun bir araya gələrək qurduğu loja) bağlıdır.
Clavelin məşhur "Historie Pittoresque də la Franc-Maçonerie " adlı əsərinə görə, Türkiyədə ilk mason lojası 1738-də İstanbulun Karaköy səmtində, bu gün Cümə axşamı Bazarı olaraq bilinən ticarət mərkəzində qurulmuşdur. 1789-cu ildəki Fransız Qiyamından sonra bu loja bilinməyən bir səbəblə fəaliyyətlərinə son vermişdir. Yenə tarix qaynaqlarında eyni dövr içərisində İstanbulun müxtəlif səmtlərində, İzmirdə, Halepdə və Selanikdə mason lojalarının açıldığı köçürülməkdədir. Ancaq padşahın xüsusi əmri ilə bu lojalara yalnız xarici vətəndaşlıqlı ya da qeyri-ımüslim kəslər qəbul edilməkdə idi. Necə ki bu qaydanın bir dövr sonra dəlindiyi və artıq müsəlmanların da lojalardakı yığıncaqlara qatıla bildiyi, o tarixlərdə yaşayan məşhur mason adlarından aydın olmaqdadır. Osmanlı İmpatorluğunda bilinən ilk müsəlman mason, Çələbi Məmməd Əfəndinin oğulu Sait Çələbidir.
Osmanlı İmperatorluğunda İngiltərə Böyük Lojasına bağlı qurulan ilk loja "Oriental Lodge"dir. Bu lojanın 1856-cı ilə qədər fəaliyyətdə qaldığı aydın olmaqdadır. 1738-də başlayan Türkiyədəki masonik fəaliyyətlər təxminən 100 il çox səssiz və yavaş fəaliyyət göstərmişdir. Türkiyə masonluğunun bu birinci dövründə inkişaf Krım Döyüşü illərində olduğu qəbul edilməkdədir. 1853-cü ildə başlayan Krım Döyüşündə, Osmanlı torpaqlarının müxtəlif bölgələrində olan fransızlar, ingilislər və italyanlar bir çox loja açmışlar. Qadağan edilmiş olmasına baxmayaraq bir çox müsəlman əslli Osmanlı vətəndaşı bu lojalarda yığıncaqlara nizamlı olaraq qatılmışlar.
Комментариев нет:
Отправить комментарий