Müsahibimiz yazıçı-publisist Kənan Hacıdır
-Kənan bəy, ötən il “Ən
yeni ədəbiyyat” seriyasından “Yağ kimi” romanınız nəşr olundu. Roman necə
qarşılandı? Ümumiyyətlə, reaksiya necə oldu?
-Əvvəla, sualınıza kiçik bir düzəliş edim. Bu roman ötən il deyil,
2010-cu ilin dekabrında nəşr olundu. Dekabrın 30-da nəşriyyatdan mənə bildirdilər
ki, kitabınız artıq çapdan çıxdı. 2011-ci ilin fevral ayında isə təqdimat oldu.
O ki, qaldı reaksiya məsələsinə, kifayət qədər müsbət reaksiyalar oldu. Zövqünə
inandığım qələm dostlarım roman haqda müsbət fikirdə olduqlarını dedilər.
Az da
olsa, yazılar yazıldı. Yenə sağ olsunlar. İndi hər şeyi münasibətlər həll edir,
bir-birini tərifləmə kompaniyası gedir. Mən yazdığım əsərin gücünə bələdəm və
ona görə də çox arxayınam.
- “Yağ kimi”dən sonra nəsə
yazdınızmı?
-“Yaddaş kartı” adlı avtobioqrafik romanın böyük bir hissəsi artıq
yazılıb. Bir də “Çəhrayı qan” romanını yenidən nəşr etdirməyi düşünürəm. Bu əsər
mənim ilk irihəcmli nəsr əsərimdir, onu 2006-cı ildə yazmağa başladım, sonra
yarımçıq qaldı və üç il keçdikdən sonra yenidən həmin əsərə qayıtdım və
tamamladım. 2010-cu ildə kitab şəklində çıxdı, amma təəssüf ki, cəmi iki yüz
tirajla nəşr etdirə bildim. Moskvada yaşayan bir sinif yoldaşım var, indi
biznesmendir, o, kitabın yüz nüsxəsini pulunu verərək götürdü ki, bunu orda
yaşayan azərbaycanlılara paylayacam, qoy
oxusunlar. Əsəri oxumuşdu və çox xoşuna gəlmişdi. Qalan yüz nüsxəsini isə
dost-tanışa payladım, indi özümdə bir nüsxə də qalmayıb. Yəni ədəbi mühit bu əsərdən
demək olar ki, xəbərsizdir. O vaxt “525-ci qəzet”də Sevinc Mürvətqızı bu əsər
haqqında yazı yazmışdı, o yazıdan sonra dostlar maraqlandılar, İbrahim Sel “Ədəbi
moda” adlı bir yazı yazdı. İndi həmin əsərin təkrar nəşri haqqında düşünürəm.
-Yəqin etiraf edərsiniz
ki, neçə illərdən bəri jurnalistikada çalışmağınıza baxmayaraq son dövrdə daha
çox tanınmağa başladınız.
-İlk yazım 1995-ci ildə “İki sahil” qəzetində çap olunub. Sizə bir
şey deyim, bəlkə də inanmayacaqsınız. Mənim ən çox səs-küy doğuran yazılarım bu
qəzetdə çap olunub. Bir dəfə Hacı Sabir Həsənlidən müsahibə götürmüşdüm,
müsahibənin başlığına kifayət qədər sensiyalı bir cümlə çıxarmışdım, aləm
bir-birinə dəymişdi. Təsəvvür edin, redaksiyaya axın-axın teleqramlar gəlirdi.
Etiraz, hiddət, hədə dolu teleqramlar... İlk dəfəydi belə şeylə qarşılaşırdım
deyin, əməlli-başlı çaşıb qalmışdım. Məcbur olub geniş bir izahat yazısı yazdım
və bu yazıdan sonra vəziyyət bir qədər də gərginləşdi. Çıxılmaz durumdaydım,
amma daxilən sevinc hissi keçirirdim. Qəzetin rəhbərliyi işə müdaxilə edəndən
sonra qalmaqal səngidi. İlk dəfədir bu haqda danışıram. Bu, 1996-cı ildə olub.
Gənc idim, populizmə, qalmaqala can atan vaxtlarım idi, həddən artıq
maksimalist idim. Yenicə işə başlamışdım ki, parlament müxbiri oldum. O dövr mənim
jurnalistlik fəaliyyətimin ən qaynar, ən gərgin çağlarıydı. Gün ərzində bəzən
3-4 tədbirdə olurdum və axşam gəlib redaksiyada yazıları yazıb təhvil verəndən
sonra evə gedirdim.
O vaxt nazirlərdən müsahibə götürmək çox asan idi. Vəfa Quluzadə, Həsən
Həsənov jurnalistlərə qarşı çox diqqətli idilər, hər birindən vəzifədə
olduqları dövrdə ayrı-ayrılıqda geniş müsahibələr götürmüşəm. Ən yadda qalan
müsahibəm isə Vilayət Quliyevlə olub. Onunla bağ evində görüşüb müsahibə
almışam və bütün suallarımı cavablandırıb. Üç qəzet səhifəsi həcmində müsahibə
alınmışdı. İndi nazirlər ümumiyyətlə, qəzetlərə müsahibə vermir. Bir də rəhmətlik
Əbülfəz Elçibəylə Kələkidəki söhbət mənim üçün unudulmazdır. İndi bütün bunlar
mənə inanılmaz gəlir.
-Amma Kənan Hacı olaraq
son zamanlarda tanındınız.
-Mən Kənan Hacı olaraq jurnalist kimi deyil, bir yazar, ədəbiyyat
adamı olaraq tanındım. 1999-cu ildə mən mətbuatdan getdim, üç il heç nə
yazmadım. Üç il tam boşluq yarandı, təbiətən çox azad, sərbəstliyi sevən bir
insanam və birdən-birə elə bil yoruldum. Kənddə həyətyanı sahəmiz vardı, atam
orda təzə ev tikmişdi, cürbəcür ağaclar əkmişdi, yüzdən çox göyərçini vardı.
Başladım kənddə yaşamağa, şəhərlə büsbütün əlaqəmi kəsdim. “Çəhrayı qan” məhz həmin
dövrü əks etdirir. 2002-ci ildə 27 yaşında hərbi xidmətə yollandım və o vaxt
artıq atam rəhmətə getmişdi. Yaşlı, xəstə anam o boyda evdə tək-tənha qaldı. Hərbi
xidmətdə şeirlər yazırdım, anama məktublar yazırdım, anam yazırdı ki, oğlum,
çox qəliz yazırsan, bir az sadə yaz. Qayıdandan sonra baxıb gördüm ki, bu qadın
mənim bütün məktublarımı yığıb saxlayıb, eynilə mən də onun məktublarını
saxlamışdım. Öz yazdıqlarımı yenidən oxudum, gördüm ki, bunlar publisistikadır.
Nə vaxtsa həmin məktubları çap etdirəcəyəm. O vaxt bu haqda ayrıca bir hekayə də
yazmışdım, indiyəcən çap olunmayıb. Hərbi xidmətdən qayıtdıqdan sonra bir neçə
ay Axundov adına kitabxanaya gedib-gəldim. Təsəvvür edin, hər gün səhər
kitabxanaya girib axşam iş vaxtının sonunda çıxırdım. İşsiz vaxtlarım idi. Mən
indi Kənan Hacı olaraq nə qazanmışamsa, o kitabxanaya borcluyam.
Sonra Samir Sədaqətoğlu ilə “Sənət qəzeti”ni yaratdıq. O qəzet məni ədəbi
mühitdə tanıtdı, Tofiq Abdin Aqil Abbasdan xahiş elədi və mən “Ədalət” qəzetində
çalışmağa başladım. Rasim Qaraca ilə birlikdə “Nar” səhifəsini hazırladıq. Yəni
mən heç vaxt cəhd etməmişəm ki, tanınım, məşhurlaşım. Bəlkə də bu, mənim
qüsurumdur. Sadəcə, yazılarımı yazmışam, özünüreklam haqqında düşünməmişəm.
Amma indiki zamanda bu, çox vacibdir. Hardasa iki ildən çox müddətdə “Vətəndaş
həmrəyliyi” qəzetinə yazılar yazdım. Tanınmaq üçün yazmırdım ki... Yazmaq
daxili bir ehtiyac hissidir.
-Son vaxtlar müxtəlif
saytlarda yazıların dərc olunur. Yəqin tanınmağında internetin də rolu olub.
-Mən indi ancaq Kulis.az internet dərgisinə yazıram. Ora həm də mənim
iş yerimdir, orda redaktoram. Yeri gəlmişkən, dostum Qan Turalıya təşəkkür edirəm
ki, məni bu kollektivlə işləməyə dəvət etdi. Mən bu işdən çox böyük zövq
alıram. Ondan əvvəl abzas.net saytına yazmağı da mənə o, təklif etmişdi. Bir dəfə
İstanbulda olanda İbrahim Nəbioğlu dedi ki, mən səni yazar olaraq abzas.net-də
kəşf etdim. Abzas.net-ə də çox böyük həvəslə yazırdım.
-Bu sualım bəlkə də çox
şablon görünəcək, ədəbiyyatda idealın kimdir?
- Bəlkə də mənə inanmayacaqsınız, mənim heç vaxt idealım olmayıb.
İdeallar insanı kor edə və kimisə kor-koranə təqlid etməyə vadar edə bilər.
Ancaq təbii ki, sevdiyim, izlədiyim və öyrənməyə çalışdığım yazıçılar var.
-Kimlərdir onlar?
-Mən Markesin magik realizmini həmişə sevmişəm. Bu günlərdə “Yüz ilin
tənhalığı”nı oxudum və çox böyük zövq aldım. Bu möhtəşəm əsəri dilimizə Günel
Mövlud çevirib və hesab edirəm ki, çox uğurlu tərcümədir. Orxan Pamuk çox
sevdiyim yazıçılardandır, o, Avropanın görmək istədiyi Türkiyəni yazıb.
Urbanist ədəbiyyat həmişə beynəlmiləl düşüncə olan yerdə formalaşır. Pamuk
İstanbulu millətçi olaraq deyil, kosmopolit düşüncə ilə təsvir edir. Bundan
başqa Nabokovu, Selinceri həmişə oxuyuram. Xoşladığım yazıçılar çoxdu. Ən son
olaraq Xalid Hüseyninin adını çəkmək istəyirəm. Onun “Çərpələng uçuran”
romanını oxudum və gördüm ki, yazmaq çox təhlükəli, hətta partladıcı maddə ilə
oynamaq qədər təhlükəli bir işdir. Bu, çox ağır bir qismətdir. Uşaqlığı olmayan
əfqan uşaqlarının acı taleyini bu dərəcədə yandırıcı bir dillə yazmaq üçün
istedad çox azdır, bunun üçün qovrulan ürək lazımdır. Mən bu əsəri zülm çəkə-çəkə
oxudum, bu əsər məni ağlatdı.
- Son zamanlar Azərbaycan
ədəbiyyatında roman bumu yaşanır. Bu haqda nə düşünürsən?
-Kütləvilik olan yerdə sənət yoxdur. İndi elitar roman oxunmur, kütləyə
hesablanmış bayağı əsərlər oxunur. Məsələn, mən Çingiz Abdullayevin əsərlərini
ciddi ədəbiyyat hesab etmirəm, amma millət bunu gözünə təpir. Pərvizin kifayət
qədər ağır dili olan “Yad dildə”romanı ən çox
satılan kitablar sırasında birinci olanda mən o qədər sevinmişdim ki! Ciddi ədəbiyyatı
oxucuya kobud səslənsə də, yedizdirmək lazımdır. Roman bumu yaşanır, lap yaxşı,
bunun ziyanından çox müsbət tərəfi var. Onsuz da pis əsərlər sıradan çıxacaq,
necə ki, sovet dövründə yüzlərlə kollektivləşmə, təsərrüfat romanları
yazılırdı, sonra o kitablar makulatura kimi istifadə edildi. O sicilləmələri
yazanları da zamanın dalğası çör-çöp kimi vurub sahilə atdı. Yaxşı əsər
qalacaq. Bizim nəslin üstünlüyü ondadır ki, biz sələflərimizdən fərqli olaraq
istədiyimizi yazmaq və çap etdirmək imkanına malikik. Bu, bizim
nəslin ən böyük şansıdır.
Son dövr yazılan əsərlərdən Şərif Ağayarın “Haramı” romanı məni çox
sevindirdi. Açığı, Şərifdən bu qədər qüvvətli əsər gözləmirdim. Bu əsəri
oxuyandan sonra bizim nəslə inamım daha da artdı. Qan Turalının “Mustafa”sı çox
maraqlı bir roman tipidir. Bu əsər ideyalı əsərdir, ictimai məzmun daşıyan,
topluma ciddi mesajlar ötürən bədii bir mətndir. Bu mənada “Mustafa”nı həyatlarının keçid mərhələsini
yaşayan gənclər üçün istiqamətverici bir kitab hesab edirəm. Seymur Baycanın
“Quqark” romanı da Azərbaycan ədəbiyyatında qalacaq əsərlərdəndir. Seymur
publisistikada daha güclüdür, amma bu əsərdə onun uğuru bundan ibarətdir ki, o
publisistik gücü bədii mətnə tətbiq edə bilib. Məncə, müharibə onu öz gözləriylə
görmüş, onu taleyində yaşamış yazıçılar vasitəsilə ədəbi fakta çevrilir. Başqa
cür mümkün deyil. Oteldə oturub kofe içə-içə müharibədən yazmaq absurd bir
şeydir. Başqa diqqətimi çəkən hansı əsəri deyə bilərəm... Hə, onu da deyim, Şəbnəm
Karslının yazdığı roman məni sözün açığı, xeyli təəccübləndirdi. Vaxtilə “Alma”
qəzetinin baş redaktoru olmuş bu xanımı publisistik yazılarından tanımışam.
Amma bu yaxınlarda onun “2087-ci il”
adlı bir romanını oxudum. İndi deyəcəyim fikir çoxlarını qıcıqlandıracaq. Azərbaycan
ədəbiyyatında hələ indiyəcən bu aspektdə yazılmış romana rast gəlməmişəm. Yəqin
ki, yaxın vaxtlarda o roman çap olunacaq. Mən o əsəri çox bəyəndim.
Söhbətləşdi: Anar
Ibrahimli
Комментариев нет:
Отправить комментарий