“Azərbaycan tezliklə Avrasiya Birliyinə üzv olacaqdır”

“ABŞ-ın 1996-cı ildə yaratdığı GUAM birliyi öz gücünü itirmişdir”

Tanınmış rusiyalı politoloq Fuad Hacıyev Rusiya-Azərbaycan əlaqələrinə dair analitik məqalə ilə çıxış etmişdir. “Bakı- AİB-ə gedən çətin yol” adlı məqalə Beynəlxalq Avrasiya Hərəkatının evrazia.org saytında dərc olunmuşdur. Həmin məqalədən bəzi tezisləri sizlərə təqdim edirik.

Müəllif məqalədə göstərmişdir ki, SSRİ-nin dağılması ilə Qafqazın siyasi səhnəsində köhnə unudulmuş oyunçular- ABŞ, İngiltərə, Türkiyə və s. yenidən peyda olmuşlar, lakin indi elə bir vəziyyət yaranmışdır ki, Rusiyanın aparıcı rolu yenidən önə çıxmışdır, axı məhz Rusiyaya postsovet respublikalarının yüzminlərlə, hətta milyonlarla sakinləri, qaçqınları, əmək miqrantları, ticarətlə məşğul olmaq istəyən adamları axışır. Rusiya və Sovet dövrü regionun görünməmiş texniki və sosial-mədəni inkişafı ilə yadda qalmışdır. Bu isə ona gətirib çıxarmışdır ki, vaxtilə vahid olan ölkənin parçalanmış hissələrinin yenidən reinteqrasion modelinin hazırlanması gündəmə gəlmişdir.

Fuad Hacıyevin fikrincə birləşmə proseslərinə Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayevin 1994-cı ildə irəli sürdüyü Avrasiya Birliyi yaratmaq ideyası yenidən start vermişdir.

Müəllif Azərbaycanı Qafqazın ən vacib dövləti kimi səciyyələndirərək bildirir ki, 1994-cü ildə Azərbaycanın imzaladığı neft kontraktı Rusiya tərəfindən soyuq qarşılanmışdır. Bu kontraktda amerikan şirkətlərinin geniş şəkildə təmsil olunması onu göstərir ki, kontrakt ABŞ hökuməti tərəfindən maliyyələşdirilmişdir. Lakin 2003-cü ildə Rusiya Azərbaycana 5 milyard məbləğində silah-sursat vermişdir ki, həmin rus silahı, zirehli texnikası və artilleriyası İkinci Qarabağ müharibəsindəki qələbədə mühüm rol oynamışdır. Bu isə Rusiya-Azərbaycan münasibətlərinin istiləşməsinə mühüm təsir göstərmişdir. Hal-hazırda Rusiya və Azərbaycan arasında avtomobilqayırma, kənd təsərrüfatı maşınqayırması, kimya və dərman sənayesi və digər sahələrdə əməkdaşlıq surətlə genişlənməkdədir.

ABŞ-ın 1996-cı ildə yaratdığı GUAM (Gürcüstan, Ukrayna, Azərbaycan və Moldava birliyi) heç bir effekt vermədən öz gücünü itirmişdir. Bu təşkilatın axırıncı sammiti 2008-ci ildə keçirilmişdir. GUAM-ın qarşısına qoyduğu heç bir məqsədə nail olunmamışdır. Nə birgə sülhməramlı batalyon, nə də birgə azad ticarət zonası yaradılmamışdır.

Müəllif vurğulayır ki, Azərbaycan heç vaxt Ukrayna, Gürcüstan və Ermənistan kimi sərt antirus bəyənatlar səsləndirməmişdir. İkinci Qarabağ müharibəsində Rusiyanın Azərbaycana dəstəyindən sonra isə Azərbaycan GUAM birliyinə olan marağını tam itirmişdir və Rusiyayönlü mövqe tutmuşdur.

Müəllifin fikrincə, vaxtilə bir yerdə olmuş respublikaların Avropaya inteqrasiya cəhdləri heç bir nəticə verməmişdir. Türkiyə nümanəsində Azərbaycan başa düşmüşdür ki, ABŞ heç vaxt çətin anda dəstək verməyəcəkdir. ABŞ uzun illər söz versə də hələ də Ukrayna və Gürcüstanı NATO-nun tərkibinə götürməmişdir. Kritik anlarda bu ölkələrə hərbi köməyə tələsməmişdir. Bundan başqa ABŞ bu ölkələrə heç bir əsaslı iqtisadi kömək də göstərməmişdir.

Postsovet respublikaları artıq başa düşmüşlər ki, ABŞ onların ərazi bütövlüyünü nəinki dəstəkləyəcəkdir, heç bu barədə diplomatik bəyanatlar vermək fikrindən də uzaqdır. ABŞ-ın 1992-ci ildə Azərbaycana qarşı qəbul etdiyi 907-ci düzəliş hələ də ləğv edilməmişdir. Artıq Bakıda başa düşmüşlər ki, postsovet ölkələri ABŞ-a ona görə lazımdır ki, onlardan Rusiyaya qarşı istifadə etsin. Odur ki, ABŞ-Azərbaycan münasibətlərində heç bir proqres gözlənilmir.

Azərbaycanın Rusiyadakı səfiri Polad Bülbüloğlu bildirmişdir ki, yeganə maneə olan Qarabağ konfliktinin həll olunması ilə Azərbaycanın Avrasiya İqtisadi Birliyinə (AİB) üzv olmasına yol açılmışdır. Polad Bülbüloğlunun fikrincə AİB-ə üzv olmaq onun ölkəsinin iqtisadiyyatı üçün xeyirlidir.

Gürcüstan artıq Hərbi-Gürcüstan yolunun modernləşdirilməsinə start vermişdir ki, bu yolun düzəldilməsi Rusiyanın regiona gəlişini daha sürətləndirəcəkdir. Hərbi-Gürcüstan yolunda 6 körpü, 6 tunel, 22,7 km uzunluğunda yeni yol tikiləcəkdir.

2001-ci ildə yaradılmış AİB-də inteqrasiya işləri get-gedə geniş vüsət almaqdadır. İqtisadçılar hesablamışlar ki, bir ölkənin normal iqtisadi inkişafı üçün onun 300 milyon əhalisi olmalıdır. AİB-in 184 milyon əhalisi var. Azərbaycanın 10 milyon əhalisi də bura birləşəcək. İran bu birliyə böyük maraq göstərir. İranın 84 milyon əhalisi olduğunu nəzərə alsaq, bu birliyi böyük perspektilər gözləyir.

Bundan başqa, Qafqaz respublikalarının AİB-ə birləşdirilməsi tarixən oturuşmuş iqtisadi, humanitar və s. amillərlə diqtə olunur. Politoloqların bir çoxu Azərbaycan və Gürcüstanı Rus dünyasinin bir hissəsi hesab edirlər. Azərbaycanda aparıcı Rusiya ali məktəblərinin filiallarının get-gedə artması da vacib faktorlardan biridir. Azərbaycanın xarici ticarətində də məhz Rusiya birinci rol oynayır- Azərbaycan mallarının çoxu Rusiyaya ixrac olunur.

Həm də Azərbaycanın mövqeyi elədir ki, ölkənin AİB-ə daxil olması ilə Gürcüstan da bu birliyə daxil olmağa məcbur qalacaqdır. Müəllif qeyd edir ki, Gürcüstan da nə vaxtsa Avropa Birliyində onu pərişanlıqdan heç nə gözləmədiyini başa düşəcəkdir.