8 mart – yəhudilərin Purim bayramı

Arzu Abdulla

8 mart qadınlar bayramıdı. Qadınlar illərlə qayğı, sevgi görmədikləri (və ya tam əksinə…) yaxınlarından nəsə umacaqlar. Amma nəsə… Bu artıq zövq məsələsidi. Heç bir qadın “niyə biz 8 mart gününü bayram edirik” sualını verməyəcək. Bəlkə bu sualı biz verək? Axı niyə məhz 8 mart?

Bəzi tarixi mənbələr iddia edir ki, güya 8 mart qadınların kişilərlə bərabər hüquqlu olması uğrunda aparılan mübarizənin təməl günü olub.

Əslində 8 mart 1857-ci ildə ABŞ-ın Nyu-York şəhərində geyim sektorunda çalışan yüzlərlə qadın aşağı maaşa, uzun çalışma saatlarına, eyni zamanda pis iş şəraitinə etiraz olaraq tətil edib. Polis isə bu aksiyanı dağıdıb.

1908-ci il Nyu-Yorkda 15000 qadın, daha qısa çalışma saatı, daha yaxşı gəlir və səsvermə hüququ üçün nümayiş keçirib. Nümayişdə ayrıca ilk dəfə olaraq dekret icazəsi istəyən qadınların şüarı “Çörək və Gül” olub. Çörək həyat eşqini, qarın toxluğunu, gül isə daha yaxşı həyat tərzini ifadə etdiyi üçün şüar seçilib.

1909-cu ildə isə Avropadakı qadınlar fevral ayının son bazar gününü, fevralın 28-ni ilk dəfə qadınlar bayramı kimi qeyd ediblər. Bəs niyə görə, tarixdə məhz fevralın 28-i qadınlar bayramı kimi qalmadı?

İndi bu tarixçəni diqqətlə oxuyun: 1910-cu ildə, Danimarkanın Kopenhagen şəhərində keçirilən Qadın Sosialist İnternasyonalının qurultayında yəhudi mənşəli alman inqilabçısı Klara Eysner Setkin 1909-cu ildə Avropada qadınların qeyd etdiyi 28 fevralı deyil, 8 martı bayram günü kimi seçməyi təklif etdi və bu təklifi qəbul edildi.

Bəzi tarixçilərin fikrincə, 8 martın təqvimə qırmızı rəqəmlərlə düşməsinin səbəbi məhz Klara Setkinin anasının yəhudi olması ilə bağlıdır. Bu iddia isə daha çox ağlabatandır.

Yəhudi Klara Setkinin təklif etdiyi 8 mart günü, 1910-cu ildə yəni, onun təklif etdiyi ildə yəhudilərin Purim bayramı ilə üst-üstə düşürdü. Qeyd edək ki, yəhudi təqvimində Purim bayramının yeri dəyişir.

“Şadyanalıq bayramı” mənasını verən Purim bayramı yəhudilərdə qadın ağlını və millətin özünümüdafiə haqlarını, xilasını simvolizə edir

İndi gəlin, Pirum, yəni qadın ağlı bayramının tarixçəsinə nəzər salaq. Bibliya rəvayətlərinə görə, miladdan əvvəl 480-ci ildə yəhudilərin Babil əsarətindən qurtulmasından sonra yəhudilərin Qüdsə qayıtmasına icazə verilib. Amma “özünü tutmuş” yəhudilər bunun üçün tələsməyiblər. Bu isə qədim persiyalıları (Persiya indiki İran-A.A) qəzəbləndirib. İran ordusunun baş komandanı Aman, Persiya imperatoru Kserksin (Kir) yanına gedərək vəziyyəti ona danışır. Kserks isə bütün yəhudiləri qırmağı qərara alır. Kserksin məşuqəsi, yəhudi olduğunu hamıdan gizli saxlayan Esfir (bəzi tarixi mənbələrdə Etser) ərinin qəbul etdiyi qərarı 180 dərəcə dəyişdirməyə nail olur.

O, içki gecəsi düzənləyir və həddən artıq içkili komandan Amanın öncədən hazırlanmış plana uyğun olaraq onun üstünə aşmasına şərait yaradır. Amanı məşuqəsinə qısqanan sərxoş Kserks gecəynən onun boynunun vurulmasını əmr edir.

Esfir əlinə düşən fürsətdən sonacan yararlanır. O, sərxoş hökmdardan Amanın bütün ailəsini məhv etmək səlahiyyətini alır. Esfir nəinki Kserksi yəhudiləri qırmaq fikrindən daşındırır, hətta içkili imperatoru yəhudilərə qarşı çıxan hər kəsin ölümünə fərman verməyə vadar edir.

Eyni zamanda Kserks bu işi Esfirə və Mardoheyə tapşırır. Yəhudi təqvimi ilə 13 Adar tarixində (milad təqvimi ilə martın əvvəlinə düşür) imperiyanın 127 vilayətinə Mardoheyin və Esfirin tərtib etdiyi hökmdar fərmanı yetişir.

Bu fərmana əsasən yəhudilərə özlərini müdafiə etmək, onlara qarşı çıxan hər kəsi ailəliklə məhv etmək və əmlakına sahib çıxmaq izni verilir.

İki gün ərzində vilayət hakimləri və satraplar hökmdar fərmanını icra edərək yəhudiləri qoruyur, eyni zamanda yəhudilərə silah və ixtiyar verir ki, istədikləri adamı öldürüb, əmlakına sahib çıxsınlar.

Yəhudilər özlərinin bütün düşmənlərini qadınına, qocasına, uşağına baxmadan kütləvi şəkildə, vəhşicəsinə qırırlar. Bir-iki günün ərzində yəhudilər 75 minədək pers öldürür, ən varlı perslərin bütün var-dövlətləri isə yəhudilərin əlinə keçir.

Bu zəfəri yəhudilər hər il 15 Adar tarixində təmtəraqla qeyd etməyi qərara alırlar. 1910-cu ilə yəni yəhudi Klara Setkinin 8 mart günün bütün dünyada qadınlar bayramı günü kimi qeyd etməyi təklif etdiyi ildə 15 adar məhz bu tarixə-8 mart tarixinə düşmüşdü.

8 mart qadınlar bayramı əslində illərdir ki özündə qan, amansızlıq və vəhşət dolu bir tarixi yaşadır.

Purim bayramında yəhudilərin “birnəfəsə” adlı bir adəti var. Bu ayin zamanı Esfirin əmri ilə Amanın eyni vaxtda dara çəkilmiş on övladının adları birnəfəsə çəkilir.

Hazırda bizim supermarketlərdə satılan bir şirniyyat da var ki, bu məhz amansızlıqla öldürülən Amanın işgəncə verilərkən kəsilən qulaqlarını ifadə edir. Bu bayramda xüsusi olaraq hazırlanan “ozney Aman” (Amanın qulağı) üçkünc şirniyyatını Pirum bayramında hər kəs yeməlidir. Tarixdə ilk qulaqkəsənlər də məhz yəhudilər olur.

Bu da 8 mart bayramının tarixçəsi. Bir yəhudi qadın ərini aldadır və soydaşlarını xilas edir, on minlərlə günahsız körpəni, qadını, insanı qətlə yetirir, digər yəhudi qadın isə bunu tarixin yaddaşına köçürmək üçün əbədiləşdirir.

Odur ki, əziz oxucular, Siz hər il yəhudilərin xilasını, minlərlə körpənin, günahsız insanın qətliamını bayram etməkdənsə, özəl bayram günləri seçin. Axı dünyadakı bütün qadınlar eyni gündə qadınlıq hissini, qadınlıq səadətini yaşamır. Bu hər kəsin həyatında özəl günlərdə baş verir. Bax elə həmin günü əbədiləşdirin, hiyləgər Esfirin yəhudiləri xilas etdiyi tarixi isə unudun!