60 Yıl Önce İlk Bilgisayar Sovyetler'de!

Sosyalizm bir araştırma ve buluşlar sistemidir de. 1917 Ekim Devrimi'nden 1950'lerin sonuna kadar geçen sosyalizm deneyiminden olan Sovyetler insanlık tarihinin en önemli toplumsal birikimine sahiptir. Bu süreç sosyalizmi yıkmak isteyenlerle mücadele içinde, sosyalizmin yaşatmak için yapılanların da tarihidir. 1950'lerin sonuna kadar Sovyetler'de yapılanlar, üretilenler sonraki 30 yıllık karşı devrimci iktidarın hemen hemen hiçbir şey yapmadan sahte sosyalizmle idare etmesini sağlayacak kadar önemli insani, bilimsel, ekonomik birikim yaratmıştır. 

Sosyalizm bir yaratım sürecidir ve bu sürecin ürünleri insanlığın köleleşme bağlarından kurtulma serüvenidir de. 1960'larla birlikte Sovyetler Birliği karşı-devrimci, anti sosyalizm karakteriyle var olmuş ve bu süreçte yapılanlar çoğu zaman kapitalizmin uygulamaları olduğu halde sosyalizme mal edilmeye çalışılmıştır. Sosyalizmin ürettiklerine bir örnek olarak Lebedev ve ekibinin bilgisayar inşası aşağıda anlatılmakta.

60 sene önce 25 Aralık'ta Sovyetler Birliği'nde inşa edilen Avrupa'nın ilk bilgisayarı MESM ulusal bilimsel problemleri çözmek üzere çalışmaya başladı.

60 sene önce dün 25 Aralık'ta, Avrupa'daki ilk bilgisayar Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nde çalışmaya başladı. 6 Kasım 1950'de ilk küçük problemi çözen bu bilgisayar, 1951'in sonunda 25 Aralık'ta Sovyet Bilimler Akademisi'nden sürekli olarak çalışması için onay aldı.

MESM (Malaya Elektronaya Schetnaya Mashina - Küçük Elektronik Hesap Makinası) adı verilen bu bilgisayar, Sergey Lebedev adlı akademisyenin liderliğindeki ekibi tarafından Kiev'deki Elektrik Mühendisliği Enstitüsü'nde, o zaman ülkenin gereksindiği hesaplamaları yapabilmek için tasarlandı.

MESM saniyede 50 işlem yapabiliyordu ve 1956'ya kadar sürekli olarak kullanıldı. MESM sadece enstitü içindeki bilimcilerce değil ulusal önemde problemler üzerinde çalışan ve hesaplama gücüne ihtiyacı olan bilimciler tarafından da kullanılıyordu. MESM, termonükleer süreçler, uzay uçuşları ve roket teknolojileri, uzak mesafeli elektrik iletim hatları, mekanik, istatistiksel kalite kontrolü ve diğer alanınlardaki hesaplamalar için kullanıldı. 1956'da MESM Kiev Politeknik Enstitüsü'ne taşındı ve üç yıl boyunca genç programcıların eğitimi için kullanıldı.

Kiev'de Ulusal Bilimler Akademisi'nde bulunan belgeler 1957 senesinde SSCB Bilimler Akademisi Koordinsayon Konseyi'ne Lebedev'in gönderdiği kısa bir mesajı içeriyor:

“Yüksek hızlı elektrinik bilgisayarlar ile 1948'in sonunda doğru ilgilenmeye başladım. 1948-1949'dan itibaren benzer bilgisayarların yapımı için temel prensipleri gözden geçirdim. Bilgisayarın ekonomik gelişimdeki önemini dikkate alınca ve Sovyetler Birliği'nde bilgisayar inşası ve koşturması konusunda deneyimin olmaması nedeniyle küçük elektronik bir bilgisayarı en hızlı şekilde yapmaya karar verdim. Bu bilgisayar ile bilgisayar inşasının temel prensiblerini de araştırabilecek, bununla ilgili problemleri çözmek için stratejiler geliştirebilecek ve bilgisayarda program koşturma tecrübesi edinecektik. Gecikmeyi önlemek için flip-flop hücrelerden bir bellek bankası yapmak gerekiyordu ancak sınırlı bir bellek olacaktı. Temel birimlerin geliştirilmesi 1948'de tamamlandı.

Genel parçalar ve bu kısımların birimlerinin temel devre çizimleri 1949 yıl sonunda tamamlandı ve 1950 sonunda çalışan model üzerindeki son ayarlamalar tamamlandı. Bu aşamadan sonra bir komisyon önünde başarılı bir demonstrasyon yapıldı.”

Lebedev MESM'den sonra 14 farklı bilgisayar daha tasarladı ve inşa etti. Lebedev bilimdeki başarılarının ulusa yaptığı kaktıları nedeniyle Lenin, Ekim Devrimi ve Kızıl Emek Bayrağı nişanları ile onurlandırıldı.

Lebedev ve ekibinin geliştirdiği bilgisayar inşası teknikleri bugün ciddi değişiklikler olmaksızın modern bilgisayarlar teknikleri olarak kullanılıyor. Lebedev, 'von Neumann' prensipleri olarak bilinen ve John von Neumann'a atfedilen bilgisayar mimarisi prensiplerini bağımsız olarak geliştirmişti. (Kaynak: sol.org.tr)