Şair Vaqif Hüseynovun Vətənə olan saf və alovlu məhəbbəti elə bir möcüzə idi
Şair haqda yazmaq çox çətindir. Onun poetik dünyasını və bir insan olaraq obrazını dəqiq ifadə etməkdə söz aciz qalır. Şairlər sözə tam hakim olduqlarından, onu istədikləri kimi emal və cilalaya bildiklərindən söz də qayıdıb onların özünü – xarakterini cilalayır. Şairin simasından onun yaratdığı poeziyanın əlamətləri oxunur. Həddən artıq gözəllik və məhəbət aşiqi olan kişi şairlər bir qadın qədər gözəldir. Sərt tənqid, etiraz, üsyan, qiyam vəsf edən şairlərin baxışları da sanki qranitdən yonulmuşdur.
Şair Vaqif Hüseynovu tanıyan, onu görmüş, onunla ünsiyyətdə olmuş insanların xəyalında sərt baxışlı, həm də dərd və yumor ifadə edən cizgiləri üzdə olan bir insan obrazı canlanacaq. Bu, sinəsində böyük bir məhəbbət daşıyan insanın obrazıdır. Elinə, insanlara, həqiqətə olan məhəbbət! Müasirləri onu çox bəyənir, sevir, poeziyadan söz düşəndə birinci növbədə onu xatırlayır, şeirlərini əzbərləyirdilər. Çünki o hamının anlaya biləcəyi qədər sadə, şirin, qulağa və ruha xoş gələn ifadələrlə yazır, sanki hamının iç dünyasını ifadə edirdi. Misraları dodaqlarda axırdı, süzülürdü,.. çağlayan, kükrəyən misraları aktyorları coşdurur, yumruqlar düyünlənir, qaşlar çatılırdı. Vaqif Hüseynov Lənkəran qəzasında çoxlarının yaxşı tanıdığı, Separadi kəndindən olan Hacı Orucun qardaşı Həbibin nəvəsi idi. Hacı Oruc çox baməzə və sözünü deməyi bacaran kişilərdən olub. Vaqif də elə idi. Buna görə onu sevənlər qədər sevməyənlər vardı. Sovet dövrü ola, inzibati-amirlik tüğyan edə və sən ağına-bozuna baxmadan, bir həqiqət aşiqi olaraq qüsurları, əyintiləri, naqislikləri yuxarı vəzifəlilərin də düz üzünə deyə biləsən! Nahaqdan kimsənin sıradan çıxarılmasına da imkan verməzdi. Mübarizlikdə və şair təbiəti etibarı iə babası Mirzəcan kişini xatırladardı. Mirzəcan kişi Müsavat partiyası Lənkəran qəza şöbəsinin liderlərindən olmuşdu. Vaqif nəslinin bir ləyaqətli nümayəndəsi kimi özündə qan yaddaşı ilə yanaşı həm də özünəməxsus nadir keyfiyyətləri yaşadırdı. Bu onun özünəməxsus poetik duyğuları, həyata fərqli baxışları və ifadə tərzi idi.O bitgin bir şair və filosof idi. İnsanlar onunla vaxt keçirtməkdən yüksək estetik zövq alardılar. Buna görə də tez-tez müxtəlif məclislərə dəvət olunar, hamı şairə qulaq kəsilərdi. Özü də məclis canlı idi. Dayısı Məmmədəmin müəllimgildə, bibisi oğlu Ədalət, dayısı Bəşirin oğlu Ramiz, bibisi oğlu Ariflə birlikdə özləri də tez-tez “yeyib-içmək” məclisləri qurardılar. Məmmədəminin qeyri-adi “xaş məclisi” də olurdu. Bu məclislərdə öndə olan söz idi, şeir idi, xalq deyimləri və maraqlı hadisələr idi. Biboğlu Arif Vaqifin bütün şeirlərini əzbər bilirdi. Bu məclislərin hər hansı birini lentə almaq imkanı olsaydı, indi ən maraqlı, dəyərli və kaloritli bir tele-verliş olaraq baxılardı. Klassik şairlərimizin yaradıcılığını necə məharətlə təhlil etdiyini xatırlayıram. İxtisasca filoloq idi. BDU-da Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafında mühüm rol oynayacaq şəxslərlə - Yaşar Qarayevlə, Ağacavad Əlizadə ilə, Firudin Ağayevlə, Tofiq Hacıyevlə, İbrahim Göyçaylı və Şamil Salmanovla eyni kursda oxuyurdu. Bakının yaradıcı mühiti Vaqifin bir mükəmməl şair kimi formalaşmasında müstəsna rol oynadı. 1958-ci ildə dövrün populyar “Azərbaycan gəncləri” qəzetində onun dərc olunan “Göylər” adlı şeiri tanınmış şairlərin də diqqətini cəlb etdi. Çox keçmədi ki, poeziya həvəskarları onun ardıcıl şeirləri və Vaqif İbrahim adı ilə tanış olmağa başladılar. II Dünya müharibəsinə yollanmış atasını çox erkən yaşlarından itirmişdi. Onun İbrahim adını öz adı ilə yanaşı yaşatmaq istəyirdi. Amma bu uzun sürmədi. Çünki Vaqif İbrahim adlı daha bir şair tanınmağa başladı və onlar möhkəm dostlaşdılar. Elə öz adaşına xatir “İbrahim” təxəllüsündən imtina edəsi oldu. Vaqif universiteti bitirdikdən sonra 7 il Lənkəranın yerli “Leninçi” qəzetində şöbə müdiri, sonra məsul katib olaraq çalışdı. O dövrdə hansısa bir qəzetdə çalışmaq çox mühüm bir vəzifə sayılırdı. Qəzetin hər yazdığına əsasən təcili tədbirlər görülür, çox keçmədən ictimaiyyətə məlumat verilirdi. 1965- 77-ci illərdə Masallı rayonunun “Çağırış” qəzetində şöbə müdiri, məsul katib, daha sonra redaktor vəzifələrində çalışdı. Masallıda işləyərkən” Ulduz” jurnalında onun “Bir ömrün nəğməsi” adlı poeması dərc olundu. Ədəbiyyatın böyük rəğbət qazanmış olduğu o dövrdə bunun nə demək olduğunu yalnız o dövrün canlı şahidləri dərk edə bilər. Hətta yerli qəzetdə belə barmaq böyüklükdə şeiri dərc olunan şəxsi təcili irəli çəkir, partiyaya keçirdirdilər. Vaqifin poeması isə respublikanın ən populyar jurnallarından birində dərc olunurdu! Tanınmış şair, yazıçı və publisistlərdən bir qrupu – Əli Vəliyev, Hüseyn Abbaszadə, Hikmət Ziya,.. ona bu münasibətlə təbrik məktubları göndərdi. Conrakı illərdə də qazandığı bu cür yaradıcılıq uğurları onun məsuliyyətini daha da artırır və ...və daha az dərc olunmasına səbəb olurdu. Vaqif hər misrasına görə məsuliyyət daşıyır, yalnız hamının sevdiyi, kimsənin dodaq büzə bilməyəcəyi şeirləri dərc etdirirdi. Başqalarına da çox vasvasılıqla yanaşırdı. Buna görə də onun ədəbi tənqidinə məruz qalanlar ondan küsür, inciyirdilər. Amma bir müddət sonra gəlib ondan küsmüş olduqlarına görə üzr istəyirdilər. Çünki Vaqif bir qədər sərt desə də, həmişə sözün məhz doğrusunu deməyə çalışırdı. “Şairin vəzifəsi doğrunu deməkdir” deyirdi. O hətta raykom katibini də əliəyriliyinə, xüdpəsəndliyinə, qərəzkarlığına görə bir felyetonda tənqid edə bilmişdi. Buna görə onu qəzet redaktorluğundan azad etdilər. Sonra ona heç yerdə iş verilmədi. Böyük ehtiyac olan yerlərdə belə onu adicə məktəb müəllimliyinə də götürmürdülər. Şairi sındıracağını düşünən partiya-sovet hökuməti onun gizli siyasi şeirlərindən xəbər tutsaydı, şairi ömürlük Sibirə sürgün edərdi. “Şairlər həqiqəti yazmalıdır!” deyirdi Vaqif.
İldırım tək şaqqıldayıb haray çəkmək istəyirəm,
Zəmanənin qıfılı var fəqət sözlü dodağımda.
Vətənimi çalıb-çapır bir göy gözlü “sarı iblis”
Azad gəzə bilərəmmi əsir olan torpağımda?!
Vaqifin yerli məmurlara həsr etdiyi həcvlər də dillər əzbəri idi. Bunları onun yazdığını sübut etmək mümkün olsaydı, çoxdan həbs etdirərdilər. Amma hər kəs bunu yalnız onun yazacağına əmin idi. Çünki bu qədər gösəl həcvləri başqa kimsə yaza bilməzdi. Çoxları onun hədəfinə çevrilməmək üçün özünü düzəldirdi. Onun adından istifadə edib müşkül işlərini düzəldənlər də tapılırdı. Nəhayət onu Lənkəranın yerli radiosunun redaktoru vəzifəsinə təyin etdilər. Ağzını yumacaqlarını düşünmüşdülər. Bu vəzifədə o, yaradıcı insanlara daha çox qahmar çıxdı. Çoxları ilk şairlik, aktyorluq, müğənnilik istedadına ilk vəsiqəni şair Vaqifdən alırdı. Vaqif bəyəndi ki, o gəncə zaval yoxdur, hamı bəyənəcək! Bir çox müğənnilər formalaşdırdıqları yeni təsniflərə onun söz yazmasını arzulayardılar. Xüsusən populyar müğənni Cavad Rəcəbovun hind, fars, ərəb, əfqan mahnılarının Azərbaycan variantına o şeir yazır, dinləyicilər Cavadın ifa məharəti ilə yanaşı həm də Vaqifin poeziyasını alqışlayırdılar. Cavadın ifa etdiyi məşhur “Ana” mahnısı həm də Vaqifin misralarına görə uzunömürlüdür və seviləndir. Təkcə mahnılara yazdığı sözlər deyil, ölümündən 25 ildən çox vaxt keçməsinə baxmayaraq onun şeirləri indi də Lənkəran toylarının poeziya bəzəyidir. Lənkəranda Vaqif Hüseynovdan saatlarla şeir söyləyə bilməyən tamada mahir hesab olunmur. 1983-cü ildə Vaqifin “Dəniz çağırır” adlı ilk kitabı işıq üzü gördü. Çoxları isə onu onlarca kitabın müəllifi zənn edirdi. Bu kitab tezliklə tamam satılıb qurtardı. Amma Lənkəran kitabsevərlərinin hamısına çatmadı deyə lənkəranlıların digər ucqar rayonlarda yaşayan dost-tanışdan bu kitabı alıb göndərmələrini xahiş etməsini xatırlayıram. Bir şairin poeziyasına bundan daha böyük qiymət olmaz. Onun həyatı, gözəl insanları, qadınları vəsf və tərənnüm edən şeirləri qədər də tənqid edən şeirləri dillər əzbəri idi. Onun poeziyaya yeni-yeni şeirlər borcu vardı. “Şair həmişə kiməsə, nəyəsə borclu qalmalıdır” deyirdi Vaqif müəllim.
... Gör dünyanın harasıdır-
Yerimizə qor tökülür,
Üstümüzə kül tökülür,
Nizaminin, Füzulinin
kəlamına şor bükülür.
Tərəzidə sızıldayan ürəyimin
parasıdır,
gör dünyanın harasıdır!
Vaqif teatrı çox sevirdi. Bəlkə də buna görə idi ki, dostlarının çoxu yerli teatrın aktyorları, rejissorları idi. Elə onların xahişini də nəzərə alıb “Yuxuda zarafat” adlı bir pyes ərsəyə gətirdi. Pyesə əməkdar incəsənət xadimi Baba Rzayev quruluş verdi. Bu tamaşanın biletlərini idarə və müəssisələr arasında paylaşdırmağa ehtiyac qalmır, elə kassadaca satılıb qurtarırdı. Daha onun dahiliyini, ədəbiyyat və incəsənət qarşısında xidmətlərini danmaq mümkün deyildi. Nə olsun ki, partiya-sovet liderlərini və sovet həyat tərzini vəsv edən şeirlər, poemalar yazmırdı. Əvvəlcə ona publisistik yazılarına görə “Qızıl qələm” mükafatı, fəxri fərmanlar, sonra isə gərgin əməyini nəzərə alaraq “Şərəf nişanı” ordeni verdilər. Qəlbi, düçüncəsi, bütün varlığı poeziya ilə nəfəs alan bir şairə verilən bu kimi mükafatların, hətta fəxri adların da əsl xalq məhəbbəti ilə müqayisədə bir elə dəyəri olmaz. Vaqif üçün müstəqil və Bütöv Azərbaycan arzularının gerçəkləşməsi hər şeydən daha şərafətli olardı.”Şair azad olmalıdır!” deyirdi Vaqif. Dövlət-hakimiyyət , partiya-sovet orqanlarında hökmranlıq edən rüşvət, yerlibazlıq, Sovet imperiyasının müsəlman şərqinə qarşı əslində ögey münasibəti onun nəzərlərindən yayınmırdı. Sovet məkanında baş verən hər bir hadisəyə, qərara, sərəncama çoxları onun münasibətini öyrənmək istəyər, öz düşüncələrini onun fikirləri ilə kökləyərdi. Çayxanalarda onun arxasında oturduğu stola stollar yapışdırılar, stullar yaxına çəkilər, vağzalyanı ərazidəki çayxanada hər axşam bir siyasi məclis düzənlənərdi. “Şair inqilabçı olmalıdır” deyirdi.
Eldən-elə, dildən-dilə düşsün gərək bu haqq səsim,
Mən qoymaram dustaq olsun bu şeirim bu varağımda,
Dörd bir yanım zülmətsə də hər kəlməmdə fişəng vardır,
Su qarşımda, özüm təşnə, fəqət orda “nəhəng” vardır!
Artıq bəzi orqanlar onunla çox dərinə getmir, “şairdir də!” deyib əlini yelləyərdilər. O isə şişman milis nəfərindən tutmuş, yoğunboyun mağaza müdirinə, qırmızıyanaq məmura qədər qarşısına çıxan bu prototiplərin artıq hərəsinə çəkinmədən bir misra və ya bir beyt ünvanlayırdı. Yaşasaydı milli-azadlıq hərəkatının şəksiz liderlərindən biri olacaq, ya da Qarabağ uğrunda döyüşlərdə şəhid olacaqdı. “Şair hər gün şəhid olmağa hazır olmalıdır!” deyirdi. Amma bu ona nəsib olmadı. O, ölkə müstəqilliyini görmədi. 1985-ci ilin 9 iyul tarixində beyninə qan sızmasından bir şair ürəyi dayandı, şair Vaqif Hüseynov dünyasını dəyişdi. Onun tələsərək köçdüyü yeni dünyada nə tikanlı sərhəd məftilləri vardı, nə xəyanət, rəzalət, nə də yalan və riya üzərində qurulmuş böyük bir imperiya.
Onun Allaha bir ömür borcu vardı – şair ömrü! Bu borcunu çox tez qaytardı.
Vaqif şeirlərinin çoxunu bədahətən, bir nəfəsə deyirdi. Sonra bu şeirləri yenidən deməyə ərinir, bəlkə də bacarmırdı. Amma poeziya xiridarları o, şeir deməyə başlayan kimi bəndləri öz aralarında bölüşdürür, sonra qələmə alırdılar. Maqnitafon lentinə yazanlar da çox idi. Ölümündən sonra dostları bu kimi şeirlərini toplayıb “Vətən, sənə borcum qaldı” adlı daha bir kitabını dərc etdirdilər. Lənkəranda onun adına indi küçə, Mədəniyyət evi, yaşadığı binada xatirə lövhəsi var. Lənkəranlılar bunu şairə öz borclarını ödəmək məqsədilə ediblər. Amma ən böyük qiymət onun poeziyasına azalmayan xalq məhəbbətidir. Həyatdan 49 yaşında köçən Vaqifin isə Vətənə borcu qaldı. Məncə qalan ən böyük borcu şəhidlik aqibəti idi. O şəhid olmalı idi! Əslində şairlər qəlbi Vətən məhəbəti ilə dolu olan hər bir əsgərlə birlikdə şəhid olur.
“Şairlər möcüzə göstərməlidir” deyən Vaqif şairlər üçün bir möcüzə borcunu da təsbir edirdi. Onun həqiqətə, insanlara, ailəsinə, Vətəninə olan sevgisi elə ən böyük möcüzəsi idi. Əslində şair Vaqif Hüseynov bu dünyadan azad və borcsuz köç etdi.
mirzahafiz@mail.ru
Комментариев нет:
Отправить комментарий