Yazıçı haqqında bir neçə söz

Sayman Aruz

Dünya Azərbaycanlı Yazarlar Qurumu 

Hər bir yazıçı eyni halda yaşadığı bu dünyada bir vətəndaşdır. O da həmin dövr, siyasi, mədəni və ictimai coğrafiyada yaşayır. O da başqaları kimi həyatda qəm, kədər, şadlıq hisslərinə malikdir, yoxsulluq, sərvə, müharibə, azadlıq və azadlığın olmaması ilə rastlaşır. Onun yazıları həmin xarici aləmin təsirinin məhsuludur. Lakin ətraf aləmin bu təsiri hər bir yazıda fərqlidir. Yazıçının vəzifəsi bu təsir formalarını yazısında əks etdirməkdən ibarət deyildir. O, qabaqcada təyin olunmuş şəkildə və xüsusi düşüncəsi əsasında xarici aləmi araşdırmağa və bu əsasda hər hansı mövqeni tutmağa borclu deyildir. 

Həqiqətdə müstəqil və heç bir konkret dairəyə  bağlılığı olmayan yazıçı konkret bir ideologiya və ya baxış əsasında yaradıcılıq fəaliyyəti ilə məşğul ola bilməz. Oxucusu da onun belə bir mövqeyə malik olmasını qəbul etməz.

Yazıçının yaradıcılığı düşüncə və bəyan azadlığını özündə əks etdirir. Oxucu qabaqcadan təyin olunmuş şəkildə labirint içində hərəkət edərək pendir axtaran siçan kimi deyil, yazıçının yaratdığı dünyada gərək azad şəkildə irəli gedərək düşünmək imkanına malik olmalıdır. Məzmunu yazıçının düşüncə məhsulu və ətraf aləm olan yazının daxilində azad hərəkət oxucuya düşüncə dairəsini genişləndirmək imkanını verir. Oxucu mətnin sonsuz oyununda, dəlillərin hərəkəti arasında, əlamətlərin təhlilində, mənaların axtarışında, təsvirlərdən həzz alaraq, baş verən hadisələrdən təəccüblənərək... sakitliklə özü-özü ilə düşünsün. Düşüncə fikirlərini yenidən nəzərdən keçirtsin, özündə azadlıq düşüncəsi və düşüncə azadlığını yaratsın və bu vaxta qədər düşünmədiyi məsələlər barədə düşünsün.

Ədəbiyyat həm kədər və həm şadlıq ola bilər. Həm baxışların genişlənməsinə səbəb ola bilər həm də bu lənətlənmiş və alçaq dünyadan ayrılaraq düşüncə rahatlığı anı ola bilər. Bu xüsusiyyətlərin nəticəsidir ki, ədəbiyyat onun əhli olan hər bir kəs üçün həyatının hər bir anında  istinadgaha çevrilir. Qəm və ümidsizliyin kulminasiyasında yazmaq və oxumaq düşüncə rahatlığı üçün münasib yol hesab olunur. Ədəbiyyat həmişə düşüncə mənbəsini axtarışında olub həm də cəhalət üçün mübarizə aparmaq üçün münasib yol da hesab olunur. Araşdırma və şərh mövzusu olan hər bir məsələnin araşdırılması və şərhini həyata keçirir ki, dövrün tələbinə uyğun bir mövqe hesab olunur. Ədəbiyyat həmçinin öz metod və vasitələri ilə çatışmamazlıqları ortaya qoyur və onların həlli yolunu da göstərir. Dövrün məsələləri barədə elə bir şəkildə bəhs edir ki, tarix bu cür bəhs etmə qabliyyətinə malik deyildir; digər tərəfdən oxucuda oxuya və düşünmə prosesində əsəb sisteminə təsir edən müəyyən bir həzz gətirir. Mümkündür ki, sadaladıqlarımızın heç biri ədəbiyyatın vəzifəsi hesab olunmasın və daim yeniləşmədən və müəyyən vəzifəyə malik olmaqdan ibarət olsun ki, qalanı özü gələcək.