Mənfəət, yoxsa gəlir vergisi?

Vüqar Xəzəralı İmanov

bp nin Azərbaycanda və ondan öncə də Rusiyada yaranan problemləri təbii ki dünya iqtisadi böhranı ilə bağlıdır. Avropa və Amerikada vaxtaşırı mənfəətə olan verginin qaldırılması məsələsi müzakirə olunur. Obama ilə Romni arasında baş verən debatlarda bu əsas məsələlərdən biridir. Təsəvvür edin ki, mənfəətdən vergi 17% olduğu halda gəlirdən vergi 35%. O deməkdir ki, bir millyarder öz aktivlərindən 17%artıq vergi ödəmir, amma bir süpürgəçi mənfəəti olmadığından gəlirdən (yəni maaşından) 35% ödəyir. Mit Romni özü millyarderdir, bir dəfə ona sual verəndə ki, niyə belə haqsızlıqdır, o cavab vermişdi mənim hətta mənfəətdən verdiyim 17% faiz bir neçə million edir. Əslində isə səbəb odur ki, varlılar yüksək vergi tətbiqetmələri şəraitində sərmayələrini ölkədən çəkə bilərlər.
bp bildiyimiz kimi İngilis dövlətinə vergi ödəyirdi, həm də çox kiçik vergi. bp üçün başqa şirkətlərlə müqayisədə ingilis hökuməti bütün imkanlar yaratmışdı. Amma ola bilsin ki, mənfəətdən verginin artırılması gəlirdən isə azaldılması məsələsi gündəmə gəlsin. Belə şəraitdə bp nin işləməsi sərf etməz. Onu hissələrə parçalayıb(necə ki biz indi müşahidə edirik Rusiyada TNK Bp ilə)yerli şirkətlərlə paya girmək daha sərfəlidir(bu meyl Azərbaycanda da var-məsələn Bahar Enerji şirkəti). Belə olan surətdə mənfəətədən vergini yerli şikət öz dövlətinə ödəyir, işçilər isə ancaq gəlirdən vergini öz dövlətinə( ingilis payçıları İngilis dövlətinə). bp beləliklə öz dövlətinə verginin azaldır. Amma kapitalizmin öz qanunları var. Onlar öz cibini dövlətin cibi ilə qarışdırmır. Əgər öz ciblərinə təhlükə varsa onlar dövlətin cibini öz cibinə qurban da verə bilər. Bu əslində daha çox İngiltərə dövltinə təzyiqdir, nəinki Az ərbaycana.
İngiltərədə və Amerikada dövlətin gəlirlərinin artması əsas şərt deyil. Əhalinin ayrı-ayrılıqda gəlirlərinin artması vacibdir. Çünki orada dövlət iqtisadiyyata əlavə nəzarət məsuliyyətini daşımaq marağında deyil. Əgər əhalinin gəlirləri artırsa deməli onsuzda vergilər artır. Bizdə isə əksinə düşünürlər hesab olunur ki, dövlətin gəliri artsa vətəndaş üçün yaxşı olar.
İnkişaf etmiş ğlkələrdə dövlətin gəliri vətəndaşların gəlirindən təşkil olunur, bizdə isə əksinə vətəndaşın gəliri dövlətin gəlirindən. Bizdə vətəndaş dövlətin əlinə baxır, Qərbdə isə əksinə dövlət vətəndaşın əlinə baxır.