İDEOLOGİYALAR SÜQUT ETDİ: GEOPOLİTİKA ERASI GƏLDİ

Valeri Korovin

Sovet sisteminin çökməsi ideoloji yanaşmanın yararsızlığını göstərdi. 20-ci əsrin üç vacib ideologiyası — liberalizm, kommunizm və faşizm modern erasının bitməsi ilə öz varlıqlarını başa vurdu. Ümumdünya postmodern erası başlandı. Əgər birinci siyasi nəzəriyyə — liberalizm postmoderndə bir cür bir təhər (postliberalizmə çevrilməklə) baş girləyə bilirdisə, kommunizm əsrin sonunda yarımcan olaraq başını yerə qoydu, faşizm isə hələ uçuş ərəfəsində vuruldu, heç öz yeniyetməlik çağına çata da bilmədi. Ümumdünya proseslərinin başqa ideoloji izahı yoxdur. Yaranmış ideoloji vakuumu geopolitika özünün dəniz və quru sivilizasiyalarının amansız, durdurulmaz və qaçılmaz qarşıdurması ilə tutdu.

Sovet bloku elə belə çökmədi. O kontinentlərin böyük müharibəsində əvvəl-axır uduzdu. Dəniz quruya üstün gəldi. Marksizm bəzəyi ilə örtülmüş quru sivilizasiyası kapitalizm ilə örtülmüş dəniz sivilizasiyası ilə döyüşdə uduzdu. Postliberal Qərb modelinin zəfər dövrü başlandı ki, mahiyyətcə amerikan dəniz imperiyasını təmsil etməklə dünya ağalığına iddialı idi. Kommunizm artıq yox idi, liberalizm sinfi düşmən olmadığı üçün hətta özü özü üçün maraqlı deyildi — belə şəraitdə sırf geopolitika, dənizin quruya qarşıdurması qalırdı. Bu qarşıdırma Rusiya yox edilməyincə dayanmayacaqdı — vahid dünyəvi Amerika İmperiyası məhz onda zəfər çalacaqdı. Bu qarşıdırmada ya Rusiya, ya da Amerika imperiyaçılığı məhv olmalı idi.

“İmperiya” anlayışına hələ görkəmli alman filosofu və hüquqşünası Karl Şmitt tərəfindən böyük məkanların klasssik nəzəriyyəsində geniş izah verilmişdir. Şmitt imperiyaların geopolitik modelə əsaslanan iki tipi olduğunu göstərirdi: 1) mitropoliyalardan və koloniyalardan ibarət olan dəniz, kolonial tipli imperiya; 2) mərkəz və periferiyalardan ibarət quru imperiyası. Fərq ondadır ki, mitropoliya öz koloniyalarına yem, varlanmaq vasitəsi, qazanc mənbəyi kimi baxır, quru imperiyasının mərkəzi isə periferiyanı öz davamı kimi görür, çalışır ki, inkişaf etdirsin, xeyir versin, ora əmək sərf etsin, vəsait buraxsın və yaşaması üçün özü ilə bərabər imkanlar yaratsın.

Təkqütblü dünya — amerikan vahid imperiyası deməkdir. Bu gün Qərb politoloqları utanmadan açıq şəkildə bildirirlər ki, Amerika qlobal imperiya yaratmaq istəyir. Bunu həm amerikan imperiyasının düşməni olan Toni Neqri və Maykl Xardt kimilər, həm də amerikan imperiyasının apologetləri olan Robert Keyqan və Uilyam Kristol kimi neokonservatorlar deyirlər. Çoxqütblü dünya — dünyanın taleyinin böyük məkanları bir neçə imperiyada təmsil edən bir neçə güc mərkəzinin konsensusu əsasında müəyyənləşdirilməsi təzadıdır. Belə dünya aydındır ki, daha balanslıdır, daha ədalətlidir. Hər halda Amerika geopolitik düşərgəsinə aid olmayan bizlərçün — Avrasiya geopolitik düşərgəsi nümayəndələri üçün belədir. Geopolitika sırf o mövqedən yanaşır ki, quru sivilizasiyası ilə dəniz sivilizasiyasının qarşıdurması qaçılmazdır, şəbəkə müharibəsi də onun təzahürü və nəticəsidir. Pentaqonun öz rəsmi hərbi strategiyası kimi götürdüyü şəbəkə müharibəsi öz qarşısında tam hərbi məqsəd qoymuşdur: ərazilərin qoparılması və bunlarda amerikan nəzarətinin qurulması, yəni dəniz sivilizasiyasının quru üzərində nəzarətinin bərqərar edilməsi. Bu elə açıq-aydın müharibədir, deməli ona qarşı tədbirlər də ciddiliklə, müharibə dövrünün qayda-qanunları ilə həyata keçirilməlidir.

Valeri Korovin, “Şəbəkə müharibəsi”