Монархларын сону. Мисир

                                      Фото: Крал Фәррух, кралича Нәриман вә өвладлары Фуад

Мисирдәки етиразлар јадыма бир Совет ләтифәсини салды. Рабиновичә дејирләр ки, ДТК бинасы јаныр.

 Рабинович телефон нөмрәсини јығыб сорушур:
“Ало, ДТК јаныр?”
“Бәли, јаныр”.

Бир аздан Рабинович јенә зәнҝ едир. Ејни мүкалимә. Сонра 3-ҹү дәфә.
“Ало, ДТК јаныр?”
“Дедик ки, јаныр. Нә гәдәр зәнҝ етмәк олар?”
“Ахы мән хошдур”.

Инди азәриләр дә о Совет јәһудисинин вәзијјәтиндәдир. Тунис “јаныр”, Мисир “јаныр”. Бизә хошдур. Өзүмүздә исә сүкутдур. Зәиф тәсәллидир.

Мисирдә исә һазырда баш верәнләри (һансы нәтиҹә илә битәҹәјиндән асылы олмајараг), Мисирин сон 60 иллик тарихинин ән мараглы епизодларындан 2-ҹиси сајмаг олар. Биринҹиси – крал Фәррухун деврилмәсидир. 

ССРИ-нин Мисир вә АБШ-да сәфири олмуш Николај Новиков һеч дә марагсыз олмајан "Дипломатын хатирәләри" китабында өтән әсрин монархларынын мараглы тәсвирләрини јарадыб. Сөһбәт Мисир, Јунаныстан вә Југославија кралларындан ҝедир.

Әҝәр крал Фәррух бөјүк бир өлкәнин башында дурурдуса, крал Ҝеорг вә крал Пјотр торпагсыздылар – насистләрин өлкәләрини ишғал етмәсиндән сонра Гаһирәдә сығынаҹаг тапмышдылар. Вә Сент-Екзүперинин даһијанә "Балаҹа шаһзадә"синдәки крала бәнзәјирдиләр.

Бу ҹүмләләри хатырлајырсынызмы? – "Ҝәл бураја,- деди крал, - О, чох мәмнун иди ки, кимәсә әмр едә биләр". Ејнилә, һәмин монрах кими бунларын да краллыглары јохду.

Крал Фәррух исә башга мисалды. Рәсмән Мисир, Нубија, Судан вә Дарфурун кралы сајылырды. Новиков Авропалы монархларын мисалында һакимијјәтин нә гәдәр өтәри ола билдијини ҝөстәрирдисә, Мисир кралынын тимсалында башгаларына һөкм едәнләрин әслиндә нә гәдәр асылы, ҝүҹсүз вә мартонетлијини тәсвир едирди.

Беләликлә, 1942-ҹи илин февралы. Бөјүк Британијанын сәфири лорд Киллингин автомобили 3 зиреһли машынын әһатәсиндә клал сарајынын өнүндә дајаныр. Фәррухла ҝөрүшән лорд онун гаршысына 2 сәнәд гојуб дејир: "Икисиндән бирини имзалајын". Крал ја Вәфд партијасынын башчысы Нәһһас Пашаны баш назир тәјин етмәли,ја да тахт-таҹындан әл чәкиб һава лиманында учуша һазыр дајанан тәјјарә илә Ҹәнуби Африкаја јолланмалыдыр. "Мән ата-бабамын таҹыны башымдан јерә гоја билмәрәм" дејән крал нифрәт бәсләдији персонажы баш назир едир. Бу да мүтләгијјәтин ич ҝүҹү! Монархы һакимијјәтдә сахлајан - онун Гәрбдән, халгынын исә онун өзүндән горхусудур. Бу ресепт Азәрбајҹанда да гүввәдәдир.

Сонра Новиков бу Гәрб гаршысында аҹиз, һәтта баш назири дә өзү тәјин едә билмәјән монархын јени сәфирләрин сәнәдләрини гәбул етмә мәрасиминдән јазыр. Етикетә ҝөрә, сәфир илтизамнамәсини вериб хејир-дуасыны аландан сонра кралын олдуғу залы дал-дала тәрк етмәлидир. Монарха һеч бир һалда арха чевирмәк олмаз. Үстәлик, дабанлары илә ирәли (ҝери) ҝедән сәфир бир ан да олса бахышларыны кралын ҝөзләриндән чәкмәмәлидир. Дахилән зәиф мүтләгијјәтә јаланчы алилик вермәк үчүн јарадылмыш заһири ҝүҹ фантому.

Дипломат 24 јашлы кралы даһа бир ситуасијада тәсвир едир – 1943-дә аҹлыг вә малјарија 100 мин фәллаһын (кәндли) өмрүнә сон гојур. Сағ галанлара јардым јығмаг үчүн Фәррух хејријјә тәдбири кечирир. Һалбуки, бу гәбулдан јығылан пула ән чоху бир нечә мин хәстәјә хинин препараты алмаг олар вәссалам. Малјаријалылар исә бу дәрманы онсуз да ичмәјәҹәк, бир тикә чөрәјә дәјишәҹәкләр.

Новиков тәсвир едир ки, крала јахынлашыб фәлакәтлә бағлы башсағлығы вермәк истәсә дә, бу алынмады. Чүнки, сәрхош, зарафатлашан вә баккара (карт) ојунунда удмаға чалышан әһликеф адама өлүмләри хатырлатмаг үчүн вәзијјәт чох намүнасибди.

Крал Фәррух карт ојунуну чох хошлајырды. 1948-ҹи илдә - деврилмәсиндән 4 ил әввәл исә сонралар ерудитләрин интеллектуал ојунларда бир суал кими вердикләри мәшһур ганадлы кәлмәсини сөјләмишди: "Бир нечә илдән сонра дүнјада ҹәмиси 5 крал галаҹаг – Бөјүк Британија кралы вә 4 карт кралы".

1952-дә ҝәнҹ забитләр крал Фәрруха гаршы әлдә силаһ чыханда монархијаны мүдафиә етмәјә адам тапылмады.Фәррух да 48 саата өлкәни тәрк етмәк әмри алыб варидатыны ҝәмијә јүкләјиб чыхыб ҝетди. Даһа 13 ил мүһаҹирәтдә јашајыб вахтсыз өлдү.

Аналоҝијалар апармаг нијјәтим јохдур – охшарлыглар ҝөз өнүндәдир. Фәррухун 3 давраныш епизоду – лорд Киллингдән горхусу, сәфирләрлә етикет гајдалары вә фәллаһлара хинин топлама аксијасы фәргли мәканда олуб. Анҹаг заман һәминкидир ки дајаныб...

http://sandinist17.livejournal.com/11916.html