İbrahim Sel(Korrektorun bir günü)
Ey Od!
Pambıq olum,
ya su?
Alov
Rayon mərkəzi. Küçəmiz paradokslarla doludur. İnsanlarımızın yaşayış tərzi televizorda göstərilən savanna materialı zebrin rəngi kimidir: zolaqlı, ağ-qara. Dünyanın axırıdır kimi gün keçiririk. Dostumuza vərəq-vərəq məktub yazırıq və paketin üstündə ünvanı qoyanda, birdən ayılırıq ki, bəs bundan yaxşı bir povest alınardı.
Məktubu cırırıq, içindəki kağızları çıxarıb bir də baxırıq və səhifələyirik. Dostumuz qoy gözləsin. Şöhrət zirvələrində görüşənədək! Povestin adı olacaq Sevdanın zirvə anı. Yəni onanizm. Dostum özü deyirdi ki, əsl kişi qadın yanına getməmişdən qabaq gərək onanizmlə məşğul olsun. Ki qadını razı sala bilsin. Elə bunu da ad seçərik. Həyat elə buna bənzəyir.
Keçək cari məsələlərə. Gündəmdə nə durur? Balaca bir kənddə 40 şair yetişib. Ağlına gələnləri hecalara cütləyib şeir qoşanlara eşq olsun. Yaman məhsuldar kəndmiş. Şəbi-hicran bağçasında daha budamalı bir şey qalmadı. Bəxtiyar demişkən, gül yarpağına şeir yazırıq, di gəl ki xəngəl yarpağına alınır. Qoşma yaradırıq, traktorun arxasına qoşmaq üçün yarayır. Motivlər vəhdəti yenə də leysandır. Şairlərimiz yağışdan sonra göbələk kimi artırlar. Hər yağış özündən sonra beş-on şair yetişdirib desant tək buraxır redaksiyaların koridorlarına. Axırı ya Cabirdi, ya Sabir. Nə olub, nə haydı? Hərə öz yazdığı kitabın təntənəli təqdimat mərasimini keçirsə, hara gedib çıxarıq?
Əlimizin altındakı qəzet səhifələrini vərəqləyək. Məxməri mələklər qızışaraq partlama dərəcəsinə çatır, amma məmləkət haqqında hər hansı güc mütəxəssisinin dediyi sözlərdən belə çıxır ki, heç bir inqilab-zad yoxmuş. Demə, ata qızını zorlayır və çıxır baş məqaləyə. Apardı sellər Saranı- Kür yenə daşıb. Məmurlar təsəlli verirlər- su aydınlıqdır. İranla sərhəddən fotolar da sakitləşdiricidir; əlbəttə, İran sizə İraq deyil. Aman allah, Bakı küçələri neoyırtıcılarla dolub. Həmin yırtıcıların yeganə fərqi ondadır ki, T şəkilli stolların başında yayxınırlar…
Hara gedirik- bunu bir Allah bilir. Dünyanın ən inkişaf etmiş ölkəsi belə, zəlzələnin zamanını öncədən öyrənə bilmir. Uzaqbaşı qasırğanı bilirlər, onun da qarşısından qaçıb qurtarmaq olmur. El gücü də sel gücü kimidir, onu da bilmək olmur. Nə olsun hava günəşlidir, amma bilmək olmaz ki, yuxarıda nə baş verir. Bir də gördün buludlar toqquşur, ildırım çaxır, partapart yağış yağır.
Səhra məmləkətimdə azadlıq ilğımı… Araşdırmalar göstərir ki, demokratiya və azadlıq sözləri öz ilkin mənasını itirib. Aləm qarışıb bir-birinə. Baş açmaq olmur, kim doğrudan da, demokratiya uğrunda mübarizə edir, kim imitasiya edir. Kim mübarizəni insanlar uğrunda, kim şəxsi maraqları baxımından aparır, kim doğrudan da müxalifətdə dayanır, kim müxalifətin içində min oyundan çıxır. Kim nə amalda, hansı xəyalda, kimdən nə çıxır, kimə nə çatır? Bu ötür-ötür, kim kimə atır? Yol göstərə bilənlər də vaxtında vertolyotda partladıldığından, ümumiyyətlə heç nə anlamaq olmur, odur ki hərə bir cür iztirab çəkir. Qərb haqqında yazının girəcəyinə Alçaqtəpə Yanarqəlb imzasını və əlini çənəsinə qoymuş kolxozçu şəklini qoyub, ağsaqqal-mağsaqqal danışmaq bilmirəm, nə qədər ağlabatandır. Görünür müəllifin özünə ləzzət eləyir, bu öz yerində. Rafiq Tağı kimi elə mən də həmişə lopabığ adamın ağlına şübhə eləmişəm.
Bəli, bəli, yaz bərəkət və oyanış fəslidir- iqtidar qəzetlərinin manşetləri optimist duyğular aşılayır. Ehtiyat igidin yaraşığıdır, ona görə də igidlərimiz belə yaraşıqlıdırlar. Tanınmış ziyalılarımızdan biri qeyzlənir ki, torpağı, yurdu, el-obası əldən gedir, qalıb döyüşmür, qaçır, amma birisi ona “qaçqın” deyəndə niyə əsəbiləşib baltaya əl atır? Sizdə günah yoxdu, düzəldin bu millətin mazgini, nə qədər bacarırsınız!
Mədəniyyət xəbərlərimiz də rəngarəngdir. Axır ki mən deyən oldu- Mədəniyyət Mərkəzi ticarətçilərə satıldı. Bir nol Baloğlanın xeyrinə. Mədə niyyət olan yerdə mədəniyyət nəçidir ki? Süpürgəçi təbiətli məmur şeirlər kitabını çap etdirir və adını qoyur məsələn: “Dilşad, anana de özünü yaxşı aparsın”. Sponsorlar tapan xanım şairələr dəhşətli sevgi şeirlərindən ibarət külliyyatlarını idarə və müəssisələrə satırlar. Hamı şair olmaq istəyir- kütləvi intellektualet. Kənddən gələnlərin çoxu saçlarını geri daramaq üçün yazır. Gəl indi baş aç: qisas almaq məqsədilə yazılıb, yoxsa yanıq vermək üçün?
Demək, ey Füzuli, düz imiş kin, şeir yaradılışdan üç hissədən ibarət olub: erotik giriş (nəsib), səhra səyahətinin təsviri (rahib) və mədhdən ibarət sonluq (madih)? Qəddi yarə kimi “arar” dedi, kimi “əlif”, Hər kəsin məqsədi bir, amma rəvayət müxtəlif… Dərd klitor dərdidi. Nədi axı min ildi bu zibili keçirmisiniz boynunuza, buraxmırsınız, hə? Həmişə olduğu kimi, “Ağlamaq” silsiləsi yenə də moddadır, baba. Minilliyin sualı: dodaqlardan qopan neçin amandır, ahdır? Əhdimizə sadiq oğlanlarıq. Yenə bülbül eşqini gülə sözlə bildirir, sözün nəfsinə basıb kimsə özün öldürür. İstəsən də, istəməsən də gülməli çıxır. Hə. İndi belə şeirlərin sayı Türkiyədən gətirilmış bakkuşların sayı qədər artıb. Hətta müğənnilər qəmli şeirlərin qabağında əriyərək suya dönürlər. Hansı kanalı açırsan, iztirabın ülviliyindən danışır. O gün bir klip göstərirdilər, Azərbaycan müğənnisi göyə nərdivan qoyur. Hər yan Nadir, hamı Həci. Möhtəşəm söz xiridarlarımız “Leyli və Məcnun”un arxasını yerə vurmağa girişiblər. Hamısı da özünü şir oğlu şir sanır: “Daha bundan sonra heç kim əlinə qələm götürüb şeir yazmasın!”
Hörmətli seyrçilər, icazənizlə kiçicik bir reklam… lənətə gələsən, haşiyə çıxım. Yadımdadır, səkkizinci sinifdə oxuyanda mühitin tilsiminə düşüb, mən də birini yazmışdım, “Göz-əlləmə” adlanırdı. Rusiyaya gedəndən sonra orijinalı itdiyindən, yalnız nəsr formasında verə biləcəyəm. Təxminən belə idi: “Təzə açmış bir gülə bənzər bizim sevgimiz eh. Nədən belə oldu bu sevginin sonu meh. Viran qalmış bir bağçaya bənzər bizim sevgimiz, lya. Əgər əhdimizə dönük çıxsaq… si… Tale ağartmış saçlarımı cavan yaşımda of! Bişmiş könül heç buna dözər… mi? Küsmüş ürəyim… heç barışar… mı? Biz xəyallarmızın fəsliyik de. Üzümüz güləndə bahar, hə? Üzümüz gülməyəndə payız… oluruq sol!” Gördüm ardını gətirə bilmirəm, başını buraxdım getdi. Sözün yoxdur, danışma. İki cüt, bir tək not var, ondan uzağa gedə bilməzsən ki. Haşiyə bitdi.
Sənətkar qollarınıı çırmalayaraq, kənddəki palçıq daxmasında oturub qara nöyüt lampasının işığında yazır, yazır. Amma yazdıqlarının işığı deyəsən nöyütdən gəlmir. Bu başqa nurdu ki qəhrəmanın içində yanır, yanır və sənətkar bu nuru özüylə qəbr evinə aparmaq istəmir ki istəmir. Orda mələklər onsuz da hər şeyi işıqsız da görəcəklər.
Baş redaktorumuz Samir Bulut üstündə Sibel Canın şəkli olan ucuz şokolad qutusunu açıb çay içə-içə dedi:
-Heyf, çox heyf, gözləməzdim. Cavan bir oğlanın pessimist təfəkkür sahibi olmasını heç gözləməzdim.
Cavan oğlan boynundakı milə-milə qalstuku o tərəf bu tərəfə dartışdırdı:
-Bağışlayın, eşitmədim, bir də təkrar edin. Necə dediniz? Pessimiz? O nə deməkdir?
Tez özümü telefonuma zəng gəlibmiş kimi göstərib o biri otağa cumdum, qarnımı tutub için-için gülməkdən uğunub getdim. Arada əlimi ağzıma qapayırdım ki, səsim qonşu otağa getməsin. Nəticədə gözlərimdən gildir-gildir yaş gəlməyə başladı. Nəhayət bir təhər sakitləşdim, lakin yadıma düşəndə ki qəhrəman sevgilisinin vəfasızlığına dözməyib ölür, yenidən gülmək tutdu, az qaldı ki ürəyim dayansın. Müdirin stolun üstündə soyuyaraq çifirə dönmüş çayını bir qurtuma içəri hortuldadıb özümə gəldim. Otağa qayıdarkən deyişmə davam edirdi:
-… itaət, qul psixologiyası, acizlik, yalvarış son həddədir. Mən…
-Beş nüsxə.
-Mən bunu dərc edə bilmərəm.
-On nüsxə…
-Bura bax, cavan oğlan…
-…paylamağı da məndən!
-Türkiyədə də biri vardı, Murad Pəpilli idi adı deyəsən, o da buna bənzər bir şey yazmışdı…
-Pəpilli? Pəpilli türklər kimə deyirlər? Populyara?
-…Sən buxur bilirsən nədir?
-Nə olar?..
-O olar ki tutuldu getdi!
-On beş nüsxə. Məni də başa düşün…
-Get özünə başqa sənət tap. Hekayəçilik səndə alınmır. Gələn dəfə tanınmış adamların həyatı seriyasından əsərlərini gözləyəcəm.
Gənc şair stolun üstündəki qovluqlarını şələləyib qoltuğunun altına keçirdi:
-Zəhrimar postmodernistlər… Sizi bu rayona gətirənin mən anasını…
Qapıdan çıxarkən qoltuğundakı vərəqlərdən biri sivişib otağın içinə düşdü. Yaxınlaşıb baxdım, on dördüncü səhifə idi: “Səhra oduna tab eləyən/ Məcnunu, qəlbim”- misraları ilə başlayırdı.
Cavan oğlanın Məcnun kimi dəli olub səhraları dolaşdığını təsəvvür edib dərindən ah çəkdim.
Samir yerindən qalxaraq pəncərəyə yaxınlaşdı, pərdəni aralayıb siqaret yandırdı:
-Zəhrimara qalmış əyalət… Bizimkilərdən metaforik həsrət, naz, vəfasızlıq və xəyanətdən başqa bir şey gözləmək olmur… Sən oxudun?
Təsdiq mənasında başımı yellədim:
-Arxaik…
-Gedək pitimizi yeyək, adama da yüz qram arağımızı içək.
-Alırsan?
-Alıram.
Demək bu günü də belə yaşadıq. Dərd-səri unutmaq üçün bu demidrollu araqlardan tuluğumuza nə qədər desən doldurmaq olar.
Divardakı çin istehsalı olan plakatdakı solğun nərə balığı şəklinə anicə göz vurub gülümsündüm:
-Nəxi lap yağ kimi gedir. Gedək.
Həmin gün başımız söhbətə elə qarışdı ki, həmişəkindən fərqli olaraq adama iki yüz vurduq.
Kafedən çıxarkən küçənin o biri üzündə dayanıb öz-özünə nəsə danışan, çox güman ki bizə qarğış edən həmin gənc şairi gördük. İçdiyimiz arağın təsirindən idi yəqin, onun bizə zillənmiş nifrət yağan baxışları necə də primitiv və mənasız görünürdü…
Demək bu oğlan nə istəyirmiş? Gəlib bizdə olan nüsxəni bir də vərəqləyirik. Nizami demişkən, indi ki feyz verənin köməyi var oldu, de: ey gövhər mədəni, gətir görək nəyin var? Bütün dünya şairləri öz iztirablarını yazır, bizim aşıqlar da görüb-gördüklərindən çağırır. Şair olub el-oba, elə el-obadan da yazır. Baş rolda özüdür. Bir qızı sonsuz bir məhəbbətlə sevirdi. Fəqət oxuyarkən anlamaq olmur, içi yanırmış ondan ötəri, yoxsa həqiqi sevirmiş? Çünki ot tayasının böyründə, özü də cəmi bircə dəfə görübsənsə, bu başqa təzadlar yaradır. Dərd burasındadır ki, qız oğlanı heç vecinə də almır, faciənin kökü də elə bundadır. Qızdan heç bir cavab almayan oğlan özünü ovutmaq üçün sonetlərinin birində onu “vəfasız” adlandırır. Bu nədir? Adətən “vəfasız” əvvəl bir-birini sevib sonra dönük çıxan adamlara deyirlər. Əgər oğlan camaatın qızının əvvəllər onu o ki var sevdiyini, indi isə atdığını nəzərdə tutursa, çox qeyri-etik hərəkət edir. Bununla o, ya özünü ortabab bir Alen Delon kimi oxucuya sırımaq istəyir, ya da fantaziyalarına o ki var güc verib. Reallıq isə tamam başqa şeydir. Məsələ burasındadır ki və bir daha təkrar edirəm, qız onu sev-mir! Bəlkə də kənarda oturub onu yanıqlı-yanıqlı seyr edən bu oğlanın varlığından belə xəbərsizdir. Vaxt isə gözləmir, axır. Oğlan başlayır zır-zır zırıldamağa, balış balış üstə isladır, sonra keçir yorğan-döşəyə. Evdə olan-qalan cib dəsmalları və sabunlar da zay olub gedir. Axır iş o yerə çatır ki, sağalmaz bir xəstəyə tutulur, yəni gözlərindən axan sel heç vaxt dayanmır, xroniki hal alır. Hər yerdən əli üzüldüyünü görən oğlan yalvarır ki bəs; “Mənim göz yaşımı silməyəcəksən?” Cibimdən dəsmalımı çıxararaq bildirirəm ki, əsərin ən ləzzətli yeri elə bura olub. Samir də “can ay yetim can” deyərək cib dəsmalını çıxarıb gözlərini silir. Bu adamın da qəribə sifəti var, bilinmir ağlayır, yoxsa gülür. Yenə də qoyub üstə. Hər şeyi solçuluqla bağlayır. Əsərin baş qəhrəmanının faciəsini kasıbçılıqda, yəni pulun olmamasında görür. Onun fikirlərini burada olduğu kimi versəm, onsuz da bir şey anlamayacaqsınız. Odur ki bu hissəni görkəmli akademik Feylosof İmamverdinin doğma dilinə çevirmək zorundayam. Əyalətin ilk (ola bilər ki son!) inkarçısı öz qısa nitqində bildirdi ki, möhtac və ehtiyac qismət və nəsibin sənin başına vurduğu qapazdır, qüsura baxma, başını dik tut, gözlərin bərəli, qulaqların şək gəz bu gidi dünyada. Çalış itin yanından bəy kimi, bəyin yanından it kimi keç. Nöşün ki hiddət və nifrət bütün ikiayaqlı və dördayaqlılara yetərincə qüvvət və qeyrət gətirə bilər, bəli. Dünyadır da, için göynəsə də soğanı axıradək yeməlisən.
Davam edirəm, qayıdıram mətnə, çünki Samirə imkan versən, yenə də Roza Lüksemburqdan başlayıb Trotskidə qurtaracaq. Görür ki yox ey, xeyri yoxdu, dağ-daş dilləndi, bu əbləhin qızından bir xəbər çıxmadı. Qəhrəman diqqəti cəlb etmək və özünün bomba oğlan olduğunu göstərmək üçün intihar etmək qərarına gəlir. Əvvəlcə samuraylar kimi xarakiri etmək istəyir, amma mətbəx bıçağının parıltısı gözlərini qamaşdırır. Ancaq gərək heç çəkinməyəydi!.. Bu əsərə xüsusi gözəllik verərdi, elə müəllifin özünə də yaraşardı, gözləri bir az qıyıq olduğundan, yaponlara oxşarlığı da var. Bilir a, bundan heç bir şey itirməyəcək, əksinə qazanacaq, aşağısı-aşağısı samuraylar onu ölümündən sonra öz sıralarına qəbul edəcəklər, ancaq yenə də vaz keçir. Problem deyil, məşhur olmağın başqa yolları da var: qaz, kəndir, zəhər, olmayan yerdə lap sirkə… Qəhrəman özünü çox oda-közə atıb ipin üstündə dayanır. Bir az kəndir parçası tapıb sabunlayır, özünü asmaq istəyir. Elə ayağının altına balaca bir miz qoyub ipi bağlamaq istəyəndə… vəhy gəlir. Kimsə metallik səslə pıçıldayır: “Bəd-bəxt ö-zü-nü ni-yə asır-san? Onsuz da qəd-rini bil-mə-yə-cək-dir! Düş aşa-ğı, yav-rum!” Oğlan səsdən qeyzlənir. Qızın dalınca deyinir ki, ay filan-filan şüdə, özümü niyə asıram e, canımı sənin kimi bivəfanın yolunda niyə fəda eləyirəm axı! Ondansa gedib Qarabağda ölərəm. Kəndiri boğazından çıxarıb yerə tullayır.
Bura çatanda Samir yenə müdaxilədən özünü saxlaya bilmədi. “Zakon podlostidir, sən öl. Maye qazla intihar etmək istəyirsən, qaz əvəzinə borudan təmiz hava gəlir, kəndir alırsan, keyfiyyətsizlikdən qırılır”- deyinə-deyinə yenə də cibindən dəsmalını çıxarıb gözlərinin bulağını silir.
“Daş qoymayın məzarımın başına,/ Ömrüm boyu başı daşlı olmuşam”. Bax bu beytə fikir verək. Xüsusi izaha, təqdimata nə ehtiyac? “Poeziya” dedikləri elə bu deyilmi? Şairin özünə kinayə ilə dediyi bu misraların altında bir insan taleyinin ağrı-acısı yatır, məhz ona görə bu qədər təsirlidir. Poetik gözəlliyi var, ona görə də yağ kimi yapışır adama. Bu yazı tənqidi məqalə yox, yalnız hekayə olduğu üçün burada şeir qaydalarından, bədii ifadə vasitələrindən danışmaq istəmirəm. Lakin müəllifin bu beytinin dahi Füzulinin bir beyti ilə səsləşdiyini hökmən vurğulamaq istəyirəm: “Məzarım üstə qoymun mil, əgər kuyində can versəm,/ Qoyun bir sayə düşsün başıma ol sərvqamətdən”. Yəni, əgər yarın yanında can versəm, qəbrimə başdaşı qoymayın, yarımın dambılının kölgəsi başıma düşsə, kifayətdir. Füzulinin gen-bol söz süfrəsinin varislərindən biri olan müəllif bu fikri belə bir cür, necə deyim, özünəxas deyir; məzmun, poetik anlam öz sələfininkindən tam fərqlənir. Şair qəbri üçün başdaşı zakaz vermək istəmir, ona görə yox ki başdaşı bahadır, o da puluna qıymır, yox. O ona görə istəmir ki, ömrü boyu başı daşlı olub! Bax belə! Gülməyin, ola bilsin ki, burada şairin özünə qarşı bir kinayəsi də var. Əlbəttə, poetik anlam başqadır, şair demək istəyir ki, dünyada çox cəfalar çəkdim, istəmirəm ki məndən sonra bu vəfasız aləmdə bir nişanə qalsın. Hər halda, bayaq dediyim kimi, əsas odur ki o bu fikirlə öz sələfinin fikrini inkar etmir. Yol eynidir: dünya və zamanın etibarsızlığından, maddi aləmin aldadıcılığından qaçıb qurtulmaq. Tərki dünyalıq istəyi. Yenə də ayağı yerdən üzülmək cəhdi...
Bu cəhdlə şairin başqa bir misrasında da rastlaşırıq: “Qapım çöldən bağlıdır...” Pah! Gör e! “Bağlı qapı” sindromu bizim çoxminillik poeziyada çox işlənib. Lakin bir çox söz adamlarımız qapının içəridən, yaxud çöldən bağlandığını heç veclərinə almayıblar. Şapatlayıblar gedib. Samir buna “soldat spit slujba idyot” deyir. Onlarda da günah yoxdur: qapının içəridən, yaxud çöldən bağlanmasını aydınlaşdırmaq üçün gərək Şerlok Xolms olasan! Əslində şair burada demək istəyir ki, mənim yollarımın bağlanması öz əlimdə deyil, məni özümə çəkilib özgəni günahlandıranlardan sanmayın, yoldaşlar, yəni qapını içəridən bağlamamışam. Qapı çöldən bağlıdırsa, nə?.. Ay sağ oool, demək, içəridəki adam dustaq kimidir! Mən burada bir az cəsarətimi artırıb demək istəyirəm ki, bəlkə də dünyanın ən dustaq adamları, elə bizim Azərbaycan şairlərdir. Ola bilsin başqa xalqlarda da var, amma mənim hesabıma görə bizim şairlərdə bu hiss daha güclüdür. Hətta iş o yerə çatıb ki, bir çoxu özünü zəncirlənmiş Prometey hesab eləyir.
Bu cəhdlə şairin başqa bir misrasında da rastlaşırıq: “Qapım çöldən bağlıdır...” Pah! Gör e! “Bağlı qapı” sindromu bizim çoxminillik poeziyada çox işlənib. Lakin bir çox söz adamlarımız qapının içəridən, yaxud çöldən bağlandığını heç veclərinə almayıblar. Şapatlayıblar gedib. Samir buna “soldat spit slujba idyot” deyir. Onlarda da günah yoxdur: qapının içəridən, yaxud çöldən bağlanmasını aydınlaşdırmaq üçün gərək Şerlok Xolms olasan! Əslində şair burada demək istəyir ki, mənim yollarımın bağlanması öz əlimdə deyil, məni özümə çəkilib özgəni günahlandıranlardan sanmayın, yoldaşlar, yəni qapını içəridən bağlamamışam. Qapı çöldən bağlıdırsa, nə?.. Ay sağ oool, demək, içəridəki adam dustaq kimidir! Mən burada bir az cəsarətimi artırıb demək istəyirəm ki, bəlkə də dünyanın ən dustaq adamları, elə bizim Azərbaycan şairlərdir. Ola bilsin başqa xalqlarda da var, amma mənim hesabıma görə bizim şairlərdə bu hiss daha güclüdür. Hətta iş o yerə çatıb ki, bir çoxu özünü zəncirlənmiş Prometey hesab eləyir.
Diqqətinizə çatdırdığım əsərin başqa bir yerində isə müəllif görün nə deyir: “Mənim yükləndiyim bu dərd ağırdı”. Bildiyiniz kimi qədim dini kitablarda təxminən bu məzmunda insanlara mesajlar gəlib: “Biz insanın çiyninə, çəkə biləcəyindən artıq yük qoymarıq heç vaxt”. Əlbəttə, yuxarıdakı misrada şair dərd yükünün ağırlığından şikayətlənsə də, onu çəkə bilmədiyindən danışmır, yoxsa izahını verərdik. Qısaca onu deyək ki, yük nə qədər ağır olsa da, çiyin də şair çiynidir, çəkib aparacaq hər necə olsa! Sadəcə, şair sizlərə bir mesaj verir ki, bu döyüş sizə asan gəlməsin. Yaxud, fikir verin: “Sevinə-sevinə əl eylədiyim,/ Sən demə, dərd imiş məni çağırdı”. Burada da şair dünyanın aldadıcı gözəlliklərini tənqid edir, insanları belə gözəlliklərlə ehtiyatlı davranmağa çağırır. Samir demişkən, “ne troqay ubyot”! Klassik poeziyamızda sərab, yəni ilğım deyiləndə də məhz bu amil nəzərdə tutulur. İlğım, təşnə insanlara susuz səhrada uzaqdan su kimi görsənir, lakin yaxınlaşanda sudan əsər-əlamət görünmür, əksinə, məşəqqətli yoların daha da uzun olduğu aydın olur, çezirsən.
“Dəsmalım bələnir gözün yaşına,/ Silmə, ayrılıqdı - deyirsən mənə./ Sən hardan biləsən, ay maral gözlüm,/ Ömrümü verərəm dəsmal yerinə...” İlk baxışdan nə qədər sadə görünsə də, söz əhli bu misraların nə demək olduğunu yaxşı bilər. Bu bənddə bir dənə də olsun artıq söz tapmaq mümkün deyil. Mümkündürsə, deyin. Bir də oxuyun zəhmət olmasa. Burda hər şey şair peşəkarlığından xəbər verir. Xalq inancında dəsmal ayrılıq simvolu kimi başa düşülür. “Bələnir” əvəzinə başqa söz də demək olardı, başqa cür çıxmasın, ancaq şair burada göz yaşını eyham sənəti ilə qana bənzədir. Dilimizdə “qana bələnmək” ifadəsini şair məharətlə öz yerində işlədir. Düz onluğa otuzdurub, özzüm ölüm. Qanlı göz yaşları ayrılıq, başqa sözlə, hicr, hicran vədəsinə işarədir. “Silmə, ayrılıqdır” deyəndə, həm ayrılıqdan qorxmaq, həm də vüsala tələsməmək başa düşülür. Samir buna “ni rıba ni myasa” deyir. Yəni, “gözümdəki ayrılığı silmə”, yaxud “dəsmalını (oxu: ömrünü!) ayrılığa batırma” xəbərdarlığı var ortada. Diqqətli olaq! Sufi dünyagörüşünün əsas elementlərindən biri də vəsl təşnəsi ola-ola ayrılığa meyldir, çünki hicran əzabının həzzi vəsl şərabının məstliyindən dadlıdır. Necə ki Füzuli (yenə də Füzuli! - Allah sənə rəhmət eləsin!) deyib: “Xəyalilə təsəllidir, könül meyli-vüsal etməz”.
Fikir verdinizsə, şair sevgilisinə “maral gözlüm” deyə müraciət edir. Burada gözlər razmerinə görə heyvan gözünə bənzədilir. Bu da milli gözəlliyin komponentlərindən biri sayılır. Deyərdim ki, bəndin poetik yekunu çox uğurludur: şair yarının maral gözü kimi domba gözlərinin sonsuz ayrılıq dərdindən yaranmış dənizlər qədər göz yaşı axıtması ilə alacalanmasının qarşısını almaq üçün bütün ömrünü verməyə hazırdır! Başa düşmədiniz? Onda cümləni bir də oxuyun zəhmət olmasa! Bu mətn tam dəqiqliyi ilə işlənib.
Halal olsun belə oğlanlara! Həqiqətən, uğurlu tapıntıdır. Poetik fikir bədii təzad şəklində cərəyan edir. Yəni kipriyin funksiyası gözü qorumaqdı, əslində o qırpılmalıdır ki, gözə xətər dəyməsin. Lakin o neyləsə də bəd nəzərdən, yəni xain niyyətdən gözü qorumaq iqtidarında deyil. Ancaq şair başqa mənanı qabardır ki, bəzən kipriklər də yalandan qırpılır, bu, qoruyucuların maskalı niyyətlərinin bir çalarıdır. “Sən bilməzsən, bu yazıda mənalar çox dərindir, dərin!”- Samir şaqqanaq çəkərək üyüdüb tökür. “Yozumlar da müxtəlif ola bilər, baxma”- deyirəm mən.
Lap ağını çıxardı. Bu sözlərdən sonra səbrim tükəndi, mən də özümü saxlaya bilmədim, çoxdan ürəyimdə yığılıb qalmış, qübar etmiş fikirləri açıb ortaya tökmək qərarına gəlirəm. Əsərin əlyazmasını kənara tolazlayıb ona tərəf çöndüm. “Samir, bəsdi də, sən canın! Bratuxa, sənə imkan versələr, dunyanı qana çalxalayarsan…” “Məni o qədər əbləh sayma! Gülmək var, gülmək də! Bunlarınkı gülmək yox, hırıldamaqdır. Əsl postmodernist elə bunlardır”. “Gülürlər gülsünlər də, qardaş…” “Əstəğfürullah, sil vo ple! Sən bu sözləri əzbərləmisən, nədir? Başqa sözün yoxdursa, dilini dinməz yerinə qoy, səni zorla danışdıran var?” “Düz deyir də, sizi bu rayona gətirənin mən anasını… Dilimizin gədəyini açmağa macal tapmamış ağzımızdan vurursunuz ki, əhdi ətiq, əhdi ətiq! Köhnə çağdı? Çatmışıq! Bu insafa-dinə sığan şey deyil! Məsələyə bir az ciddi yanaşsaydın, sən də palaza bürünüb elnən sürünərdin, daha özünü bu qədər loyal, pofiqist kimi göstərməyə çalışaraq, tərcümələrlə məşğul olmazdın. Özünü niyə öldürürsən, hə? Ürəyinin yağını əridərək niyə özünü bu qədər yazıq eləyirsən? Bu millətə tərcümə lazım deyil, niyə başa düşmürsən? Sən nə çalsan da, hamı heyvagülü oynayacaq. Özü demişkən, onsuz da qədrini bilmə-yə-cək-dir! Özünü niyə şəhid eləyirsən, a bədbəxt? Ölsən, uzaqbaşı xatirinə bir bulaq açacaqlar, bir paslı krant bağlayıb yanından da lövhə asacaqlar. Və bir qayda olaraq o krantlardan su gəlməz, atam balası, su gəlməz!”- bu yerdə əlimi stola çırpıb lap özümdən çıxıram. Samir həmişə olduğu kimi təmkinini saxlayır. Mənim kimi çətin bir adamı “perevarivat” elədiyinə görə həmişə ona həsəd aparmışam. Dönub nə desə yaxşıdır? “Zarafat o yana qalsın, deyəsən axı bu adam həqiqətən biznən məzələnmək istəyir?” “Saxla e, qaqulik, saxla, uje qaraj! Bu yazıq ömründə bir dəfə məzələnmək istəyib, onda da vurub cəhənnəmə vasil eləyiblər. Sən özündən danış”. “Nə demək istəyirsən?” “Mən sənin barəndə düşünürəm. Axı, sən özün Başkeçid, Sarvan, Hacımusalı kimi fışqırınqı şeylər üçün ölürsən, elə deyil? Bəlkə sən də onlar kimi bir “toçnu tarap”, “broy, broy” və ya “pustan puço” qoyasan ortaya, hə? Bunun adını nə qoyursan qoy, amma məsələ mən deyən kimidir. Sənin tərcümələrin bu millətə lazım deyil, qaqaş. Və artıq neçə illər keçəndən sonra heç kəs baxmayacaq da, həmin əsəri kim tərcümə eləyib. Nəyinə lazımdır, adın da altında solub gedəcək. Bu kababxanada klienti ofisiant yox, boşqabda buğlanan kabab maraqlandırır. Özünə vaxtkən bir gün ağla. Deyirsən tərcüməçiyəm, təxəyyülün hanı? Hamı əkişdirib bir şey yapır, sən də giriş. Ulularımızdan qalmış, sınanmış üsuldur- sildim ki, izim qala”. “Sən məni yenə dəli etmək istəyirsən?.. Qarkələşmə, oxu, qoy başımız qatılsın”.
Yaxşı nə deyirəm, davam edək. Saqqalım yoxdur, sözüm ötmür. Dünya tarixini yazmağa başlayıb kişi! Qarışqanı nallamağa girişdiyinin fərqindəsənmi, yazıq?
Qabağımızdakı kağız-kuğuzları qapançalayaraq yenə girişirəm mətnə. Bir gün keçir, iki gün keçir, görür yox ey, mümkün olan şey deyil, qız onu maqnit kimi özünə çəkir. Oğlanın başına hava gəlir. Səhər tezdən durub minir nol on birə, sürür üzü dağlara sarı. Gəlib çıxır qarşısına çıxan ilk dağın ətəyinə. Birdən maqnitafondan həmin o metallik səs yenə eşidilir: “Dər-di-ni dağ-lara de!” Səsdən sonra cüyültü, şırıltı və sair və iliaxır səs-küy eşidilir, belə zənn etmək olar ki kanallar bir-birinə qarışıb. Sonra hər şey sakitləşir və maqnitafonda Mahsun Qırmızıgül oxuyur: “Dağlar oy-oy-oy, dağlar oy-oy-oy”.
Qəhrəman maşından aşağı düşür. Ətrafa baxır. Heç kim olmadığını yəqin etdikdən sonra iki aborot dombalaq aşır, hoppanaraq dik ayağa durur. Keçirdir dağı çənəsinin altına, başlayır döşəməyə. Problem yaranır. Nə qədər dərdini dağa deyirsə, dağ eşitmir. Kor-peşman kənara çəkilib bir dənə Vest yandırır. Bir müddət bilmir neyləsin. Yaxınlıqdakı qamışlığa baxıb fikrə gedir. Birdən ağlına zor bir fikir gəlir. Maşının bardaçokundan açar-uçar götürüb qamışlığa yollanır. Düz üç gün, üç gecə əlləşib ən yoğun qamışı seçərək zurna düzəldir. Özü də qırğız zurnası, Samir demişkən, yəni: ho-ho! Zurnanı yaxınlıqdan keçən bir eşşəyin belinə şələləyib qayıdır dağın ətəyinə. Möhtəşəm zurnanın bir ucunu yaxınlıqdakı gözəgəlimli dağlardan birinin zirvəsinə dirəyir, digər ucunu da ağzına qoyub piləyir, dərdini dağlara deyir, rica edir. Üç gündən sonra ən böyük dağların birindən nərilti gəlir: “Sənin başqa işin-gücün yoxdu?” Burda şair yaxşı deyib: “Sındı qol-qanadım yanıma düşdü”. Sələflərdən əkişdirib.
Nə isə… Oğlan kor-peşman evə qayıtmaq qərarına gəlir. Yaxınlıqdakı kəndin yanından ötərkən bir nəğmə eşidir: “Xatuba, u-u-u-u-u, Xatuba”. Maşından düşüb səs gələn tərəfə yönəlir. Beləliklə, örüşdə mal otaran kəndin sekssimvolu Nişi Manu ilə tanış olurlar. Bir müddət onunla tərki-dünya olub qoyun otarır. Nişi Manunun elmi-teoloji nəzəriyyələri ilə maraqlandıqdan sonra başa düşür ki, əslində tənhalığın dadını ona dadızdıran elə o qızdır. Bunu anlarkən o, bulud tək boşalıb dolur. Nəhayət uzun sürən iztirablardan, sarsıntılardan qurtarır. Məhz Nişi Manu onu başa salır ki, Apokalipsisin yetişəcəyi gün uzaqda deyil. Hamı öz günahlarına görə cavab verəcək. Müəllif bu ərəfədə orijinal bir fənd işlədir. Nişi yuxuya gedərkən quzulardan birini götürərək baqaja basır və həmin yerdən qaçır. Nişiyə toz qaldıraraq uzaqlaşan maşının dalınca çomaq tullamaq və əlinə keçərsə boşalıb-dolma xəstəliyinə tutuzduracağı ilə hədələmək qalır.
Seyretmə kəşfə aparıb çıxarır. Qonşuluqdakı Qabilin işi-gücü yer şumlamaq olduğundan ətrafı seyr edə bilmir, dayıoğlu Habil də sürünü otlağa buraxıb yalnız göyü müşahidə edir. Oğlan isə ətrafı seyr edərək kəşf edir ki, qızın dərdini ürəyinə salsa, bu qız sevinci onunla bölüşməyəcək. Əlbəttə ki burada Nişinin ona öyrətdiyi həyat fəlsəfəsinin böyük köməyi olur. Qızla görüşüb son qəti fikrini ona demək istəyir. Axşamçağı əlinə vedrə alaraq bulaq başına gəlir və uzun sürən ayrılıqdan sonra nəhayət ki qızı görür. Özündə bir cür bir təhər cürət taparaq qıza yaxınlaşır. Ani olaraq hər şeyin üstündən xətt çəkilir, ildırım çaxır. Şux və məğrur kənd qızı onun sözlərinə ağız büzür: “Onu sənə kim dedi? Cırt, bu da bundan çıxdı!”- deyərək cəld hadisə yerindən uzaqlaşır. Bu yerdə fotoaparatınızın vspışkasını şaqqıldatmağınız lazım gəlir, çünki bu hissə əsərin kulminasiya nöqtəsdir. Dəhşətli bir səhnə… ani şok, göz qaralma, baş gicəllənmə, çilik-çilik olma, vedrənin əlindən düşməsi… Bu daha çox həmin ərəfədə tez-tez xəbərlərdə göstərilən İndoneziya sunamisinə bənzəyir. Ani nihilizm əmələ gəlir. Birdən-birə hər şey inkar olunur. Ormandakı Nişi Manunun təsvir etdiyi Qəzavü-qədərin mövcudluğu belə şübhə altına düşür.
Dəhşətli sarsıntılar silsiləsi, çevrilmələr davam edir; qamət əyilir, dizlər əsir və parkinson xəstəliyinin ilkin əlamətləri təzahür edir. İstidən od tutub yanan kənd oğlana qucaq açmır. Vaxt, saatın əqrəbləri ən azı iyirmi ilə hərəkət edir və… qəhrəman qocalır. Amma yenə də ümiddən əlini üzmür. Düşünür ki nə vaxtsa qəmli gözləri qızın yadına düşəcək. O zaman ola bilsin ki gec olacaq…
Yeri gəlmişkən, pessimistlər nikbin adamlarla müqayisədə daha az yaşamaqla yanaşı, parkinson xəstəliyinə də meyilli olurlar. Dərdini içinizdə saxlayırsınızmı? Niyə? Dərdini içində saxlayan adamlarda xərçəng və infarkt ehtimalı daha çoxdur. İnsafınız olsun.
Nəzərə alın. Davam edək. Elə buradaca özünün sərsəmliyinə acığı tutur, hətta ümidlərinin də üstündən xətt çəkir və ömründə ilk dəfə sevdiyi qıza qarğış edir: “Ömrün boyu gülməyəsən! Gül-mə-yə-sən!!”- deyə əks-səda verir. Lakin… bu nədir? O biri otaqda yatmış qardaşı hövlnak ayılır və içəri girərək oğlanı sancır. “Sən paranoyalısan?!”- bağırır qardaşı. “Bəs sən kimsən? Sən də lap şizofrenikin yekəsisən!”- qarşılıq alır. “İndi siz bir dramın içindəsiniz”- qeybdən yenə həmin o metallik səs eşidilir.
Qardaşı səsə lap hirslənir, gözünün ucuyla həyətin küncündəki məftildən düzəldilmiş şallağa baxır. Bu zaman bizim şair bir ağız muğamat deyir. Lakin bu nədir?! Qardaşının hikkəsindən hər bir tükü nizə olur, odlanmaqdan hər damarı bir vulkana dönür: “Mən bu evin yiyəsiyəm, dədəmin vəsiyyətinə görə ev mənə çatacaq. De görüm bəs sən kimsən?!” Şair acı-acı başını bulayır: “Bütün dünya ölüm nəğməsidir, sən özünü nə hesab edirsən ki?!” Bu müdrik sözlər nadan qardaşa nə kar edəcək? “Yox, belə qalmaz! Gəl gedək beş dənə oğlanın içinə, görək sən dəlisən, ya mən dəli?!”- deyə nadan qardaş onun yaxasından tutub qapıya tərəf sürümək istəyir. Taqətsiz, dizləri əsən, eyni zamanda iki xəstəliyə- şizofreniya və parkinsona tutulmuş oğlan tirtap çarpayının üstünə yıxılır və… və ürəyi partlayıb ölür.
Məhz əsərin belə acı sonluqla bitməsi baş redaktorumuz Samir Bulutu əsəbləşdirmişdi. Türkiyədə yaşayan Murad Kəkillinin başına gələnləri əsas götürərək dərc etməkdən vaz keçmişdi. Çünki bilirsinizmi, hər şeyi nəzərə almaq lazımdır. Sabah jurnalı oxuyan adamların içində zəif iradəlisi də ola bilər, ürəyi tab gətirməz, qəhrəmanın faciəsinə dözməyərək damarını kəsib intihar etmək qərarına düşər. İndi gəl, ay “Çərçivəsiz” jurnalı redaksiyası, bütünlüklə gecə-gündüz məhkəmələrə sürün, izahatlar yaz, aylarla çək-çevirə düş…
Hər şeyi yenidən kəşf etməlisən, özünə ilk dəfə olaraq “mən kiməm?” sualı verməlisən. Ən dəhşətlisi bu suala cavab tapa bilməməkdir. Bəlkə də sən bu vaxta kimi kütlənin şüurunun məhsulu olmusan. Heç kim heç nə olmaq istəmir, amma əslində bu belədir. Axtaran hər bir kəs üçün ilk problem təkliyin təbiətini dərk etməkdir: bu kütlənin sənə verdiyi şəxsiyyəti artırmağın deməkdir. Sən aralandıqca, sürüdən uzaqlaşdıqca bunu özünə hədiyyə kimi götürə bilərsən. Öz təkliyində sən hər şeyi yenidən açmalı olacaqsan və orada, daxildə kimisə tapacağına heç kim zəmanət verə bilməz. Tənhalığa qovuşanlar orada heç kimi tapmırlar. Burada həqiqətən də heç kim yoxdur, təmiz həyatdır, adsız, formasız mövcudluqdur. Bu yenidən dirilmədir, o cəsarət tələb edir- yalnız cəsarətli adamlar öz heç kimliklərini qəbul edə bilərlər. Onların heç kimliyi- təmiz mövcudluqdur, bu təklik ölüm və dirilmədir.
Kameranı bir az yan tərəfə yönəltsək, başqa mənzərə görəcəksən. Bir cizgi filmi var. İsa peyğəmbər çarmıxa çəkilib və o səmaya baxıb deyir: “Yaxşı olardı ki mənim Allah atamla yanaşı, həm də Allah əmim olardı- bu lap əla olardı, atam məni eşitməyəndə heç olmasa əmim mənə kömək edərdi”. Məhz çarmıxa çəkiləndə İsa peyğəmbər fikirləşir ki, Allahın qardaşları və bacıları olsaydı yaxşı olardı- heç olmasa Allah onu eşitməyəndə qohumlar köməyə gələrdilər. “Nə üçün sən məni unutmusan? Niyə mənə kömək etmirsən?”- deyə o haray salsa da cavab eşitmir. O möcüzə gözləyir. Möcüzə baş verəcəyini gözləyən kütlə yavaş-yavaş dağılır- hava istidir, heç nə baş vermir. Altı saatdan sonra möcüzə baş verəcəyinə hələ də inanan üç qadın qalır. Onlardan biri İsanın anası idi- təbii ki analar həmişə inanırlar ki onların övladları dahidirlər. Hər bir ana güman edir ki, nəhəng uşaq dünyaya gətirmişəm.
İsanı sevən digər qadın fahişə Mariya Maqdalena idi- bu qadın fahişə olsa da İsanı sevirdi. Hətta İsanın tələbələri, apostollar belə- onlar xristianlığın tarixində İsadan sonra dayanırlar,- qorxudan qaçmışdılar ki, onları da tutarlar- axı onlar həmişə İsanın yanında olmuşdular. Heç vaxt kütləyə etibar etmək olmaz: əgər onları tutsaydılar, bəlkə də onları daş-qalaq edərdilər. Yalnız üç qadın qalmışdı. Üçüncü qadın İsanı sevən başqa qadın idi. Son məqamda bu üç qadın surətində yalnız məhəbbət qaldı.
Məhəbbət demişkən, bəs, qız hardadır?.. Hər şeyə baiskar qız… Balaca bir daxmanın yanında əvvəlcə arabaya, sonra da yabaya söykənib həzin, ancaq təmiz səslə sadə kəndli qızının ürək çırpıntılarını gözəl ifa edirmi sanırsınız? Xeyr, bura Avropa deyil. Azərbaycandır! Həzərat, bu yerdə yenə də sanki hansısa sirli bir əl maqnitafona xod verir, yenə muğamat çatır imdadımıza: “Deşikli muncuq yerdə qalmaz… Qalsa da ol kənddə vicdan olmaz…” Baxışlarınızı oxuduqlarınızdan ayırıb səs gələn tərəfə- uca göylərə zilləsəniz, baiskarı görə bilərsiniz. Qız göy üzünün dərin ənginliklərindədir, xəyalına gətirdiyi ağ atlı oğlanın tərkində oturub bu olaylara baxaraq ucadan, qəhqəhəylə gülür, gülür…
Özü demişkən: “Döz bağrı daş olan könül, döz!”
Samirin fikrincə, əsərin ən maraqlı yeri qəhrəmanın nənəsi Dümbülnisə arvadın təndirdə çörək yaparkən dediyi “Torbada pişik var” sözləridir. Lakin qeyd etdi ki, bu da min ildir çeynənilən bir ata sözündən oğurlanıb! Bir də dedi ki, adını “Top-tüfəng” qoysaydı, daha tutarlı olardı... Qəhrəmana gəlincə, elə mən də onun haqqında o qədər də yaxşı fikirdə deyiləm- amma başqa qəhrəman yoxdur, odur ki onu varlığın məqbul forması kimi qəbul etmək zorundayıq.
Gündəlik həyatımız hazır kinodur. “Odisseya”nın Azərbaycan variantı. Yeni serial ssenarisi kimi itələmək olar, getsin. Üstündən də yüz-yüz vurmaq heç də pis olmaz. Duraq gedək Samirlə adama yüz qram da içək. Redaksiyadakı bu günlük işimiz sona yetdi.
Ömrünün gənclik illərini yaşayan müəllif qocalarımızın getdiyi yolda köhnəlmiş izlərdən başqa nə tapacaq? Yoluxduğuna onsuz da yoluxub. Bir də bu yolla getməkdə nə fayda?! Onsuz da gənclərimizin çoxu, qocalarımızın da demək olar ki hamısı köhnə, boyat stereotiplərdən əl çəkmirlər. Gənc müəllif, çəkil bu yoldan, sən gəncsən, yeni yol yaratmaq üçün bütlərdən uzaqlaşmalısan, çətin də olsa, bu köhnədən də köhnə fikirləri rədd etməlisən. O vaxt yerişində həqiqətən yolların gözü qalar. Mən bilirəm yazı prosesi necə çətin olur. Enerjini belə şeylərə sərf etmə, çoxlu mütaliə et, istedadını çoxalt, dünyaya nəsə bəxş et. Qəlib şairi olma. İzm, izm, izmlər yarat…
Göy üzünün maviliyi açılıb qapanmış, yağış yağıb sakitləşmişdi. Havayı tənəffüs etmisən, bəlkə də heç etməmisən… Belə yazılarla hara gedib çıxacaqsan?… Bütün atmosfer ikrah doğuran hala bürünmüşdür. Tək-tənha talesizliyinlə ağlayıb-sızlayıb nə əldə edəcəksən? Yar-sirdaş bildiklərin bir-bir uzaqlaşmışlar. Həyatın uğursuzluq zəncirində qıvrılır. Sən belə şeylərin içində uzaqbaşı provinsial mayonizi kimi turşuyub qalacaqsan. Heyif, qəlbinin səhralarında proyektlər cıza bilərdin… Ədəbiyyat baş qarışdırmaqdan başqa nəyə yaraya bilər ki?.. Dana-duna ilə doldurulmuş mal bazarına bənzər həyatının bu boşluğuna bir tutuquşunu qoysan, hansı naxışları vursan da, qar-qar qarıldamaqdan başqa nə eşidərsən?..
Bütün cırıldayan qapılar adından sayqılarımı bildirirəm. Sənə qarışqa gücü arzulayıram, qarışqa əməyi deyil. Yazanda təkcə qanadın olmasın ey, milçəyin də qanadları var! Hədəfi gəl bəri başdan dəyiş, qağa. O qızı sevməkdənsə, xəngəli sev, məsələn. Göy üzü xaş saxlamaz, atam balası… Gəl qoşul bizə, vur getsin, yalan dünyadı!
Sonra da komana gedib varlığını var edənə dua et. Liqanın dediklərini qulağında sırğala: oxu, oxu, oxu… Bax gör orda qiraət sözü ilə qarət sözü arasında nə əlaqə ola bilər? Mendeleyev sağ olsaydı, sənə etanol vurmağı məsləhət görərdi. Belə havalarda yüz qram da qəbul etsən, heç də pis olmaz... Eh, Samir demişkən, bu həyat adlı eksperimentin zəhərini içib qıvrılan adama etanol-metanol nə təsir edəcək ki?!..
İldırım çaxdı, büllur qədəhlər yenə cingildədi, oxucu az qala huşunu itirəcəkdi. Səslər kəsildi. Deyəsən, onlar hətta, bir-birilə baxışdılar da. Və oxucunun qonur gözlərindən daha sual yox- qəti fikir oxundu: “Qabil, sənin neçə yaşın var? Axmaq kişi, nə gündəsən? Bu nədir yazmısan?” Və buna cavab kimi müəllifin qara gözlərində əsl sadəlövh kişi, həm də eyni zamanda uşaq sualı göründü: “Doğrudan?!” “Bəs necə? Polis Akdemiyasının dahi yazıçısı Zaur Raskolnikovun qəlyanına and olsun, tək adına yeddi il iş düşür! Saqın, abi, saqın!”
Hər şey qarışmışdı. İnsanlar, sivilizasiyalar, fikirlər, qürubun labüdlüyü- hər şey harasa qeyb olurdu. Əsər qarşıdakı yarasalar kimi ağacdan başıaşağı sallanmışdı. Maşına doğru biabırçı şəkildə- ha-ha! -hərəkət edən müəllifə elə gəlirdi ki, oxucu gözünün ucuyla onu güdür. Oxucu isə baxışlarını ona yox, yoldan ötən bir karvan “Kamaz”a zilləmişdi. Bəli, səki qırağındaki ağacın dibinə yenə də işədilər. Səki isə həmişəki kimi gözəl idi. O burda, hər yanda idi və… səkidə məhəbbət vardı.
Küçə ilə gedərkən qolutuğunda qovluqlar olan həmin milə-mil qalstuklu və kostyumlu müəlliflə bir də rastlaşdıq. Burada videokameranı bir az qaldıraraq yenə də örüşdə namaz qılan Nişi Manunun üzərinə yönəltmək lazım gəlir. Onun metallik səsi bu əsərin mistik açılışında son nöqtəni qoyur: heçdən var yaratmaq mümkün deyil və əks prosesi irəli sürməklə hətta fiziki qanunlara qarşı çıxmış olursan.
Комментариев нет:
Отправить комментарий