Zamanında kənd əhalisinin Bakıya kütləvi köçünün hansı nəticələrə gətirib çıxaracağını yazmışdım
Aqrar sahəni – kənd təsərrüfatını unudub neft bumunun eyforiyasında
yaşamaq öz təsirini göstərməyə başlayır. Hələlik “Holland sindromu”nu yaşamasaq
da, ölkəni hazırda başdan-başa bir kabus kimi ağuşuna alan, əti 10 manata, yağı
7-8 manata, meyvə-tərəvəzi ağlasığmaz qiymətlərə qaldıran “payız qıtlığı”nın
fundamental köklərini axtarmağa məcburuq.
Təəssüf ki, bu qıtlığın analizinə nə rəsmi məlumatlarda, nə də mediada rast gəlmək olmur. Olsa-olsa hansısa qurumun, hansısa oliqarxın inhisarçılığı səbəb göstərilir. Vəssalam. Bu da prosesin vintciklərindən ola bilər. Ancaq vintciklərindən...
Təəssüf ki, bu qıtlığın analizinə nə rəsmi məlumatlarda, nə də mediada rast gəlmək olmur. Olsa-olsa hansısa qurumun, hansısa oliqarxın inhisarçılığı səbəb göstərilir. Vəssalam. Bu da prosesin vintciklərindən ola bilər. Ancaq vintciklərindən...
Zamanında kənd əhalisinin Bakıya kütləvi köçünün hansı nəticələrə gətirib
çıxaracağını, ərzaq qıtlığı yaradacağını, bu gedişlə yeni iş yeri kimi göstərilən
yeni körpülərin hətta tıxac problemini belə həll edə bilməyəcəyini yazanda bəzi
həmkarlarım mənə “neft pulları çoxdur, narahatçılığa əsas yoxdur” deyirdilər.
Ancaq deyəsən xoruzun quyruğu görünməyə başlayır. Belə demək mümkünsə, haqqında
əfsanələr yaradılan qüdrətli neft pulları qıtlığın qarşısını almaqda aciz
görünür. Əslində elə belə də olmalı idi. Çünki heç kimin sonadək hesablaya,
tamamilə dərk edə bilmədiyi, reallıqdan çox-çox uzaq statistik rəqəmlərdə dəqiq
göstərilməsi mümkün olmayan (haramçılığı bir o qədər yaxın buraxmayan da yazmaq
olardı – N.Q) aqrar sahə qoruyurdu vətəndaşların həyatını. Qeyri-istehsal sahələrinin
- körpülərin, yolların tikinti və təmirinin fonunda unudulmuş, arxa planda
qalmış kənd təsərrüfatı. Əksər dəyərlərimizin yöndəmsiz şou proqramlara və
qarına qurban getdiyi bir zamanda heç olmasa qida qıtlığı ilə üzləşməyimizin
qarşısı alınmalı idi. Təbii ki, aqrar sahəni qorumaq, dirçəltmək bu istəyimizi
reallaşdıra bilərdi.
Kənd təsərrüfatı mütəxəssislərinin, iqtisadçıların ətin, digər
heyvandarlıq məhsullarının qiymətləri “ceyran belinə qalxandan” sonra bu
proseslərə reaksiya verməsi yalnız acı təəssüf hissi doğurur. Onda məlum olur
ki, ölkə əhalisinin əsas hissəsinin, böyük əksəriyyətinin dolanışığı ölkənin
baş bəlasına çevrilən, beynəlxalq güclərin mübahisə meydanına səbəb olan neftdən
daha çox Allahın bəxş etdiyi digər nemətlərdən asılı imiş. Ancaq ondan düzgün
istifadə edəndə... İqtisadçıların arabir yadlarına düşdüyü kimi: “iqtisadi gəlirlərin
xərclərini düzgün istiqamətə yönəldəndə...”
Kənd həyatını yaşamış
insanlar dəqiq bilirlər ki, payız qıtlığını yaradan səbəblərdən biri bu fəsildə
ət və süd məhsullarının istehsalının kəskin şəkildə azalması prosesidir. Bu
azalmanın yaratdığı fəsadların qarşısını almağasa yuxarıda da qeyd etdiyimiz
kimi, heç bir neft gəlirləri – filan qadir deyil. Çünki yoxsulluq həddinin
bütün sədlərini aşa bilməyən kənd əhalisi taleyin ümidinə buraxılaraq öz başını
özü saxlamaqla məşğuldur. Gözlərini təsərrüfatlarındakı mal-qaraya və torpaq
paylarına diksələr də, illik gəlirləri az olduğundan əllərindəki südlük və
damazlıq mallarını da bazara çıxarıb satmağa məcbur olurlar. Beləliklə müəyyən
dövr üçün maddi tələbatını qismən də olsa ödəyə bilirlər. Ancaq nəticə heç
onların özü üçün də ürəkaçan deyil. Bu acınacaqlı mənzərə bir qədər fərqli və bəlkə
də daha amansız şəkildə tərəvəz, bostan əkən, meyvə yetişdirən kiçik fermer təsərrüfatlarının
da başına gəlir. Bəs onlar öz təsərrüfatlarını necə qorusunlar və genişləndirsinlər?
İndi bu suala canıyananlıqla, kommersiya niyyətsiz cavab axtaran kimsə varmı?
İstəyərdik ki, cavab versinlər. Söhbət ümumi şəkildə veriləcək cavablardan
getmir: Filan qədər kredit vermişik, aqrolizinq belə getdi, aqroservis elə
getdi və s. Bunlar nə şəkildə verilir, necə istifadə olunur, artıq cəmiyyət bu
sözlərin həqiqətdən çox uzaq olduğunu anlayır və elə ilk məqamdaca həmin məlumatları
allergiya ilə qarşılayır. Real gördükləri ilə eşitdikləri arasındakı ciddi fərq
onları buna vadar edir.
Götürək elə kreditləri.
Kreditlər 1.000 – 2.000 – 5.000 manat dəyərində verilir. Bir il müddətinə.
İmkansız ailələr bu pulu götürüb ancaq müəyyən qayğılarının həllinə yönəldə
bilirlər. Bununla da olurlar müvəkkil banklardan borclu. Bir il müddətində o
krediti qaytarmaq üçün nələrə düçar olmurlar? Nəinki mal-qara alıb artıra
bilmirlər, üstəlik öz təsərrüfatlarında olanları satıb pulu və faizləri zorla
bağlayırlar. Vətəndaşları infarkt həddinə çatdıran bir illik kreditlərdən necə
yararlanmaq olar? Bu sualın üstündə baş sındıranların heç birinin konkret qərara
gələ bildiyini görmədim. Əslində konkret nəticələr əldə etməyin mümkünsüzlüyü də
göz qabağındadır. Konkret nəticələri ancaq uzunmüddətli kreditlərin verildiyi təqdirdə
hesablamaq və əldə etmək mümkündür. Ona görə də kredit ayıran müvəkkil bank və
bunu tənzimləyən müvafiq normativ akt - qanun mal-qaranın artım sürətinə uyğun
stimullaşdırılmalıdır. Yalnız neft eyforiyası davam edəcəksə, aqrar sahəyə
uzunmüddətli kreditlər ayrılmayacaqsa, ölkəni qarşıda təkcə payız qıtlığı yox,
qış, yay, hətta yaz qıtlığı da gözləyə bilər. Fikirləşməyə dəyərmi?
Комментариев нет:
Отправить комментарий