Bəxtiyar Hidayət
Axır ki “Nəsimi” milli ədəbiyyat müsabiqəsinin nəticələri
bəlli oldu. Mən digər nominasiyalarda qalib çıxan əsərlər, kitablar haqda
danışmayacağam bu yazıda- yalnız baş mükafat “son on ilin ən yaxşı əsəri”
ödülünü almış “Yarımçıq Əlyazma” haqda öz bitkin fikirlərimi qeyd edəcəm. Və
məncə sübut edə biləcəm ki əgər belə bir əsər ən baş mükafata layiq görülmüşsə
demək o müsabiqədə iştirak edənlərin ədəbiyyat deyiləndən başları çıxmır.
Başları sepdən zaddan çıxır.
Dəyərli vaxtımı itirib bu əsəri mən də oxumuşam. Qeyd edim
ki hələ belə axmaq bir başqa əsər oxumamışam. Əsər o qədər primitive, o qədər
bəsit, o qədər pərakəndə yazılıb ki babat 8-ci sinif şagirdi bundan min
dəfə yaxşı inşa yaza bilər. bu əsərin müəllifi babat cümlə qura bilmir,
bəylər-necə mükafat verdiniz buna? Yoxsa Kamal Abdullanın pullarının önündə
ağzınız “öysəl olmuş dana ağzı kimi sulandı”
Məsələn:
1.Qarağacın düz başının üstündə bir parlaq dairənin içinə ay
gəlib girdi-guya hardasa bir dairə olur və ay da gəlib o dairəyə girir. Axı ay
özü elə o dairədir. Ilin müəyyən vaxtlarında ay belə bir parlaq dairə kimi
göstərir özünü.
2. Atdan endim, at ağzını aparıb ota getdi- sizin qalib
müəllifinizin cümləsidir, ağzınızı büzməyin bu əsəri zorla təriflərkən
büzdüyünüz yer kimi.
3. Şah arxa bağçadan tələsik keçərək özünün gizli istirahət
otağına buyurdular. (cümlənə buga kəsim adın Bugac olsun ay Qorqudşünas)
- - - -
Əsərdən məlum olur ki müəllif Şərqşünasliq institunda bir
qəribə əlyazmanın yerini eləyib. Və o boyda Şərqşünasliq institu da bilmir əsər
nədən bəhs edir. Elə bilillər Gəncə zəlzələsi haqdadı- bunu daha aydın birən
bir adam arayillar. Adam da müəllif. Di gəl ki müəllif əlyazmanı oxuya bilmir.
Şərqşünasliq institundan bir qız üçcə günə əlyazmanı latın əlifbasına köçürüb
müəllifə verir. Amma zalım qızı bilmir ki əlyazma nədən bəhs edir. “Nəsə
mənasız bir şeydir” deyir əlyazma haqda.
Dayan, axı bu qız bu qədim əlyazmanı üçcə günə latın
əlifbası ilə yaza bildi. Demək o müəllifdən də yaxşı anladı ki orda nədən bəhs
edilir. Bəs nədən heç əlyazmanın oxuya bilməyən birisindən əlyazmadakı
anlaşılmazliqların çözülməsini istəyir bu Şərqşünaslıq institutu. Bax beləcə
müəllif özünü qoyub gülünc vəziyyətə.
Həmçinin
lap tutaq ki belədir. Müəllif aydınlaşdıra bilməyib ki o boyda əlyazmanı
sadəcə oxumaqlamı kifayətlənib. Neynədi bu əlyazmanı. Bu Şərqşünasliq institutu
necə yerdir ki bir başa Şərqlə bağlı olan, hətta Dədə Qorqudun öz əlyazması
olduğu iddia edilən bir əlyazmanı bir nəfərin əlinə verir ki apar, halalın
olsun.
Axı bu müəllif şərqşünasliqdan nə anlayir. Bu o adam deyilmi
ki Mirzə Kazım bəy haqda deyir-Rusiyalı nəhəng şərqşünas Kazım bəy. balam,
Mirzə Kazım bəy nə vaxt rusiyalı oldu xəbərimiz olmadı?
Bu müəllif qədim ermənilərin özlərindən sonra çox dəyərli
bir mədəniyyət qoyub getdiklərini də iddia edir. Nədən bu qədər naşı adama Dədə
Qorqudun öz əlyazmasını verillər ki ala apar halalın olsun. əsərdə bu suallara
cavab yoxdu. Ümumiyyətlə heç bir sual yoxdu bu əsərdə.
- - - - - - - - - - -
Yaxşı, bunlar da heç, axı əlimizdə dastanın özü var. Əgər
müəllif iddia edirsə ki bu əlyazma dastan yazılmazdan əvvəl aparılan
qeydlərdir, bəs onda əlyazma ilə dastan arasındakı bu qədər fərq hardandır?
O fərqlər isə çoxdur. Ümumiyyətlə ən bədbəxt yazar o
yazardır ki əsəri oxunan kimi gizli məqsədi o saat aydın olsun. Kamal müəllim
də eləcə bir bədbəxt yazardır. əsəri başa çıxan kimi anlayırsan ki bu adam
qarşısına məqsəd qoyub ki dastandakı bütün müsbət qəhrəmanları mənfi qəhrəman
kimi təqdim etmək istəyib, həmçinin dastandakı mənfi qəhrəman-Alp Aruzu isə
müsbət etmək istəyib.
Bu iddiamı bir neçə misalla subutlayım
əsərdə ən mənfi surət Beyrəkdir. Halbuki dastanda bəlkə də
ən müsbət surətdir Beyrək. və o qədər gözəl birisidir ki göz dəyməsin deyə
üzüniqablı gəzir. Di sən indi “Yarımçıq Əlyazma”dakı Beyrəyə bax. Guya
onun adı “böyrək” sözündəndir. Guya dilimizdə ciyərlidir, böyrəklidir deyimi
var. halbuki “son on ilin ən yaxşı əsərinin müəllifi” bilmir ki bu deyim
“ürəklidir, ciyərlidir” kimi deyilir. əksinə, böyrək qorxaqlığın simvoludur-
bir qorxulu hadisə olan kimi anrenalin ifraz edir. Daha böyrək zad burda rol
oynamır. “Beyrək” sözünü böyrək sözünə calanması Qorqudşünaslqda bir
faciədir. Halbuki bu sözün anlamını “bayraq, bayrak” sözlərində axtarıb tampaq
olardı.
Beyrək qəhrəmanlıq zad eləməyib. Düşmənlərlə əlaqəsi var və
Oğuzda olanları da o çuğullayır. Heç Bayburdda 16 il əsir də olmayıb.özü özünü
Təpəgözün qorxusundan oğurladıb. Gedib Bayburd qalasında kafir qızları ilə 16
il kef çəkib. Hətta elə keflər çəkib ki müasir seksologiyada heç beləsi
olmayıb. Eyni vaxtda 4-5 qızla kefini görüb. Sağ olsun müəllif-subut edir
ki Braziliya zad qələt eləyir-qruppavoy seksi Beyrək babamız icad edib.
Beyrək heç qəhrəmanlıq edib tacirləri də azad
eləməyib-əksinə Yalıncığın qardaşı Palancığı öldürüb və onu karvanbasan quldur
kimi təqdim edib Oğuzda.
Oğuza qayıdandan sonra da elə gözü Oğuz qadınlarında qalıb.
Hətta gözü o qədər qızışıb ki Bayandurun qızı Qazanın xanımı Burla Xatula
da ilişkiləri var.
Bəkilin xanımı Sürməlicənin dalinca da fırlanır. Öz arvadı
Banuçiçək də heç sağ əməlli birisi deyil. Onun da gözü Basatdadır, di gəl ki
Basat zalımoğlu da meşədən əl çəkmir ki qızın murazını verə.
Əsərdəki Dədə Qorqud da ən zay qəhrəmanlardan biridir. O
deyəsən “Sehrbazlar dərəsi”ndən bir Nur daşı gətirib. Nə problem varsa o daş
həll edir. Di gəl ki bununla razı olmayıb da öz şeytanlığından əl çəkmir.
Beyrəyin Palancığı öldürməsini heç kimə demir.boğazca Fatma ilə kefini çəkir.
Amma Boğazca Fatma ona yalandan deyəndə ki quyudakı sənin öz oğlundur, Nur daşının
sehri qayıdır “Sehrbazlar dərəsi”nə.
Burda Qorqud o qədər miskin biridir ki heç beləsi yoxdu.
Demək bu adam bütün Dış Oğuzun soyqırıma məruz qalmasını istəyir-Bayandur xana
–xanım, bütün Dış Oğuz düşmən yuvasıdır deyir. Alp Aruzun aradan götürülməsi
üçün min bir hiylə işlədir. Öz sərsəm yuxuları ilə Bayandura “min bir gecə”
nağılı danışır.öz sirrinin açılmaması üçün bütün Oğuzu güdaza vermək istəyir.
Və Bayanduru Beyrəkilə sındırır. Çünki Beyrək də Burlaxatunun təzə
sevgilisidir. Bayandur da onun planına razı olur. Beyrəyi Alp Aruzun evinə
göndərmək planı qururlar. Bilirlər ki Alp Aruz onun başını kəsəcək. və
beləliklə də bundan istifadə edib Alp Aruzu aradan götürəcəklər.
Qazan isə lap “ quşürəklidir”. Sanki Qurbanəli bəydir- heç
Qazan zad deyil. Qılbaşın qollarının arasında cücəyə dönür. Amma yetim-yesiri
görəndə pələngə dönür. Bir quyusu var ki orda camaatı siçovullara yedirir. Özü
də Uruz boyda oğulu var, hələ arvadını altında saxlaya bilmir. Arvadın gözü
əvəl Basatda idi, indi də Beyrək girib araya. Həmçinin vəzifə hərisidir. Öz
dğğma dayısı Aruzu o da aradan götürmək istəyir. Çünki Aruz istəyir ki o ova
gedəndə ordunun başında özü dursun. Qazan isə yerini Uruza hazırlayır. Həmçinin
bütün İç Oğuz quşürəklidir. Təpəgöz gələndə hərəsi bir siçan deşiyinə girmişdi.
Bayandur isə yəqin ki müəllifin yaxasından tutmalıdır öncə
ki ayə, mənim halal adım Bayandurdur, sən məni niyə Bayındır eləmisən. Və burda
bir haşiyə çıxaq
Bu bayandur neçə yaşındadı ki Qorquda “oğul, Qorqud” deyə
müraciət edir. Axı həmin Qorquda Baybörə kimi ağsaqqal Oğuz adamı da dədə
deyir. Və həmin Qorqudun özü deyir ki Alp Aruzun adını mən vermişəm. Bu isə o
demək idi ki demək Alp Aruz ən azı 16 yaşında nəsə bir qəhrəmanliq etmişdir .
İndi isə Alp Aruzun Oıyan Səlcuq kimi oğlu, Dəli Dondar kimi nəvəsi var. demək
alp Aruz ən azından 60 yaşındadır. Demək Qorqud bu 60 yaşlı kişiyə ad qoyduğuda
da dədə sayılırmış. Bəs onda gərək Qorqudun ən azından 120-130 yaşı ola. Bəs
Bayandurun onda neçə yaşı var görəsən. bu adam da gərək ən azından 150
yaşı ola ki Qorquda oğul deyə müraciət edə. Bəs bu niyə yerini bir başqasına
vermir?
Yox, axı 150 yaş vermək olmaz ona. Axı onun qızı hələ özünə
sevgili axtarır. Nəvəsi hələ döyüş görməyib. Yaxşı bu 100 yaşından sonramı
evlənib?
Bütün bu suallara müəllif və onun pullarının görəndə
ağızları öysəl olmuş dana ağzı kimi sulanan yazarlar cavab versə yaxşıdır.
Dastandakı ən faciəvi surət Alp Rüstəmdir. O vaxtilə Bəkilin
arvadı Sürməlicəni sevmişdir. Amma onun qardaşı oğulları dünyada görünməyən bir
iş yapmışlar. ( görünür semeyniy seksin də əsasini onun qardaşı oğulları qoymaq
istəmişlər ki xalqımız bu işdə də dünyada birinci olsunlar)
Öz bacılarını öz əmilərinə ərə vermək istəmişlər. baş
qarışıb və Bəkil qızı qaçırıb. Alp Rüstəm də eləmə tənbəllik öz qardaşı
oğullarını doğrayıb. Odur ki indi tənha bir həyat yaşayır. Fərqində də deyil ki
Bəkilin arvadının gözü yenə ondadır.
Hə, əzizlərim müəllif bu əsəri yazarkən başından anrı
eləyib. Axı onun ştatlı tərifçiləri var. Nə yazsa da tərifini göyə
qaldıracaqlar. Daha neynir ki bir yazdığını bir də oxusun, səhfini düzəltsin.
Görsün ki heç bir qardaş öz bacısını öz əmisinə ərə verməz.
Əsərdə Qorqud yuxular görür bolluca. Və hətta Şah İsmayılı
da görür yuxuda. Di gəl ki əsl Şah İsmayıl deyil bu-hansısa bir onun oxşarı
olan şairdir. Və bunu 10 ildən sonra bircə baxışdan Lələ bəy anlayır.
Amma 10 ildi bir yastığıa baş qoyduğu Taclı anlamır bunu. Özünüz deyin, belə də
biabırçılıq olar? Bu qədər də yox də.
Yazıq Anarın daşını daş üstə qoymayıblar ki niyə Dədə
Qorqudu o günə qoyub. Niyə Şöklü Məliyi Qıpçaq Məlik kimi verib.
Indi ey ana dastanımızın ən mənfi qəhrəmanına acıyanlar-
niyə ən müsbət qəhrəmanlara acımırsınız bəs? Bu kitab türkün ana dastanına ən
qatı təhqiridi. Bütün Qalın Oğuz təhqir olunur bu qalın kitabda, gəlin
gönüqalınlıq etməyək.
Burdakı qəhrəmanların əksərini Boğazca Fatma tumanının
altından keçirə bilir
Və belə bir əsər da son on ilin ən yaxşı əsəri adına
layiq göğrülür. Di gəl ki bu əsər sadəcə sayıqlamalardır-Qorqudun yuxu
sayıqlamaları yox-müəllifin sayıqlamaları. Və biz də sayıqlamamaq üçün sayıq
olmalıyıq.
Görəsən Kamal müəllim nə qədər pul buraxıb bu işə.
Комментариев нет:
Отправить комментарий