Asif Həsənli
İslam dininin tarixi eramızın 622-ci ilindən, Məhəmməd (s) peyğəmbərin Məkkədən Mədinəyə köç etməsindən başlayır. Amma islamın başlanğıc tarixi 610-cu ilə təsadüf edir ki, məhz həmin ildə Məhəmmədə (s) peyğəmbərlik çatmışdır. Allah-təalanın bəşəriyyətə bəxş etdiyi ən gözəl hədiyyə də məhz islamın qaynağı olan müqəddəs «Qurani-Kərim»dir.
İslam dininin tarixi eramızın 622-ci ilindən, Məhəmməd (s) peyğəmbərin Məkkədən Mədinəyə köç etməsindən başlayır. Amma islamın başlanğıc tarixi 610-cu ilə təsadüf edir ki, məhz həmin ildə Məhəmmədə (s) peyğəmbərlik çatmışdır. Allah-təalanın bəşəriyyətə bəxş etdiyi ən gözəl hədiyyə də məhz islamın qaynağı olan müqəddəs «Qurani-Kərim»dir.
İlahi kəlamlardan ibarət olan bu müqəddəs səmavi
kitab 23 il ərzində Allah tərəfindən Məhəmməd (s) peyğəmbərə vəhy
göndərilmişdir.
Ümumiyyətlə, bizə gəlib çatan məlumata görə 124 min peyğəmbər olmuşdur ki, onların da ən sonuncusu Məhəmməd (s) peyğəmbərdir. Səmavi kitablardan da beşinin adı məlumdur: Furqan, Zəbur, Tövrat, İncil və Quran.
Göründüyü kimi ən son müqəddəs səmavi kitab da
«Qurani-Kərim»dir. Furqan haqqında müfəssəl məlumat bizə gəlib çatmasa
da digər dörd kitabın hansı peyğəmbərlər vasitəsilə nazil olunduğu
məlumdur: «Zəbur» Davud peyğəmbərin, «Tövrat» Musa peyğəmbərin,
«İncil» İsa peyğəmbərin və sonuncu «Qurani-Kərim» Məhəmməd (s) peyğəmbərin
vasitəsilə nazil olmuşdur.
Məhəmməd (s) peyğəmbər təqribən 570-ci ildə
rəbiüləvvəl ayının 17-də (miladi tarixlə, avqustun 17-ə təsadüf edir,
ümumiyyətlə, peyğəmbərin doğum tarixi mübahisəli olduğuna görə dəqiq
tarix məlum deyil) Məkkə şəhərində Abdullah bin Əbd əl-Müttəlibin
(Əbdülmüttəlib) ailəsində anadan olmuşdur. Qüreyş qəbiləsinin
Bəni-Haşim qolundan olubdur.
Əbdülmüttəlibin 10 oğlu olmuşdur – Abdullah,
Həmzə, Abbas, Əbu Talib, Zubeyr, Haris, Həcl, Müqəddim, Zirar və Əbu
Ləhəb. Səfiyyə, Bərrə, Ümm-Həkim, Atinə, Əmimə və Ərva adlı 6 qızı da olmuşdur.
Əbdülmüttəlib hələ öz dövrünün alimlərindən
eşitmişdir ki, onun oğlu Abdullahın nəslindən bir peyğəmbər dünyaya
gələcək və həmin peyğəmbər sonuncu peyğəmbər olacaqdır. Buna görə Əbdülmüttəlib
oğlu Abdullaha daha böyük qayğı göstərir, onu digər oğlanlarından
daha çox sevirdi.
Əbdülmüttəlibin özünün qüreyşilər arasında
böyük nüfuz sahibi olması onu şöhrətləndirmiş, Məkkədə sözükəsərli
bir ağsaqqala çevirmişdi. Nəql olunur ki, cahiliyyət adlanan o dövrlərdə
Əbdülmüttəlib 5 qanun tətbiq etmişdi ki, həmin qanunlara Məkkə ətrafında
itaət olunur və o qanunlar sonralar Quranda öz əksini tapır.
Atanın arvadının oğlu ilə evlənməsinə qadağa
qoyması, qazancın beşdə birinin Allah yolunda xərclənməsi, Zəmzəm
quyusunun hacılara su verən quyu adlandırılması, qətlin qan bahasının
100 dəvə mislində verilməsi, Kəbənin 7 dəfə təvaf olunması bu 5 qanunların
tərkib hissəsi kimi qəbul olunmuşdur.
Peyğəmbər 8 yaşında olanda babası dünyasını
dəyişmişdi.
Atası Abdullah islam tarixçilərinin qeyd etdiyinə
əsasən hicrətdən 81 il qabaq dünyaya göz açmışdır ki, bu da təqribən
541-ci ilə təsadüf edir. Abdullah Aminə adlı qadınla ailə həyatı qurur
və birgə nikahdan islam peyğəmbəri dünyaya gəlir. Evlənmə tarixi hədislərdə belə nəql olunur:
Əbdülmüttəlib qüreyş qəbiləsinin ən şərafətli
və hörmətli ailələrindən biri ilə qohum oldu. Abdullah belə hörmət və
ehtirama layiq idi. Əbdülmüttəlib qüreyşilərin arasında yüksək nüfuz
sahibi olan Vahab ibn Manafın qızı Aminəni oğlu Abdullaha aldı. Aminənin
anası Bərrə xanım da öz dövründə tanınmış və nüfuzlu qadınlardan
biri idi. İzdivac mərasimi baş tutdu, Abdullah ilə Aminə evləndilər,
onların birgə nikahından yeganə övlad və gələcəkdə islam dininin
peyğəmbəri olan Məhəmməd (s) adlı bir oğlan uşağı dünyaya gəldi.
Abdullah gənc yaşlarından atasına kömək edir,
bacarığı və cəsarəti ilə fərqlənirdi. Onun çöhrəsindəki nur Məkkə qadınlarının
və qüreyş əhlinin diqqətini özünə cəlb etmişdi. Bu nur sanki peyğəmbərin
gəlişindən xəbər verirdi. Zahirən çox gözəl və yaraşıqlı idi.
Məhəmməd (s) iki aylıq körpə ikən atası Abdullahı
itirdi. Abdullah Əbdülmüttəlibin göstərişi ilə zəruri bir iş dalınca
Yəsribə (Mədinə) gedərkən yolda xəstələndi və dünyasını dəyişdi.
Onu orada dəfn etdilər.
Anası Aminə xanım isə peyğəmbərin 6 yaşı olanda
vəfat etdi. Aminə xanım Yəsrib yaxınlığındakı Abvə adlı yaşayış yerində
dünyasını dəyişdi və orada dəfn edildi.
Uşaq vaxtından yetim qalmış Məhəmməd (s) babasının
himayəsində yaşamış, əvvəlcə Süvəybə, sonra isə Həlimə adlı qadın
ona dayəlik etmişdir. Babası Abdullahın ölümündən sonra əmisi Əbu Talib
onu öz himayəsinə götürmüşdür. Əbu Talib ticarətlə məşğul olduğundan
Məhəmmədi (s) də çox vaxt özü ilə götürər, uzaq səfərlərdə onu müşayiət
edərdi.
Rəvayətlərin birində deyilir ki, Əbu Taliblə
birlikdə etdiyi səfər zamanı Suriyanın cənubundakı iri ticarət mərkəzlərindən
olan Busra şəhərində bir keşiş 12 yaşlı Məhəmmədə yaxınlaşıb onun alnından
öpür və «Bu, gələcəyin peyğəmbəridir, ondan muğayat olun» deyir.
Tarixçilər uşağa Məhəmməd adının qoyulmasını
anası Aminə xanımın xatirələrinə əsasən nəql edirlər. Aminə xanım o gecəni
belə xatırlayır:
«Allaha and olsun ki, övladım anadan olan kimi
dizini yerə qoydu, əllərini göyə qaldırdı və göydən bir səs gəldi: Sən insanların
rəhbərini dünyaya gətirdin. Ona Məhəmməd adını qoy».
Aminə xanımın dediklərini Əbdülmüttəlibə çatdırdılar.
Babası tez gəlib uşağı qucağına götürdü və Allaha dua etdi:
«Şükr edirəm Rəbbimə ki, bu pak və ətirli övladı
mənə bəxş etdi. O, qundaqda olan bütün oğlanların ağasıdır».
Sonra babası onu Kəbənin ətrafına gətirdi və
orada gələcək peyğəmbərin şeytandan qorunması üçün dualar etdi.
Nəql edirlər ki, peyğəmbər dünyaya gələn gecə Yusif
adlı bir yəhudi münəccimi ulduzları seyr edirdi. Yusif birdən ulduzların
hərəkət etdiyini gördü və bu qeyri-adi hərəkəti müşahidə dəftərçəsinə
qeyd edərək yeni bir hadisənin yarandığı qənatəinə gəldi. Münəccim səmada
baş verən bu dəyişikliyi Yerlə əlaqələndirdi və onun izahını aşağıdakı
şəkildə verdi:
Ertəsi gün Yusif qüreyşilərin məclisinə gəlir
və onlardan soruşur:
«Dünən gecə sizin qəbilənizdə dünyaya gələn
olubmu?»
Deyirlər: «Yox».
Yusif deyir: «Tövrata and olsun ki, bu gecə sonuncu
peyğəmbər dünyaya gəlib. Əgər Məkkədə doğulmayıbsa, deməli, Fələstində
doğulub. Amma ulduzlar xəbər verdi ki, bu gecə sonuncu peyğəmbər artıq
dünyaya gəlmişdir».
Yəhudi münəccimin sözləri tezliklə bütün qüreyş
qəbilələri arasında yayıldı və məlum oldu ki, keçən gecə həqiqətən
Abdullah ibn Əbdülmüttəlibin evində bir oğlan uşağı dünyaya gəlmişdir.
Bu xəbəri Yusifə çatdırırlar, Yusif həmin evə gəlir və uşağı ona göstərməyi
xahiş edir. Uşağı Yusifə göstərəndə Yusifin halı dəyişir, uşağın çiynindəki
xala tamaşa edir, hüşunu itirir və yerə yıxılır.
Ayılandan sonra bir də körpəyə baxıb «Şükr olsun
sənə» deyərək Allaha dua edir və ətrafdakılara təbəssümlə deyir: «Bu,
sizin peyğəmbərinizdir!»
Əbdülmüttəlib körpəyə süd vermək üçün Süveybə
adlı bir qadına müraciət edir. Süveybə peyğəmbərə süd verir. Qeyd etmək
lazımdır ki, bu xanım peyğəmbərin əmisi Həmzəyə də süd vermişdir. Buna
görə də Həmzə peyğəmbərin süd qardaşı hesab edilirdi. Daha sonra Həlimə
uşağın süd anası olur.
Peyğəmbər 8 yaşına çatanda babası dünyasını
dəyişir. Əmisi Əbu Talib uşağı himayəyə götürərək evinə gətirir və xanımı
Fatiməyə deyir:
«Bu, qardaşım oğludur. O mənə canımdan və malımdan
daha əzizdir. Onun bütün istəklərini yerinə yetir».
Fatimə xanım ərinə belə cavab verir: «Sən mənə bütün
övladlarımdan və canımdan daha əziz olan Məhəmmədi tövsiyyə edirsən?
O, mənim övladımdır».
Sonralar Həzrəti Əli (ə) anası Fatimənin ölümü
haqqında peyğəmbərə xəbər verəndə Həzrəti Peyğəmbər belə buyurur:
«O mənim də anam idi».
Peyğəmbər 12 yaşına çatanda əmisi Əbu Talib onu
özü ilə ticarət səfərlərinə aparar, karvanları müşayiət edərdi. O dövrlərdə
qüreyşilər ticarət üçün qışda Yəmənə, yayda isə Şama gedərdilər. Şamın
ən iri ticarət mərkəzlərindən biri də Busra şəhəri idi. Şama gedən yol
səhralardan keçir, qızmar günəşlə müşayiət olunurdu.
12 yaşlı peyğəmbər Əbu Taliblə Busraya səfər
zamanı ticarət çox uğurlu alındı və bir topa bulud karvanın üzərində
kölgə kimi onlarla birlikdə hərəkət edirdi. Karvan əhli bunun 12 yaşında
uşağa görə olduğunu düşünmürdülər. Bəhira adlı bir keşiş bunu uzaqdan
müşahidə etdi və kilsənin qapısı ağzına çıxıb daha diqqətlə baxmağa
başladı.
Qeyd edək ki, qüreyşilərin karvanı hər il bu kilsənin
yanından keçdiyinə görə keşiş onları yaxşı tanısa da onlarla heç vaxt
yaxından ünsiyyətdə olmamışdı və buludların onları müşahidə etdiyini
görməmişdi. Bu hadisə keşişə qəribə gəldi və karvanı kilsəyə yemək
süfrəsinə dəvət etdi. Bəhira ticarət karvanının dayandığı ağacın yanına
gəldi, Məhəmmədə diqqətlə baxdı, onun haqqında oxuduqlarını yadına salıb
nəzərdən keçirdi, onun iki gözünün arasına, çiyinlərinə diqqətlə fikir
verdi və Əbu Talibə dedi: «Ey Əbu Talib, sənin qardaşın oğlunun işi hələ
qabaqdadır, çətin və böyükdür. Onu qoru! Və tezliklə öz şəhərinizə
qayıdın!»
Əbu Talib Bəhiranın sözünə əməl etdi, karvanı
tezliklə Məkkəyə qaytardı və bir daha ticarət səfərinə çaxmayıb Məhəmmədin
tərbiyəsi ilə məşğul oldu.
Ticarətdə öz bacarığı, düzlüyü, halallığı, sədaqəti
ilə seçilən Məhəmməd (s) Məkkənin ən varlı qadınlarından olan Xədicənin
diqqətini cəlb edir və onun ticarət karvanlarını müşayiət etməyə başlayır.
Tezliklə bu sahədə böyük uğur qazanır, böyük bir karvanı Suriyaya müşayiət
edəndən sonra geri qayıdır və Xədicə ilə evlənir.
Xədicənin təkcə dəvələrinin sayının 65 minə
yaxın olduğu haqda məlumatlar verilir. Bunun nə qədər həqiqətə uyğun
olduğunu aydınlaşdırmaq mümkün olmasa da məlumu olan odur ki, Xədicənin
çoxlu sayda qul və kənizləri vardı və onun dəvə karvanları Suriyaya,
İraqa, Misirə və digər ölkələrə mal aparırdı.
Xədicə iki dəfə evlilik həyatı yaşamış, lakin
hər ikisi uğursuz olmuşdu. Birinci dəfə Ətiq ibn Aidlə ailə qurmuş, amma
Ətiq bir neçə ildən sonra dünyasını dəyişmişdi. İkinci dəfə Halə ibn
Münzirlə evlənmiş, bu nikahdan Hind adlı bir qızı olmuşdu. Halə də xəstəlikdən
öldü və bundan sonra Xədicə 40 yaşına qədər evlənmədi, yalnız ticarətlə
məşğul oldu, öz sərvətini artırdı və Məkkənin ən zəngin, varlı və nüfuzlu
qadınlarından birinə çevrildi. Allah-təala Xədicəyə o qədər var-dövlət
nəsib etdi ki, o dövrün ən tanınmış, hörmətli və varlı şəxslərindən
olan iki tayfa başçısı – Əqəbə ibn əl-Muit və ibn Şahab evlənmək təklifi
ilə ona elçi göndərdi . Xədicə hər iki elçini rədd etdi.
Sərvəti artdıqca Xədicənin səxavəti və mərhəməti
də artırdı. Yüksək əxlaqi keyfiyyəti, qadın nəcibliyi, ticarət bacarığı
və səriştəsi, külli miqdarda var-dövləti, yetim-yesirə əl tutması, xeyirxahlıq
etməsi onu daha da şöhrətləndirirdi. Bütün Məkkə əhli onun əxlaqı ilə
fəxr edir, onu «yetimlərin anası» adlandırırdı.
Məhəmməd(s)in Xədicə ilə ticarət ortağı olmasını
və onunla evlənməsini də Əbu Talib təklif etmişdi.
Məhəmməd (s) peyğəmbərin Xədicədən Əl-Qasim
və Abdullah adlı iki oğlu olur. Sonra daha iki, digər məlumatlara görə
üç oğlu olmuşdur, amma oğlanlarından heç biri sağ qalmamışdır. Zeynəb,
Rüqəyya, Ümm-Gülsüm və Fatimə adlı qızları olmuşdur.
Xədicə ilə 24 il birgə həyat yaşamış, bu dövr ərzində
onların arasında etibar, inam və sədaqət hökm sürmüşdür. Çoxarvadlılığın
geniş yayıldığı bir vaxtda peyğəmbər Xədicənin vəfatına qədər başqa
qadınla evlənməmiş, ona sədaqətli olmuşdur.
Xədicənin
adı çəkiləndə peyğəmbər həmişə ağlayarmış. Rəvayət edirlər ki, bir
dəfə peyğəmbərin zövcələrindən biri Xədicənin adını çəkir. Peyğəmbərin
gözləri dolur, özünü saxlaya bilmir, gözündən yaş axır və ağlamağa başlayır.
Zövcəsi Aişə həsədlə deyir:
- Sən Bəni-Əsəd tayfasından olan arvadamı ağlayırsan?
Peyğəmbər Aişənin üzünə baxaraq öz narahatlığını
bildirir və cavab verir:
«Siz məni rədd
edəndə o məni qəbul etdi. Siz məni inkar edəndə o mənə iman gətirdi. Siz
məni yalançı hesab etdiyiniz zaman o məni doğru danışan bildi. Siz öz
mallarınızı mənə əsirgədiyiniz zaman o öz malını mənə qurban etdi».
Həqiqətən də Xədicə peyğəmbərə ilk iman gətirənlərdən
oldu! O, Məhəmməd(s)in peyğəmbərliyini qəbul etdi! Peyğəmbərə sadiq
həyat yoldaşı oldu, ona inandı, ona etibar etdi, ona maddi və mənəvi dəstək
verdi və islamı ilk qəbul edənlərdən oldu!
İslamı ilk qəbul edənlərdən biri də peyğəmbərin
əmisi oğlu Əli ibn Əbu Talib olmuşdur. Yəni, kişilərdən birinci olaraq
Həzrəti Əli, qadınlardan isə birinci olaraq Xədicə islamı qəbul edərək peyğəmbərə iman gətirmiş
və islamın inkişafına öz misilsiz töhfələrini vermişlər.
Peyğəmbərimiz bir hədisdə buyurur:
«4 xanım behiştin
ən uca xanımlarıdır: İmranın qızı Məryəm, Xüveylidin qızı Xədicə, Məhəmmədin
qızı Fatimə və Müzahimin qızı Asiya (fironun xanımı)».
Xədicənin Məhəmməd (s) peyğəmbərə olan eşqi
adi bir eşq deyildi. Xədicə bəşəriyyəti kamilliyə çağıran, insanlara
doğru yol göstərən, kimsəsiz və yetimlərə əl tutan, şərafətli və fəzilətli,
xeyirxah və mərhəmətli bir insanla ailə həyatı qurmuşdu. Xədicə öz
saysız-hesabsız tükənməz var-dövlətini peyğəmbərin özü və idealı uğrunda
qurban verməyə hazır olan bir qadın idi. O, peyğəmbərə həm maddi, həm də
mənəvi dəstək olmuşdu. Peyğəmbərlə izdivacdan sonra Xədicə onu ticarət
səfərlərinə göndərmədi və ona ilk iman gətirənlərdən oldu.
610-cu ildə Ramazan ayında Məhəmməd (s) peyğəmbərə
ilk vəhy gəldi və onun peyğəmbərlik dövrü başlandı.
«Vəhy» sözünün
mənası başa salmaq, açmaq, təlqin etmək məqsədilə işarə deməkdir. Tədqiqatçılar
vəhyin müxtəlif formalarını müəyyən etsələr də, vəhyin ən kamil və
aydın formasının mələklər vasitəsilə peyğəmbərlərə göndərilmiş
forması olduğunu önə çəkirlər. «Quran» Cəbrayıl vasitəsilə Məhəmməd
(s) peyğəmbərə göndərilmiş vəhy nəticəsində nazil olmuşdur.
«Quran» qiraət, oxumaq, tələffüz etmək deməkdir.
Görkəmli akademik, istedadlı alim, böyük şərqşünas Vasim Məmmədəliyev
«Quran» sözünün mənasını haqlı olaraq təkcə qiraət və oxumaq kimi yox,
həm də Allahdan Məhəmməd (s) peyğəmbərə nazil olan sözləri oxumaq kimi
dəyərləndirmişdir.
Quran 23 ilə nazil olmuş, 114 surədən, 6236 ayədən,
77934 sözdən və ümumiyyətlə, Allah kəlamlarından ibarət müqəddəs
bir kitabdır.
Akademik Vasim Məmmədəliyev «Qurani-Kərim»
haqda belə buyurur:
«Qurani-Kərim bütün kainatın yaradıcısı, hər
şeyin xaliqi Allah-təalanın birliyini, Onun qüdrət və əzəmətini, əzəli
və əbədi varlıq olmasını tərənnüm edən ilahi bir kitab, müqəddəs bir
himndir. O, insanı məhz Allaha ibadət etməyə, Ona heç bir şərik qoşmamağa,
bütün işlərdə yalnız ona bel bağlamağa, Ondan kömək və mərhəmət diləməyə,
heç kəsin deyil, yalnız Allahın qarşısında kiçilməyə, yalnız Ona boyun
əyməyə çağırır.
Bəşər mədəniyyətinə ölməz poeziya nümunələri,
cahanşümul sənət əsərləri bəxş etmiş ərəb ədəbiyyatında Quran qədər
güclü və təsirli poetik nəsr nümunəsi yaradıla bilməmiş, o, təkraredilməz,
təqlidolunmaz bir kəlam kimi qalmış və şübhəsiz ki, dünya durduqca
qalacaqdır.
Məlumdur ki, Allah kəlamının ayələrinin hər
biri bu və ya digər hadisə ilə əlaqədar nazil olmuşdur. Hər ayənin nazil
olma səbəbi vardır. Quranda işlənən qısa ayələrin, ayrı-ayrı sözlərin
hər biri özlüyündə geniş məna tutumuna malik olduğu, bu və ya digər
dini, şəri məsələyə, tarixi hadisəyə, müəyyən bir əhvalata işarə etdiyi
üçün onun nazil olma səbəbini bilmədən, mahiyyətinə varmadan Allahın
kəlamını doğru-düzgün başa düşmək mümkün deyil. Quran Peyğəmbərimizə
nazil olduğu, Allahın əmrilə Cəbrayıl tərəfindən yalnız ona oxunub
izah edildiyi üçün, təbii ki, onun ən doğru, ən düzgün mənasını bilən də
məhz Peyğəmbər özü olmuşdur.
Quran təfsiri islam aləmində ən çətin elm hesab
olunur. Təfsirə yalnız elmdə müctəhidlik mərtəbəsinə yetişən alim
cürət edə bilər. Qurani-Kərimi təfsir etməyə girişən müctəhid iyirmi
ana (əsas) elmi və ondan ayrılan altmış qolu mükəmməl bilməlidir ki,
bunların da məcmusu səksən elm təşkil edir. Həmin elmlərə dərindən yiyələnməyən
şəxsin etdiyi Quran təfsiri yarımçıq, naqisdir ki, bu da böyük günah
sayılır».
Beləliklə, 610-cu ildə ilk vəhylə peyğəmbərlik
dövrü başlayır. 622-ci ildə Məhəmməd (s) peyğəmbər öz əshabələri və
yaxın adamları ilə birlikdə Məkkə şəhərindən Mədinə şəhərinə köç
edir ki, bu da hicrət adlanır və islamın tarixi məhz bu vaxtdan hesablanır.
Məhəmməd (s) peyğəmbər 632-ci ildə 63 yaşında
dünyasını dəyişir.
Комментариев нет:
Отправить комментарий